Bài 21. Liên Bang Nga và nước Mỹ từ năm 1991 đến nay

I. LIÊN BANG NGA TỪ NĂM 1991 TỚI NAY

1. Tình hình chính trị

- Sau khi Liên Xô tan rã, Liên bang Nga là quốc gia kế tục, thừa kế vị trí của Liên Xô tại Liên hợp quốc, các tổ chức quốc tế và cơ quan ngoại giao ở nước ngoài.

- Sau cuộc xung đột quyền lực giữa Tổng thống và Nghị viện (diễn ra từ tháng 9 đến tháng 10-1993), Hiến pháp Liễn bang Nga được thông qua theo hình thức trưng cầu dân ý. Nga xây dựng nhà nước Liên bang theo thể chế cộng hòà. Hai đợt sửa đổi Hiến pháp năm 2008 và năm 2020 đã tăng thêm quyền hạn cho Quốc hội và Tổng thống.

- Chính sách đối ngoại của Liên bang Nga có sự thay đổi trong hai giai đoạn: 1991 - 1999 và 2000 đến nay.

+ Giai đoạn 1991 - 1999 Thực hiện chính sách ngoại giao thân phương Tây (1991 - 1993), từ năm 1994 chuyển sang "cân bằng Á - Âu", xây dựng "vành đai láng giềng thân thiện", chú trọng ngoại giao với các nước trong Cộng đồng các quốc gia độc lập (SNG).

+ Giai đoạn 2000 đến nay Phát triển quan hệ đa phương, đặc biệt chú trọng quan hệ với các nước SNG; khôi phục vị thế nước lớn của Liên bang Nga trên trường quốc tế; đối trọng với Mỹ và các nước phương Tây,...

2. Tình hình kinh tế

- Kinh tế Liên bang Nga phát triển qua hai giai đoạn: khủng hoảng (1991 - 1999); phục hồi, tăng trường nhưng không ôn định (2000 đền nay).

- Giai đoạn 1991 - 1999, Liên bang Nga thực hiện chuyển đổi mô hình từ kế hoạch hóa tập trung sang kinh tế thị trường tự do bằng chính sách tư nhân hóá. Trong quá trình thực hiện, kinh tế Nga rơi vào khủng hoảng, tăng trưởng âm, lạm phát phi mã, thâm hụt ngân sách trầm trọng,... Đặc biệt, năm 1992, lạm phát tăng lên 2,500%, GDP tăng trưởng âm (-14,5 %).

- Từ năm 2000 đến nay, Nga thực hiện các chiến lược dài hạn nhằm xây dựng nền kinh tế thị trường, tăng cường vai trò điều tiết vĩ mô của nhà nước, thúc đẩy hội nhập với kinh tế thế giới. Nền kinh tế Nga phục hồi và GDP liên tục tăng trưởng (trừ năm 2009, 2021). Năm 2020, nền kinh tế Nga đứng thứ 5 châu Âu, đứng thứ 11 thế giới.

II. MỸ TỪ NĂM 1991 TỚI NAY

1. Tình hình chính trị

- Mỹ tiếp tục duy trì chế độ cộng hòa, đứng đầu là tổng thống, Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòà thay nhau cầm quyền. Các đời tổng thống Mỹ thực hiện những biện pháp thúc đẩy sự phát triển kinh tế, giải quyết các vấn đề xã hội, bảo đảm an ninh quốc gia,... Bên cạnh đó, nước Mỹ vẫn tồn tại nhiều bất ổn, dẫn đến sự bùng nô của các xung đột, bê bối chính trị, đặc biệt nghiêm trọng là vụ tấn công khủng bố ngày 11-9-2001.

- Chính quyền của các tổng thống Mỹ luôn tìm cách can thiệp vào vấn đề quốc tế với tư cách siêu cường, cố gắng thiết lập trật tự thể giới mới theo xu hướng đơn cực, gây ra chiến tranh tại Áp-ga-ni-xtan, I-rắc,... Sau năm 2001, thực hiện chính sách chống khủng bố toàn cầu và cạnh tranh với các cường quốc khác, Mỹ liên tục tăng chi tiêu ngân sách quốc phòng (chiếm trên 2% chi tiêu ngân sách Liên bang), xây dựng lực lượng quân đội đông đảo và hiện đại.

2. Tình hình kinh tế

- Từ sau năm 1991 đến năm 2000, kinh tế Mỹ tăng trưởng cao (trung bình đạt trên 3,8 %), tỉ lệ lạm phát và thất nghiệp thấp.

- Sau năm 2001, mặc dù tốc độ tăng trưởng kinh tế chậm lại nhưng Mỹ vẫn giữ được vị trí số 1 thế giới về kinh tế, chiếm tỉ trọng 25 % GDP toàn cầu.

- Tuy nhiên, kinh tế Mỹ phát triển không ổn định và phải đối mặt với những cuộc khủng hoảng nghiêm trọng, đặc biệt là khủng hoảng kinh tế - tài chính năm 2007 - 2009, ảnh hưởng của bệnh dịch,... Bên cạnh đó, vị trí số 1 về kinh tế của Mỹ bị Trung Quốc cạnh tranh trong những năm đầu thập niên 20 của thế kỉ XXI.