Bài 19. Cấu tạo và chức năng các thành phần của tế bào

I. Cấu tạo của tế bào

Các loại tế bào đều được cấu tạo từ những thành phần cơ bản sau:

• Màng tế bào là thành phần có ở mọi tế bào, bao bọc tế bào chất. Màng tế bào tham gia vào quá trình trao đổi chất giữa tế bào và môi trường.
• Tế bào chất là vùng nằm giữa màng tế bào và nhân hoặc vùng nhân. Phần lớn các hoạt động trao đổi chất của tế bào (hấp thụ chất dinh dưỡng, chuyển hóa năng lượng, tạo các chất để tăng cường,...) của tế bào xảy ra ở tế bào chất.
• Nhân hoặc vùng nhân là nơi chứa vật chất di truyền, là trung tâm điều khiển các hoạt động sống của tế bào.

II. Tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực

Mọi sinh vật đều cấu tạo từ tế bào. Có hai loại tế bào: tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực.

Cấu tạo tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực

II. Tế bào động vật và tế bào thực vật

Cấu tạo tế bào thực vật và tế bào động vật

• Tế bào thực vật và tế bào động vật đều là tế bào nhân thực.
• Chúng bao gồm một số thành phần chính giống nhau như: màng tế bào, tế bào chất, nhân tế bào, ti thể, lưới nội chất,... giúp tế bào thực hiện các hoạt động sống.
• Ngoài ra, tế bào thực vật có một số bào quan không có ở tế bào động vật:
  • Lục lạp có chứa diệp lục, hấp thu năng lượng ánh sáng mặt trời để tổng hợp chất hữu cơ cho quá trình quang hợp.
  • Không bào có kích thước lớn, giữ các chức năng khác nhau: chứa sắc tố, chất thải, dự trữ dinh dưỡng,... tùy thuộc vào từng loại tế bào.
  • Thành tế bào bao bọc bên ngoài màng tế bào , có chức năng quy định hình dạng và bảo vệ tế bào.

❓ Tạo mô hình mô phỏng tế bào thực vật và tế bào động vật

Cách tiến hành

• Bước 1: Tạo một túi nylon có khóa kéo vào một hộp nhựa đựng thực phẩm trong suốt để mô phỏng tế bào thực vật. Chuẩn bị một túi nylon tương tự (không đặt trong hộp nhựa) để mô tả tế bào động vật.
• Bước 2: Sử dụng thìa chuyển geletine dạng lỏng vào mỗi túi cho đến khi đạt khoảng 1/2 thể tích mỗi túi.
• Bước 3: Chọn các loại rau, củ, quả mà em thấy hình dạng giống mô phỏng các bào quan ở tế bào thực vật và tế bào động vật. Bổ sung thêm gelatine đến khi gần đầy rồi kéo khóa miệng túi lại.

Câu hỏi

• Túi nylon, hộp nhựa, gelatine mô phỏng cho thành phần nào của tế bào?
• Nhận xét loại tế bào nào có thể xếp chặt hơn và đưa ra lời giản thích cho nhận xét đó.

Lưu ý

• Cố gằng sắp xếp chặt các rau, củ, quả trong mỗi túi.
• Vật liệu tạo mô hình nêu trên có thể thay thế bằng đất nặn, xốp hoặc các vật liệu có sẵn trong lớp học.

❗ Nếu em nhìn Trái Đất từ vũ trụ, em sẽ thấy hầu hết các vùng đất liền có màu xanh lá cây. Màu xanh đó do đâu?

Chính là những lục lạp (có chứa chất diệp lục) vô cùng nhỏ bé trong mỗi tế bào thực vật đã tạo nên màu xanh của lá cây.

Hình ảnh minh họa màu xanh của Trái Đất khi nhìn từ vũ trụ

1. Tế bào có ba thành phần chính là màng tế bào, tế bào chất và nhân (hoặc vùng nhân). Trong đó màng tế bào là thành phần thiết yếu xác định sự tồn tại của tế bào.

2. Có hai loại tế bào: tế bào nhân sơ (chưa có màng nhân cũng như hệ thống nội màng và các bào quan có màng bao bọc) và tế bào nhân thực (có màng nhân, hệ thống nội màng và các bào quan có màng bao bọc).

3. Tế bào thực vật khác tế bào động vật là có thành tế bào (giữ hình dạng tế bào ổn định), lục lạp (chứa sắc tố quang hợp) và không bào lớn.