Đề bài: Soạn bài Hai đứa trẻ của Thạch Lam văn lớp 11
I. tìm hiểu chung
1. tác giả
– Thạch Lam ( 1910 – 1942)
– Ông là một trong những nhà văn nổi tiếng của nhóm tự lực văn đoàn
– Là em trai của nhà văn Nhất Linh và Hoàng Đạo
– Ông sinh ra tại mảnh đất Hải Dương
– Ông có một tuổi thơ nghèo trên mảnh đất Cẩm Giang,lúc thì theo mẹ ra Hà Nội
– Lớn lên ông đỗ tú tài và ông ra làm báo tham gia vào nhóm tự lực văn đoàn của các anh
– Tuy nhiên hoạt động được chẳng bao lâu thi ông mất khi tuổi đời còn quá trẻ
– Sự nghiệp sáng tác:
• Các tác phẩm tiêu biểu: nắng trong vườn, gió đầu mùa, ngày mới, Hà Nội băm sáu phố phường, theo giòng
• Phong cách nghệ thuật: tác phẩm của ông là những tác phẩm không có cốt truyện hoặc thường là những cốt truyện nhẹ nhàng, không mang đến những tình huống kịch tính thế nhưng nó vẫn hấp dẫn người đọc bởi sự nhẹ nhàng và êm ái giống như những bài thơ trữ tình đượm buồn
2. Tác phẩm
a. Hoàn cảnh sáng tác: nhà văn đã có những ngày tháng sống tại phố huyện Cẩm giàng vốn là người nhạy cảm nhà văn nhận thấy đông cảm và thương xót với cuộc sống của người dân nơi đây và đã sáng tác nên truyện ngắn này
b. Xuất xứ: truyện ngắn được in trong tập nắng trong vườn (1938)
c. Bố cục: 3 phần:
– Phần 1: từ đầu đến cười khanh khách: cảnh phố huyện lúc chiều xuống
– Phần 2: tiếp đến cảm giác mơ hồ không hiểu nổi: cảnh phố huyện về đêm
– Phần 3: còn lại: cảnh chuyền tàu đêm đi qua phố huyện
II. Đọc hiểu chi tiết
1. Bức tranh phố huyện nghèo lúc chiều xuống
a. Bức tranh phố huyện lúc chiều tàn
– Thiên nhiên:
• Hình ảnh: phương Tây đỏ rực như lửa cháy, những lũy tre cắt hình trên bầu trời rõ rệt
• Âm thanh: tiếng trống thu không trên cái chòi huyện nghèo, tiếng muỗi vo ve, tiếng ếch nhái kêu râm ran ngoài đồng
• Màu sắc: màu đỏ của mặt trời xuống, màu đen của lũy tre in hình trên bầu trời
• Đường nét: mập mờ trong ánh chiều chạng vạng
• Ánh sáng: ánh đèn lóe ra ngoài khiến cho đá trên đường một bên sáng một bên tối
-> “chiều, chiều rồi một buổi chiều nhẹ như ru và thoảng qua gió mát”. Hình ảnh âm thanh ấy gợi lên cảnh chiều tàn tạ đang buông xuống. Cảnh phố huyện hiện lên tàn tạ mang sự héo úa rơi rụng của chiều tàn. Tuy nhiên ta vẫn thấy ở đó một bức họa đồng quê vô cùng giản dị mộc mạc và chân quê. Nhưng nó mang một nỗi buồn man mác của sự úa tàn. Phố huyện giống như một miền đời bị lãng quên nơi bùn lầy nước đọng
– Con người
• Liên và An: chuẩn bị mở quán bán tối, hai chị em lặng ngắm buổi chiều, không hiểu sao Liên thấy lòng mình man mác buồn -> nhạy cảm với cảnh sống nơi đây
b. Chợ tàn:
– Cảnh tượng:
• chợ tàn và trên đất chỉ còn những rác rưởi vỏ bưởi vỏ thị, mấy cô bán hàng còn đứng lại nói chuyện thêm một chút rồi mới về -> gợi nhịp sống thường ngày
• Một mùi âm ẩm bốc lên như mùi của đất quê hương này vậy
– Con người:
• mấy đứa trẻ nhà nghèo lom khom nhặt nhạnh những thanh củi thanh tre những gì còn có thể dùng được.
• Bà cụ Thi Điên thì lảo đảo bước ra mua rượu rồi lại lảo đảo đi vào bóng tối
• Mẹ con chí Tý bắt đầu dọn hàng
-> Cảnh tượng tàn tạ kết thúc một ngày, những con người bắt đầu xuất hiện làm những công việc quen thuộc hàng ngày. Bằng giọng văn nhẹ nhàng êm ái nhà văn đã khắc họa một bức tranh thiên nhiên và bức tranh con người nơi phố huyện nghèo
2. Cảnh phố huyện khi đêm đến:
a. Thiên nhiên:
– Nhà văn bắt đầu bằng một câu văn êm ả: “Trời đã bắt đầu đêm, một đêm mùa hạ êm như nhung và thoảng qua gió mát. Đường phố và các ngơ con dần dần chứa đầy bóng tối.”
– Những con phố đã ngập tràn trong bóng tối nhà văn sử dụng nghệ thuật đối lấp lấy ánh sáng để tả bóng tối nhằm lột tả hết sự tối tăm của miền đời tù đọng nơi đây:
– Ánh sáng:
• Khe sáng, hột sáng, quầng sáng…
– Bóng tối chỉ được khái quát bằng câu tối hết cả con đường từ nhà ra sông đã thể hiện được cái bóng tối của phố huyện
b. Con người:
– Mẹ con chị Tý bắt đầu dọn hàng, dọn thì cứ dọn đấy nhưng chắc gì đã có ai vào uống nước
– Gia đình nhà bác Xẩm: thằng con trai thì nằm bò ra đất nghịch đất cát, bác chưa hát vì chưa có ai nghe, thỉnh thoảng góp vào bầu trời tối bằng những nốt nhạc bần bật
– Bác Siêu: bác Siêu bán phở mà ở nơi đây thì phở của bác là một món quà xa xỉ
– Chị em Liên cũng mở quán để giúp mẹ kiếm thêm được đồng nào hay đông ấy
-> Tần ấy con người chường mình ra để kiếm sống, trong một sân khấu họ không có lấy một khuôn mặt, họ có thể đổi vai cho nhau được nhưng không ai đổi phận cho ai được. Họ vẫn cầm cự để sống chứ không phải đang sống, họ vẫn mong đợi một điều gì tươi sáng đến với họ -> nhà văn đã hướng nhân vật mình về tương lai
3. Cảnh chuyến tàu đêm đến
– Đối với những người phố huyện thì chuyến tàu đêm là niềm hi vọng để có thể kiếm thêm vài hào nước, hào phở
– Đối với chị em Liên nó mang lại những kí ức xa xăm về một hà Nội nhiều ánh đèn và những que kem xanh đỏ
– Cảnh tàu đến:
• Tàu mang lại ánh sáng ở những khoang hạng sang lấp lánh ánh đèn
• Mang lại sự huyên náo những tiếng người cười nói
• Mang lại hi vọng cho những con người nơi phố huyện
– Tàu đi:
• Để lại sự nuối tiếc cho những con người nơi phố huyện
-> Chuyến tàu đêm thể hiện một niềm mơ ước về một tương lai tươi sáng của chừng ấy con người nơi phố huyện
III. Tổng kết
– Nội dung: bằng cốt truyện nhẹ nhàng mà sâu lắng nhà văn đã thổi một làn gió mộc mạc chân quê, một làn gió xưa man mác vào lòng người đọc về những kiếp người sống trong miền đời bị trôi lãng
– Nghệ thuật: giọng văn nhẹ nhàng, cách kể chuyện hấp dẫn, bút pháp lãng mạn và hiện thực, miêu tả tâm lý nhân vật sâu sắc -> truyện ngắn giống như một bài thơ đượm buồn
