1. Cấu trúc của hệ thống chính trị Việt Nam.

- Hệ thống chính trị nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam:

+ Bao gồm nhiều cơ quan, tổ chức cấu thành.

+ Được liên kết chặt chẽ với nhau.

+ Thành một chỉnh thể thống nhất.

+ Nhằm thực thi quyền làm chủ của nhân dân đối với đất nước.

- Trong đó:

+ Đảng Cộng sản Việt Nam là Đảng cầm quyền, lãnh đạo nhà nước và xã hội.

+ Nhà nước Cộng hoả xã hội chủ nghĩa Việt Nam là công cụ tổ chức thực hiện ý chí và quyền lực của nhân dân, thay mặt nhân dân, chịu trách nhiệm trước nhân dân để quản lí toàn bộ hoạt động của đời sống xã hội.

+ Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội là các cơ quan, tổ chức đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân, chăm lo lợi ích chính đáng của các đoàn viên, hội viên.

2. Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

a. Nguyên tắc đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam đối với nhà nước và xã hội.

- Đảng Cộng sản Việt Nam:

+ Là một thành viên của hệ thống chính trị.

+ Cũng là tổ chức lãnh đạo toàn bộ hệ thống chính trị, toàn bộ xã hội.

+ Lãnh đạo trực tiếp và tuyệt đối trên các lĩnh vực như cán bộ, công tác đối ngoại, an ninh, quốc phòng.

- Tất cả các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị phải tuân thủ theo sự lãnh đạo của Đảng trong tổ chức và hoạt động.

- Sự lãnh đạo của Đảng được biểu hiện qua nhiều phương thức như:

+ Lãnh đạo bằng chủ trương, nghị quyết.

+ Lãnh đạo thông qua các công tác tư tưởng.

+ Lãnh đạo thông qua công tác tổ chức, cán bộ.

+ Lãnh đạo bằng công tác kiểm tra, giám sát…

Ví dụ: Chỉ thị số 23-CT/TW, ngày 25/5/2023 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác bảo đảm trật tự, an toàn giao thông trong tình hình mới.

b. Nguyên tắc quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân.

- Tất cả quyền lực nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam đều thuộc về nhân dân. Nhân dân bầu ra các cơ quan quyền lực nhà nước như Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp.

- Các đại biểu dân cử:

+ Thay mặt nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước.

+ Phải liên hệ chặt chẽ với nhân dân, nói lên tiếng nói và nguyện vọng của nhân dân.

+ Chịu sự giám sát chặt chẽ của nhân dân.

+ Không còn được sự tín nhiệm của nhân dân thì đại biểu dân cử có thể bị bãi nhiệm.

- Những vấn đề quan trọng nhất của đất nước trước khi quyết định phải lấy ý kiến của nhân dân hoặc phải do nhân dân trực tiếp quyết định thông qua việc trưng cầu ý kiến của nhân dân.

c. Nguyên tắc tập trung dân chủ.

- Tập trung dân chủ là một nguyên tắc quan trọng trong tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị Việt Nam.

- Những vấn đề quan trọng nhất của đất nước được quyết định bởi tập thể theo chế độ:

+ Tập thể lãnh đạo.

+ Cá nhân phụ trách.

+ Thiểu số phục tùng đa số.

+ Cấp dưới phục tùng cấp trên.

d. Nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa.

- Các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị Việt Nam:

+ Có địa vị pháp lí vững chắc.

+ Hoạt động trong khuôn khổ pháp luật.

- Vị trí, chức năng, tổ chức, hoạt động của các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị được quy định cụ thể trong các văn bản pháp luật.

- Trong quá trình hoạt động, các cá nhân, cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị đều phải tuân thủ theo các quy định của pháp luật, mọi hành vi vi phạm đều bị xử lý theo quy định của pháp luật.

3. Đặc điểm cơ bản của hệ thống chính trị Việt Nam.

a. Tính nhất nguyên chính trị.

- Trong hệ thống chính trị Việt Nam hiện nay chỉ có một đảng chính trị, đó là Đảng Cộng sản Việt Nam.

- Tất cả hệ thống chính trị đều đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.

b. Tính thống nhất.

- Hệ thống chính trị Việt Nam là một hệ thống mang tính thống nhất.

- Tính thống nhất của hệ thống chính trị thể hiện trên nhiều như:

+ Thống nhất về tổ chức lãnh đạo.

+ Thống nhất về mục tiêu chính trị.

+ Thống nhất về nguyên tắc tổ chức và hoạt động…

c. Tính nhân dân.

- Hệ thống chính trị Việt Nam thể hiện tính nhân dân sâu sắc.

- Tất cả các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị:

+ Gắn bó mật thiết với nhân dân.

+ Phục vụ lợi ích của nhân dân.

+ Chịu sự kiểm tra, giám sát của nhân dân.