Bài 21: Các châu lục và đại dương trên thế giới

1. Các châu lục trên thế giới

"Thế giới có sáu châu lục, trong đó châu Á, châu Âu và châu Phi được gắn với nhau thành một khối, chủ yếu nằm ở bán cầu Bắc. Châu Mỹ nằm hoàn toàn ở bán cầu Tây, giữa hai đại dương lớn là Thái Bình Dương và Đại Tây Dương. Phần lớn châu Đại Dương ở bán cầu Nam. Châu Nam Cực nằm ở khu vực quanh cực Nam của Trái Đất và xa cách các châu lục khác."

- Châu lục là những khối đất liền rộng lớn trên bề mặt Trái Đất, được bao quanh bởi đại dương.

Số lượng châu lục: Thế giới có sáu châu lục:

- Châu Á: Châu lục lớn nhất về diện tích và dân số.

- Châu Âu: Nằm ở phía tây của châu Á, thường được coi là một phần của đại lục Á-Âu.

- Châu Phi: Nằm ở phía nam châu Âu, được ngăn cách bởi Địa Trung Hải.

- Châu Mỹ: Gồm Bắc Mỹ và Nam Mỹ, nằm hoàn toàn ở bán cầu Tây.

- Châu Đại Dương: Chủ yếu bao gồm lục địa Ô-xtrây-li-a và các đảo nhỏ ở Thái Bình Dương, phần lớn nằm ở bán cầu Nam.

- Châu Nam Cực: Nằm ở khu vực quanh cực Nam của Trái Đất, là châu lục lạnh giá và không có người sinh sống thường xuyên.

Đặc điểm chung:

- Phân bố địa lí: Châu Á, châu Âu và châu Phi được gắn liền với nhau thành một khối lục địa lớn, chủ yếu nằm ở bán cầu Bắc. Châu Mỹ nằm giữa Thái Bình Dương và Đại Tây Dương. Châu Đại Dương chủ yếu ở bán cầu Nam. Châu Nam Cực nằm tách biệt ở cực Nam.

- Đa dạng về tự nhiên và văn hóa: Mỗi châu lục có những đặc điểm riêng về địa hình, khí hậu, sông ngòi, tài nguyên và văn hóa, tạo nên sự đa dạng phong phú cho thế giới.

Đặc điểm tự nhiên các châu lục:

- Châu Á:

+ Địa hình: Đa dạng và phức tạp, có đầy đủ các dạng địa hình từ núi cao hiểm trở (dãy Hi-ma-lay-a với đỉnh Everest cao nhất thế giới), cao nguyên rộng lớn (cao nguyên Tây Tạng), đồng bằng châu thổ rộng lớn (đồng bằng Ấn - Hằng, Hoa Bắc, Mê Công).

+ Khí hậu: Đa dạng, từ ôn đới, cận nhiệt đới đến nhiệt đới gió mùa.

+ Sông ngòi: Có nhiều sông lớn như Trường Giang, Hoàng Hà, Mê Công, Ấn Độ, Hằng.

+ Thiên nhiên: Rất đa dạng, bao gồm rừng rậm nhiệt đới, rừng lá kim, sa mạc, thảo nguyên,...

- Châu Âu:

+ Địa hình: Phần lớn là đồng bằng, đồi núi thấp và một số dãy núi trẻ ở phía nam (An-pơ) và núi già ở phía bắc.

+ Khí hậu: Ôn hòa, phía bắc lạnh hơn.

+ Sông ngòi: Có nhiều sông lớn như Von-ga, Đa-nuýp.

+ Thiên nhiên: Rừng lá kim và rừng hỗn giao chiếm ưu thế.

- Châu Phi:

+ Địa hình: Chủ yếu là cao nguyên, xen kẽ đồng bằng thấp và các dãy núi (Atlas, Đra-ken-bec).

+ Khí hậu: Nóng quanh năm, đa phần khô hạn.

+ Sông ngòi: Có nhiều sông lớn như Nin, Công-gô, Ni-giê.

+ Thiên nhiên: Sa mạc (Xa-ha-ra) là lớn nhất thế giới, ngoài ra có rừng nhiệt đới, thảo nguyên.

- Châu Mỹ:

+ Địa hình: Có các dãy núi trẻ cao và đồ sộ ở phía tây (Coóc-đi-e, An-đét), đồng bằng rộng lớn ở giữa (đồng bằng Trung tâm, Am-a-dôn) và núi già ở phía đông (A-pa-lat).

+ Khí hậu: Đa dạng từ cực đến xích đạo.

+ Sông ngòi: Có nhiều sông lớn nhất thế giới như Mi-xi-xi-pi, Am-a-dôn.

+ Thiên nhiên: Đa dạng từ rừng lá kim, rừng ôn đới, hoang mạc, rừng nhiệt đới,...

- Châu Đại Dương:

+ Địa hình: Phần lớn là đồng bằng thấp, trung tâm là bồn địa.

+ Khí hậu: Khô hạn và bán khô hạn.

+ Sông ngòi: Kém phát triển do lượng mưa ít.

+ Thiên nhiên: Độc đáo với nhiều loài động vật đặc trưng (ka-gai, chuột túi, chim kiwi).

- Châu Nam Cực:

+ Địa hình: Bị bao phủ bởi lớp băng dày.

+ Khí hậu: Rất lạnh, khắc nghiệt, nhiệt độ quanh năm dưới 0°C.

+ Thiên nhiên: Không có thực vật trên cạn, động vật đặc trưng là chim cánh cụt, hải cẩu.

2. Các đại dương trên thế giới

"Đại dương bao phủ trên 70% diện tích bề mặt Trái Đất. Thế giới có năm đại dương. Các đại dương đều có diện tích rất lớn nhưng có sự khác biệt về diện tích, độ sâu, độ mặn,... Đại dương ảnh hưởng lớn đến thiên nhiên trên Trái Đất, đời sống của con người."

- Đại dương là những vùng nước mặn rộng lớn, bao phủ phần lớn bề mặt Trái Đất.

- Số lượng đại dương: Thế giới có năm đại dương chính, bao phủ hơn 70% diện tích bề mặt Trái Đất:

+ Thái Bình Dương: Lớn nhất và sâu nhất.

+ Đại Tây Dương: Lớn thứ hai, nằm giữa châu Mỹ và châu Âu - Phi.

+ Ấn Độ Dương: Lớn thứ ba, nằm giữa châu Phi, châu Á và châu Đại Dương.

+ Nam Đại Dương (hay Đại Dương Nam Cực): Bao quanh châu Nam Cực, được công nhận là đại dương vào năm 2021.

+ Bắc Băng Dương (hay Đại Dương Bắc Cực): Nhỏ nhất và nông nhất, bao quanh Bắc Cực, thường bị bao phủ bởi băng.

- Đặc điểm chung:

+ Vai trò: Các đại dương có vai trò cực kỳ quan trọng đối với khí hậu, hệ sinh thái và đời sống con người, cung cấp nguồn lợi thủy sản, đường giao thông, và điều hòa khí hậu toàn cầu.

+ Đa dạng sinh học: Là nơi sinh sống của vô số loài sinh vật biển.