Bài 1: Giới thiệu chung về cây ăn quả
Nội dung lý thuyết
I. VAI TRÒ CỦA CÂY ĂN QUẢ
- Cây ăn quả là các loại cây trồng mà quả của chúng được dùng làm thức ăn riêng biệt hoặc ăn kèm.
- Vai trò:
+ Cung cấp nguồn thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất cho con người.
+ Cung cấp nguyên liệu cho chế biến.
+ Là nguồn hàng cho xuất khẩu.
- Nghề trồng cây ăn quả được phát triển từ lâu đời, người dân đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm và chọn lọc được nhiều giống cây ăn quả quý.
- Cây ăn quả còn nhiều vai trò khác như:
+ Tạo cảnh quan.
+ Bảo vệ môi trường sinh thái.
+ Mang ý nghĩa nghệ thuật,...
II. ĐẶC ĐIỂM THỰC VẬT HỌC CỦA CÂY ĂN QUẢ
1. Rễ
Rễ cây ăn quả gồm hai loại.
a. Rễ cọc
- Rễ chính (rễ cái): có kích thước lớn, đâm sâu xuống đất giúp cây đứng vững.
- Các rễ bên (rễ con):
+ Mọc ra từ rễ chính.
+ Phân bố nông.
+ Có chức năng chính là hút nước và chất dinh dưỡng.
b. Hệ rễ chùm
- Là hệ rễ không có rễ chính hoặc rễ chính không phát triển.
- Các rễ bên phát triển mạnh, phân bố tập trung ở tầng đất mặt có độ sâu 0,1m đến 1,0m.
- Rễ bên vừa có chức năng giúp cho cây đứng vững đồng thời hút nước và chất dinh dưỡng.
2. Thân và cành
- Thân cây ăn quả phần lớn là thân gỗ, có tác dụng như giá đỡ cho cây.
- Từ thân chính mọc ra cành cấp 1, cành cấp 1 mọc ra cành cấp 2,...
- Cành cấp 4 và cành cấp 5 thường là cành mang quả.
3. Lá
- Lá của cây ăn quả có thể là lá đơn (xoài, ổi, hồng xiêm,...) hoặc lá kép (nhãn, vải,...).
- Lá cây ăn quả còn khác nhau về kích thước, hình dáng, màu sắc,...
4. Hoa
ba loại hoa của cây ăn quả.hoc24
Hoa của cây ăn quả thường gồm ba loại:
- Hoa đực:
+ Hoa có nhị phát triển và có chức năng sinh sản.
+ Nhụy không phát triển và không có vai trò trong sinh sản.
- Hoa cái:
+ Hoa có nhụy phát triển và có chức năng sinh sản.
+ Nhị không phát triển và không có vai trò trong sinh sản.
- Hoa lưỡng tính:
+ Hoa có cả nhụy và nhị cùng phát triển.
+ Cả nhị và nhụy đều có vai trò trong sinh sản.
5. Quả và hạt
- Quả của cây ăn quả có thể là quả mọng, quả hạch.
- Chúng rất đa dạng về kích thước, hình dạng, màu sắc,...
- Lựa chọn được biện pháp phù hợp để nâng cao hiệu quả của việc bảo quản, chế biến,...
III. YÊU CẦU NGOẠI CẢNH
1. Nhiệt độ
- Cây ăn quả nước ta rất đa dạng, có nguồn gốc nhiệt đới, á nhiệt đới và ôn đới.
- Yêu cầu nhiệt độ của cây ăn quả là khác nhau.
- Có một số loại cây ăn quả còn có yêu cầu nhiệt độ khác nhau ở từng giai đoạn sinh trưởng, phát triển của cây.
2. Độ ẩm, lượng mưa
- Đa số các loại cây ăn quả đều thích hợp ở độ ẩm không khí khoảng 80% - 90%.
- Lượng mưa hằng năm từ 1000 - 2000 mm và mưa phân bố đều trong năm.
3. Ánh sáng
- Cây ăn quả là cây ưa sáng.
- Tuy nhiên, cũng có một số cây chịu được bóng râm (dâu tây, dứa,...).
4. Đất trồng và dinh dưỡng
- Đa số cây ăn quả thích hợp với các loại đất có tầng đất dày, nhiều chất dinh dưỡng,...
- Đa số các cây ăn quả là cây trồng lâu năm.
- Cung cấp đủ các chất dinh dưỡng như đạm, lân, kali và nguyên tố vi lượng.
5. Gió
- Tác dụng hỗ trợ quá trình thụ phấn, thụ tinh của nhiều cây ăn quả.
- Nếu gió to có thể làm rụng hoa, rụng quả, gãy cành, thậm chí đổ cây.
- Khi thiết kế vườn cây ăn quả cần trồng cây chắn gió phù hợp cho vườn trồng.
- Đối với các loại cây ăn quả có cành và tán phát triển mạnh cần cắt tỉa thường xuyên để:
+ Tạo độ thông thoáng.
+ Khống chế chiều cao của tán cây.
=> Hạn chế tác động của gió.
IV. MỘT SỐ NGÀNH NGHỀ LIÊN QUAN
1. Nhóm ngành chế biến và bảo quản rau, quả (mã nhóm ngành: 1030)
- Sản xuất nước ép từ rau, quả (10301).
- Chế biến và bảo quản rau, quả khác (10309).
2. Nhân và chăm sóc cây giống lâu năm (0132)
- Sản xuất giống cây lâu năm như:
+ Giâm cành.
+ Tạo chồi.
+ Cấy ghép chồi.
+ Tạo cây con.
- Gieo ươm, cấy ghép, cắt cành và giâm cành các loại cây cảnh.
3. Dịch vụ trồng trọt (1061)
- Phun thuốc bảo vệ thực vật, phòng chống sâu bệnh,...
- Cắt, xén, tỉa cây lâu năm.
- Kiểm tra hạt giống, cây giống.
- Cho thuê máy nông nghiệp có người điều khiển.
- Hoạt động tưới, tiêu nước phục vụ trồng trọt.
V. ĐÁNH GIÁ KHẢ NĂNG VÀ SỞ THÍCH CỦA BẢN THÂN VỚI MỘT SỐ NGÀNH NGHỀ LIÊN QUAN
* Đánh giá được khả năng và sở thích của bản thân sẽ giúp học sinh lựa chọn được ngành nghề phù hợp.
* Đánh giá khả năng ngành nghề theo lí thuyết Holland.
* Các bước thực hiện bài trắc nghiệm:
- Bước 1: Tự cho điểm theo các tiêu chí bảng 1.1 SGK với các mức tương ứng.
- Bước 2: Tính tổng điểm của nhóm tiêu chí khả năng và tiêu chí sở thích.
- Bước 3: Đánh giá khả năng và sở thích của bản thân với nghề trồng cây ăn quả và các ngành nghề liên quan theo công thức:
+ AKN (%) = (BKN : 20) x 100.
+ AST (%) = (BST : 16) x 100.