Nội dung lý thuyết
1. Nêu được mục đích và cơ sở của việc so sánh, đánh giá hai tác phẩm truyện.
2. Trình bày được các thông tin khái quát về hai tác phẩm truyện.
3. Làm rõ được những điểm tương đồng và khác biệt giữa hai tác phẩm truyện xét trên một số phương diện nội dung và hình thức cụ thể theo mục đích và phạm vi đã xác định.
4. Rút ra được những nhận xét, đánh giá cần thiết, phù hợp về hai tác phẩm truyện căn cứ vào kết quả so sánh.
5. Nêu được ý nghĩa của việc đánh giá hai tác phẩm truyện thông qua việc so sánh.
1. Cơ sở của việc lựa chọn so sánh hai tác phẩm Mảnh trăng cuối rừng và Những đứa con trong gia đình: viết về cùng đề tài, tiêu biểu cho những phong cách tiếp cận hiện thực chiến tranh của văn học trong một giai đoạn cụ thể.
2. Mục đích so sánh hai tác phẩm:
Sự thống nhất trong cảm hứng sáng tác của các nhà văn cách mạng khi viết về cùng một đề tài, cách họ thể hiện phong cách cá nhân độc đáo – một điều không dễ làm trong bối cảnh cách mạng, mọi sáng tác văn học phải mang tính định hướng cao và cần được chuốt nhọn thành “vũ khí”.
3. Các phương diện cơ bản được đưa ra so sánh:
- Điểm tương đồng: hoàn cảnh sáng tác, soi tỏ những điều bí ẩn kì diệu đã làm nên sức mạnh tinh thần to lớn của con người Việt Nam trong hoàn cảnh thử thách khốc liệt.
- Những thông tin về từng tác phẩm: xuất xứ, bối cảnh câu chuyện, cốt truyện, nhân vật,…
- Phân tích những điểm tương đồng, điểm riêng biệt.
Bước 1. Chuẩn bị viết
- Xác định rõ mục đích so sánh của bài viết:
- Xác lập cơ sở so sánh:
- Bài viết có thể ưu tiên nhấn mạnh sự tương đồng hoặc chỉ tập trung nói về sự khác biệt giữa hai tác phẩm.
Gợi ý đề bài:
1. Hoàng tử bé của Ăng - toan đơ Xanh - tơ - Ê-xu-pe-ri (Antoine de Saint - Exupéry) và Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ của Nguyễn Ngọc Thuần
2. Những ngày thơ ấu của Nguyên Hồng và Thời thơ ấu của Mác-xim Go-rơ-ki (Maksim Gorky)
3. Chí Phèo và Lão Hạc của Nam Cao
4. Vợ nhặt của Kim Lân và Vợ chồng A Phủ của Tô Hoài
Bước 2. Tìm ý, lập dàn ý
Tìm ý
Đọc kĩ hai tác phẩm và tìm đọc những bài viết về hai tác phẩm
Có thể tự đặt ra các câu hỏi như sau để tìm ý:
– Vì sao khi đọc truyện này độc giả thường liên hệ đến truyện kia?
– Sự tương đồng giữa hai truyện thể hiện trên những phương diện chủ yếu nào?
– Điều gì dẫn đến sự “gặp gỡ” đó giữa hai tác phẩm truyện? (Vừa đi sâu cắt nghĩa nguyên nhân của sự tương đồng, vừa tạo được sự gắn kết giữa các đoạn viết về từng tác phẩm.)
– Dù có những điểm tương đồng, sự khác biệt giữa hai truyện vẫn thể hiện rõ. Sự khác biệt đó là gì?
– Việc so sánh đưa lại được những khám phá mới nào về từng tác phẩm? (Ý nghĩa của việc so sánh hai tác phẩm truyện với nhau.)
Lập dàn ý
– Mở bài: Giới thiệu hai tác phẩm truyện được xác định là đối tượng của sự so sánh, đánh giá; nêu mục đích và cơ sở của việc so sánh, đánh giá này.
– Thân bài: Cần triển khai các ý:
+ Thông tin chung về từng tác phẩm: hoàn cảnh ra đời, đề tài, chủ đề, cốt truyện, nhân vật, vị trí của tác phẩm trong đời sống văn học,...
+ Những điểm tương đồng giữa hai tác phẩm truyện (ví dụ: hai tác phẩm cùng đề cập một loại hiện tượng đời sống hay một loại hình nhân vật; hai tác giả có cùng quan điểm thẩm mĩ và cách tiếp cận hiện thực; có hiện tượng tác giả này chịu ảnh hưởng tác giả kia về đề tài, cảm hứng, bút pháp, phong cách sáng tác;...).
Bước 3. Viết
– Để làm sáng tỏ các luận điểm, cần chú ý khai thác bằng chứng từ những phương diện khác nhau của hai tác phẩm truyện, bao gồm: đề tài, chủ đề, cảm hứng, cốt truyện, nhân vật, ngôn ngữ, giọng điệu,...
– Khi trích dẫn văn bản truyện hay một bài phê bình, đánh giá nào đó về truyện, cần đảm bảo yêu cầu chính xác, khách quan.
– Tránh biến bài viết thành một văn bản mang tính chất lắp ghép máy móc, gồm hai “bài” nhỏ phân tích từng tác phẩm riêng biệt.
– Thường xuyên chú ý mạch lạc, liên kết của bài viết và thực hiện việc ngắt đoạn phù hợp để người đọc dễ theo dõi hệ thống luận điểm.
Bước 4. Chỉnh sửa, hoàn thiện
– Đối chiếu với yêu cầu của kiểu bài và dàn ý đã lập để thực hiện những chỉnh sửa cần thiết nhằm hoàn thiện văn bản về mặt nội dung.
– Rà soát, khắc phục những lỗi về chính tả, diễn đạt và trình bày để bài viết đáp ứng được những đòi hỏi về chuẩn mực hình thức.