Nội dung lý thuyết
a. Tình hình kinh tế:
- Chiến tranh phá hủy nghiêm trọng nền kinh tế Nga.
- Nông nghiệp, công nghiệp lùi về mức thấp hơn nhiều so với trước Chiến tranh thế giới thứ nhất.
- Thương mại bế tắc, đời sống nhân dân gặp nhiều khó khăn.
b. Tình hình chính trị – xã hội:
- Nội chiến bùng nổ do sự chống phá của quân Bạch vệ và sự can thiệp của các nước đế quốc.
- Đời sống nhân dân gặp nhiều khó khăn do chiến tranh và nội chiến kéo dài.
c. Chính sách cộng sản thời chiến (1919 – 1921):
- Nhà nước kiểm soát toàn bộ nền công nghiệp.
- Trưng thu lương thực bắt buộc từ nông dân.
- Thi hành chế độ lao động bắt buộc đối với toàn dân để phục vụ chiến tranh.
d. Thời kỳ hòa bình và chính sách mới (1921):
- Sau khi nội chiến kết thúc (1921), nước Nga Xô viết bước vào thời kỳ hòa bình nhưng phải đối mặt với nhiều khó khăn trong công cuộc tái thiết đất nước.
- Tháng 3/1921, Đảng Bôn-sê-vích do V.I. Lê-nin lãnh đạo quyết định thực hiện Chính sách kinh tế mới (NEP) nhằm khôi phục kinh tế, giảm bớt khó khăn cho nhân dân.
-> Là bước ngoặt giúp nước Nga Xô viết vượt qua khủng hoảng kinh tế.
=> Nhờ vào các chính sách mới, sản xuất kinh tế dần hồi phục. Tình hình chính trị, xã hội ổn định. Cuối năm 1922, Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết (gọi tắt là Liên Xô) được thành lập, bao gồm các nước cộng hòa đầu tiên là Nga, Bê-lô-rút-xi-a (Belorussia), U-crai-na (Ukraina) và các nước Cộng hòa Ngoại Cáp-ca-dơ (Kavkaz).
a. Sau khi hoàn thành khôi phục kinh tế, Liên Xô đã có những hành động
- Định hướng phát triển (1925):
+ Tháng 12/1925, Đại hội XIV của Đảng Bôn-sê-vích xác định đường lối và nhiệm vụ cơ bản là thực hiện công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa.
+ Trọng tâm là phát triển công nghiệp nặng.
+ Mục tiêu: Chuyển Liên Xô từ một nước nông nghiệp thành nước công nghiệp.
- Chuyển đổi kinh tế:
+ Xóa bỏ nền kinh tế nông nghiệp nhỏ lẻ.
+ Thực hiện tập thể hóa nông nghiệp, chuyển các hộ gia đình cá thể thành các đơn vị kinh tế tập thể lớn.
- Kế hoạch 5 năm:
+ Kế hoạch 5 năm lần thứ nhất (1928 – 1932).
+ Kế hoạch 5 năm lần thứ hai (1933 – 1937).
-> Cả hai kế hoạch đều đạt nhiều thành tựu lớn trong công nghiệp và các lĩnh vực kinh tế khác.
- Thành tựu:
+ Liên Xô trở thành cường quốc công nghiệp đứng đầu châu Âu.
+ Đứng thứ hai thế giới sau Mỹ.
b. Bên cạnh những thành tựu to lớn, công cuộc này cũng có một số hạn chế:
- Đẩy nhanh tốc độ tập thể hóa nông nghiệp khi người dân chưa sẵn sàng.
- Đầu tư tỷ lệ quá thấp cho công nghiệp nhẹ, gây mất cân đối kinh tế.
- Năm 1941, phát xít Đức xâm lược Liên Xô.
- Liên Xô tạm ngừng kế hoạch 5 năm lần thứ ba (triển khai từ năm 1938) để tập trung cho cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc.