Hình ảnh những vòng lượn của con cá kiếm được nhắc đi nhắc lại trong đoạn avưn gợi lên những đặc điểm gì về cuộc đấu giữa ông lão và con cá kiếm (thời điểm, phong độ, tư thế...)?
Cảm nhận về con cá kiếm tập trung vào những giác quan nào của ông lão?
Chứng minh rằng những chi tiết này gợi lên một sự tiếp nhận từ xa đến gần, từ bộ phận đến toàn thể.
Cuộc chiến đấu đã tới chặng cuối, hết sức căng thẳng nhưng cũng hết sức đẹp đẽ. Hai đối thủ đều dốc sức tấn công và dốc sức chống trả. Cảm thấy chóng mặt và choáng váng nhưng ông lão vẫn ngoan cường: "Ta không thể tự chơi xỏ mình và chết trước một con cá như thế này được", lão nói. Ông lão cảm thấy "một cú quật đột ngột và cú nảy mạnh ở sợi dây mà lão đang níu băng cả hai cánh tay". Lão hiểu con cá cũng đang ngoan cường chống trả. Lão biết con cá sẽ nhảy lên, lão mong cho điều đó đừng xảy ra "Đừng nhảy, cá", lão nói, "đừng nhảy" nhưng lão cũng hiểu "những cú nhảy để nó hít thở không khí", ông lão nương vào gió chờ "lượt tới nó lượn ra, ta sẽ nghỉ". "Đến vòng thứ ba, lão lần đầu tiên thấy con cá". Lão không thể tin nổi độ dài của nó. "Không", lão nói, "Nó không thể lớn như thế được". Những vòng lượn của con cá hẹp dần. Nó đã yếu đi nhưng vẫn chưa khuất phục. "Lão nghĩ: "Tao chưa bao giờ thấy bất kì ai hùng dũng, duyên dáng, bình tĩnh, cao thượng như mày". Ông lão cũng đã rất mệt, có thể sụp xuống bất kì khi nào. Nhưng ông lão luôn tự nhủ mình sẽ cố thêm lần nữa. Dồn hết mọi đau đớn và những gì còn lại của sức lực và lòng kiêu hãnh, lão mang ra để đương đầu với cơn hấp hối của con cá. Ông lão nhấc cao ngọn lao phóng xuống sườn con cá, "cảm thấy mũi sắt cắm phập vào, lão tì người lên ấn sâu dồn hết trọng lực lên cán dao". Đây là đòn quyết định cuối cùng để tiêu diệt con cá. Lão rất tiếc khi phải giết nó.
Hãy phát hiện thêm một lớp ý nghĩa mới: Phải chăng ông alõ chỉ cảm nhận đối tượng bằng giác quan của một người đi săn, một kẻ chỉ nhằm tiêu diệt đối thủ của mình? Hãy tìm những chi tiết chứng tỏ một cảm nhận khác lạ ở đây, từ đó nhận xét về mối liên hệ giữa ông lão và con cá kiếm.
Chi tiết chứng tỏ một cảm nhận khác lạ về mối liên hệ giữa ông lão và con cá kiếm:
- "Khi ấy con cá, mang cái chết trong mình, sực tỉnh phóng vút lên khỏi mặt nước phô hết tầm vóc khổng lồ, vẻ đẹp và sức lực của nó". Cái chết của con cá cũng bộc lộ vẻ đẹp kiêu dũng hiếm thấy.
- Cả ông lão và con cá đều là kì phùng địch thủ. Họ xứng đáng là đối thủ của nhau.
So sánh hình ảnh con cá kiếm trước và sau khi ông lão chiếm được nó. Điều này gợi cho anh (chị) suy nghĩ gì? Vì sao có thể coi con cá kiếm như một biểu tượng?
Nhà văn miêu tả vẻ đẹp của con cá cũng là đề cao vẻ đẹp của con người. Đối tượng chinh phục càng cao cả, đẹp đẽ thì vẻ đẹp của người đi chinh phục càng được tôn lên. Cuộc đấu tranh gian nan với biết bao thử thách đau đớn đã tôn vinh vẻ đẹp của người lao động: giản dị và ngoan cường thực hiện bằng được ước mơ của mình.
Ngoài việc miêu tả bằng lời người kể chuyện, còn có loại ngôn ngữ nào trực tiếp nói lên hành động và thái độ của ông lão trước con cá kiếm nữa không? Sử dụng loại ngôn từ này có tác dụng gì khi nói lên mối quan hệ giữa ông lão và con cá kiếm?
- Ngoài việc miêu tả bằng lời của người kể chuyện, còn có loại ngôn từ trực tiếp nói lên hành động và thái độ của ông lão trước con cá kiếm, đó là ngôn ngữ đối thoại nội tâm của nhân vật ông lão Xan-ti-a-gô, cũng như cuộc "đối thoại" giữa ông lão với con cá kiếm.
Có lúc nó là độc thoại nội tâm, có lúc là đối thoại với con cá kiếm:
+ "Đừng nhảy, cá" - Lão nói - "Đừng nhảy!"
+ "Cá ơi" - ông lão nói - "Cá này, dẫu sao thì mày cũng sẽ chất. Mày muốn tao cùng chết nữa à?".
+ "Mày đừng giết tao, cá à?" - ông lão nghỉ - "Mày có quyền làm thế!". "Tao chưa từng thấy bất kì ai hùng dũng, duyên dáng, bình tĩnh, cao thượng hơn mày, người anh em ạ!".
- Ý nghĩa của lời phát biểu trực tiếp:
+ Khiến người đọc cảm thấy như đang trực tiếp chứng kiến sự việc
+ Hình thức đôi thoại này chứng tỏ Xan-ti-a-gô chiêm ngưỡng, coi con cá kiếm như một con người.
+ Vẻ đẹp của con người trong hành trình theo đuổi và đạt được ước mơ của mình.
Đoạn văn tiêu biểu cho phong cách viết độc đáo của Hê-minh-uê: luôn đặt con người đơn độc trước thử thách. Con người phải vượt qua thử thách, vượt qua giới hạn của chính mình để vươn tới và đạt được ước mơ, khát vọng của mình. Hai hình tượng ông lão và con cá kiếm đều mang ý nghĩa biểu tượng gợi ra nhiều tầng nghĩa của tác phẩm. Đoạn văn tiêu biểu cho nguyên lí "tảng băng trôi" của Hê-minh-uê.
Tên tác phẩm (Nguyên văn tiếng Anh: The old man and sea) trong các bản dịch ở Việt Nam đều được bổ sung thêm một định ngữ Ông già và biển cả, còn nếu dịch nguyên văn chỉ có Ông già và biển. Anh chị thích cách dịch nào hơn? Vì sao?
- Đoạn trích có hai hình tượng ông lão và con cá kiếm. Hai hình tượng mang vẻ đẹp song song tương đồng trong một tình huống căng thẳng đối lập
+ Con cá kiếm mắc câu bắt đầu những vòng lượn "vòng tròn rất lớn”, "con cá đã quay tròn". Nhưng con cá vẫn chậm rãi lượn vòng. Những vòng lượn được nhắc lại rất nhiều lần, báo hiệu cuộc chiến giữa hai bên, con cá đang bắt đầu "dàn thế trận” bao vây ông lão, gợi ra được vẻ đẹp hùng dũng, ngoan cường của con cá trong cuộc chiến đấu ấy.
+ Ông lão ở trong hoàn cảnh đơn độc, đứng giữa sự bủa vây của con cá "mệt thấu xương", "hoa mắt", vẫn sẵn sàng đón nhận một cuộc chiến không cân sức, vừa thông cảm, kiên nhẫn với con cá vừa phải khuất phục nó.