Bài 15. Thủy quyển. Một số nhân tố ảnh hưởng tới chế độ nước sông. Một số sông lớn trên Trái Đất

1. Thuỷ quyển

a. Khái niệm

Thuỷ quyển là lớp nước trên Trái Đất bao gồm nước trong các biến, đại dương, nước trên lục địa và hơi nước trong khí quyển.

b. Tuần hoàn của nước trên Trái Đất

- Bao gồm vòng tuần hoàn nhỏ và vòng tuần hoàn lớn.

      + Vòng tuần hoàn nhỏ: nước bốc hơi ⇒ ngưng tụ thành mây ⇒ gây mưa tại chỗ ⇒ rồi bốc hơi,...

       + Vòng tuần hoàn lớn: nước biển bốc hơi tạo thành mây ⇒ mây được gió đưa vào sâu lục địa; ở vùng vĩ độ thấp, núi thấp mây gặp lạnh thành mưa; ở vùng vĩ độ cao và núi cao, mây gặp lạnh tạo thành tuyết ⇒ mưa nhiều và tuyết tan chảy theo sông và các dòng ngầm từ lục địa ra biển ⇒ nước biển lại bốc hơi,...

2. Một số nhân tố ảnh hưởng đến chế độ nước sông

a. Chế độ mưa, băng tuyết và nước ngầm

- Các miền khí hậu:

   + Miền khí hậu nóng hoặc nơi địa hình thấp của khu vực khí hậu ôn đới, thủy chế sông phụ thuộc vào chế độ mưa.

   + Miền ôn đới lạnh và những sông bắt nguồn từ núi cao, thủy chế còn phụ thuộc vào lượng tuyết băng tan.

 + Ở các vùng đất đá bị thấm nước nhiều, nước ngầm đóng vai trò đáng kể (đá vôi).

- Ví dụ:

   + Sông Hồng ở miền nhiệt đới, mùa lũ (6-10) trùng với mùa mưa, mùa cạn trùng với mùa khô, ít mưa.

   + Sông Ô bi, I-ê-nít-xây, Lêna ở vùng ôn đới khi mùa xuân đến nhiệt độ tăng làm băng tuyết tan, mực nước sông dâng.

b. Địa thế, thực vật và hồ đầm

* Địa thế

- Độ dốc lớn: nước sông chảy mạnh, lũ lên nhanh.

- Vùng bằng phẳng: nước chảy chậm, lũ lên chậm và kéo dài.

* Thực vật

- Lớp phủ thực vật phát triển mạnh: điều hòa dòng chảy sông ngòi, giảm lũ lụt.

- Lớp phủ thực vật bị phá hủy: chế độ dòng chảy thất thường, tốc độ dòng chảy nhanh, dễ xảy ra lũ lụt.

* Hồ, đầm

- Vai trò: điều hòa chế độ nước sông.

- Ví dụ: Biển Hồ ở Cam-pu-chia điều tiết chế độ nước sông Mê Công.

Biển hồ Cam-pu-chia.

3. Một số sông lớn trên Trái Đất

1. Thuỷ quyền là toàn bộ lớp nước bao quanh Trái Đất, nằm trên bề mặt và trong chiều dày của vỏ Trái Đất. Thủy quyển bao gồm nước ở các đại dương, biển, sông, hồ, đầm lầy, nước ngầm, tuyết, băng và hơi nước trong khí quyển.

2. Nước trong thiên nhiên không ngừng vận động và chuyển từ trạng thái này sang trạng thái khác, tạo nên vòng tuần hoàn. Nước luôn di chuyển giữa đại dương, lục địa và không khí.