Tố Hữu nhà thơ lớn và có ảnh hưởng sâu rộng trong nền văn học nước nhà, ông có nhiều tác phẩm rất nổi tiếng và có thể kể đến Khi con tu hú một trong những tác phẩm được chính tác giả viết khi ở trong ngục tù. Đây là những năm tháng đau thương, ngột ngạt nhưng vẫn lạc quan và khát khao sự tự do.
Bài thơ Khi con tu hú của nhà thơ Tố Hữu có 10 câu và trong 6 câu thơ đầu chính là bức tranh thiên nhiên đẹp của mùa hè sắp đến.
“Khi con tu hú gọi bầy”
Tiếng tu hú theo quan niệm của dân gian chính là khởi đầu của mùa hè, mùa của những ánh nắng rực rỡ và ấm áp. Tiếng tu hú quen thuộc vang lên đâu đó đã gợi lên mạch cảm xúc trong chính tâm hồn của nhà thơ những cảm xúc khá tả, những kỉ niệm ùa về.
“Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần
Vườn râm dậy tiếng ve ngân
Bắp rây vàng hat đầy sân nắng đào
Trời xanh càng rộng càng cao
Đôi con diều sáo lộn nhào từng không”…
Trọng tâm trí tác giả mùa hè rất sinh động và đẹp, màu vàng của lúa đang chín của những quả ngọt, âm thanh rộn ràng của những tiếng ve ngân lên như chào đón mùa hè, tiếng sáo diều…Tất cả đều hiện lên thật đẹp,sinh động gợi lên bao nhiêu rạo rực cho người thanh niên.Tác giả phải là một người yêu thiên nhiên, cảm nhận tinh tế mới có thể viết lên những vần thơ đầy sức gợi hình, gợi cảm như vậy.
Trong 6 câu thơ đầu tác giả đã kể lại những hình ảnh thân thuộc của mùa hè bằng phương pháp tả cảnh, vô cùng sinh động với nhiều từ ngữ có sức gợi hình cao. Tất cả đều thể hiện được vẻ đẹp của mùa hè mùa của tuổi trẻ và khát vọng sự tự do.
Những hình ảnh mùa hè được tác giả về nên cùng với hiện thực đang bị giam cầm ngục tối đã nói lên sự khát khao mãnh liệt mong muốn tự do, khát vọng của tuổi trẻ, đây cũng là nét đẹp trong tâm hồn của chính nhà thơ.
Giọng thơ từ tha thiết nhớ chuyển thành uất hận sục sôi:
"Ta nghe hè dậy bên lòng
Mà chán muốn đạp tan phòng, hè ôi!
Ngột làm sao, chết uất thôi
Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu".
Mùa hè đã đến, mùa hè đang qua. Bao âm thanh đã "dậy bên lòng”, thôi thúc, gịuc giã: "muốn đạp tan phòng" xà lim chật chội. Không cam chịu cảnh tù đày! Lòng uất hận dâng trào muốn phá tung chốn ngục tù chật chội và ngột ngạt. Câu thơ "Ngột làm sao // chết uất thôi" với cách ngắt nhịp 3/3, cảm xúc như nén xuống bỗng trào lên thể hiện một ý chí bất khuất. Quyết sống vì tự do! Quyết chết vì tự do! Mở đầu bài thơ là tiếng chim tu hú "gọi bầy", khép lại bài thơ là tiếng chim tu hú ''ngoài trời cứ kêu". Tiếng chim vừa gợi nhớ gợi thương, vừa giục giã lên đường chiến đấu.
"Khi con tu hú" là khúc ca tâm tình, là tiếng gọi đàn, hướng về đồng quê và bầu trời tự do với tất cả tình yêu và niềm khao khát cháy bỏng. Bài thơ ghi lại một nét đẹp bức chân dung tinh thần tự họa của người thanh niên cộng sản Tố Hữu thuở ấy. Để ta ngưỡng mộ và tin yêu.
Ta nghe hè dậy bên lòng
mà chân muốn đạp tan phòng hè ơi
ngột làm sao chết uất thôi
con chim tu hú ngoài trời cứ kêu
nếu 6 câu đầu là bức tranh mùa hè trong tâm tưởng dc sáng tác trong tù, cảnh đẹp đó đang say đắm lòng người,làm náo nức trái tim yêu đời,yêu cuộc sống,yêu tự do của người tù cách mạng.đó là sản phẩm của trí tưởng tượng,của những cảm nhận tinh tế,nhạy cảm của 1 tâm hồn yêu đờ,yêu cuộc sống,khao khát tự do.qua đó thể hiện tình yêu quê hương,đát nước với tâm hồn trẻ trung,phóng khoáng của nhà thơ - người chiến sĩ trẻ
-nhân vật trữ tình trở lại với thực tại.đó chính là nỗi đau khổ,tâm trạng ngột ngạt uất ức vì bị giam cầm trong 4 bức tường u tối.nhịp thơ thay đổi bất thường 6/2(câu 8),3/3(câu 9),kết hợp với nhiều đọng từ mạnh đạp tan phòng,chết uất thôi và nhiều từ cảm thán.tất cả làm nổi bật được nỗi đau khổ đến tận cùng đồng thời qua đó cảm nhận đươc khát vọng muốc thoát khỏi cảnh tùu đày u ám để trở về vs cuộ sống tự do của người chiến sĩ cách mạng.cho ta thấy cuộc vượt ngục bằng tinh thần của ngườ chiến sĩ cộng sản thật mạnh mẽ.đó là cuộc vượt ngục = tấm lòng nhiệt tình cách mạng,sống có lí tưởng đẹp đẽ vs 1 tinh thần bát khuất không cam chịu.đó là cuộc vượt ngục từ bóng tối ra ánh sáng.thân thể ở trong lao,tinh thần ở ngoài lao.cái tôi cá nhân hoà vào cái ta của dân tộc
