Thực hành Tiếng Việt trang 76

I. Câu đơn

- Khái niệm: Câu đơn là câu được cấu tạo bởi một tập hợp từ ngữ và có ý nghĩa hoàn chỉnh, có nghĩa là mỗi câu phải diễn đạt được một ý tương đối trọn vẹn. 

Ví dụ: An đang đi siêu thị với mẹ.

- Cấu trúc của câu đơn bao gồm hai bộ phận chính là chủ ngữ và vị ngữ.

Trong đó: Chủ ngữ: Là bộ phận nêu tên sự vật, hiện tượng, khái niệm được nói đến trong câu. Chủ ngữ có thể được xác định bằng các từ như: danh từ, đại từ, cụm danh từ, cụm đại từ. Vị ngữ: Là bộ phận nêu hoạt động, trạng thái, tính chất của chủ ngữ. Vị ngữ có thể được xác định bằng các từ như: động từ, tính từ, cụm động từ, cụm tính từ.

II. Câu ghép

1. Khái niệm: 

- Câu ghép là câu do nhiều vế câu ghép lại. 

- Mỗi vế câu ghép thường có cấu tạo giống một câu đơn (có đủ chủ ngữ, vị ngữ) và thể hiện một ý có quan hệ chặt chẽ với ý của những vế câu khác. 

Ví dụ: 

+ Vì trời đổ mưa nên chuyến đi của lớp Lan đành phải hoãn lại.

→ Đây là câu ghép do hai vế câu đơn ghép lại

+ Trời đổ nắng to, mẹ đội nắng phơi thóc ngoài sân, bố gánh lúa từ ngoài đồng về, còn Nam thì vẫn ung dung ngồi quạt mát trong nhà.

→ Đây là câu ghép do 4 vế câu đơn ghép lại.

2. Cách nối các vế câu ghép:  

Có 2 cách nối các vế trong câu ghép:

* Nối bằng những từ có tác dụng nối: Các vế câu trong câu ghép có thể được nối với nhau bằng một quan hệ từ hoặc một cặp quan hệ từ. 

+ Những quan hệ từ thường được dùng là:và, rồi, thì, nhưng, hay, hoặc,….

Mình đi siêu thị hay bạn đi ra chợ?

+ Những cặp quan hệ từ thường được dùng là:

++  vì… nên….; do…. nên….; nhờ….mà…. : Nhờ Minh giảng giải mà Lan đã giải xong bài toán đố.

++ nếu…thì…; giá….thì…; hễ….thì….: Giá Long chăm học hơn nữa thì kết quả đã không thấp thế này.

++ tuy….nhưng….; mặc dù….nhưng ….: Mặc dù trời mưa nhưng cuộc họp vẫn sẽ được tổ chức.

++ chẳng những…. mà……; không chỉ….. mà……: Chẳng những Tuấn lười học mà cậu ta còn hỗn láo nữa.

+ Những cặp từ hô ứng cũng thường được dùng: 

++ vừa … đã; chưa … đã; mới… đã; vừa … vừa; càng … càng; đâu … đấy; nào … ấy; sao … vậy; bao nhiêu … bấy nhiêu: Trời càng mưa nhiều, đường càng lầy lội.

Nó học chăm học bao nhiêu thì em nó lại lười học bấy nhiêu.

* Nối trực tiếp (không dùng từ nối). Trong trường hợp này, giữa các vế câu cần có dấu phẩy, dấu chấm phẩy hoặc dấu hai chấm. 

+ Trong vườn, hoa lặng lẽ tỏa hương, những chú ong thầm lặng hút mật đem lại ngọt bùi cho đời.

→ Hai vế “hoa lặng lẽ tỏa hương” và “những chú ong thầm lặng hút mật đem lại ngọt bùi cho đời” được nối với nhau bằng dấu phẩy.

+ Cảnh tượng xung quanh tôi đang có sự thay đổi lớn: Hôm nay, tôi đi học.

→ Hai vế “Cảnh tượng xung quanh tôi đang có sự thay đổi lớn” và “Hôm nay, tôi đi học” được nối với nhau bởi dấu hai chấm. 

+ Kia là hoa hồng đang lặng lẽ tỏa hương; đây là hoa lan đang vươn mình trong nắng mới; xa xa là hoa cúc đang rung rinh trong những cơn gió đang về.

→ Ba vế “Kia là hoa hồng đang lặng lẽ tỏa hương”, “đây là hoa lan đang vươn mình trong nắng mới” và “xa xa là hoa cúc đang rung rinh trong những cơn gió đang về” được nối với nhau bởi dấu chấm phẩy.

III. Các kiểu câu ghép

- Câu ghép đẳng lập:

• Trời thì trong xanh và gió thì mát lành.
• Cây đa cổ thụ đó cao và to.
• An chỉ được chọn lấy găng tay hoặc khăn quàng cổ.

- Câu ghép chính phụ:

• Nếu tôi đi ngủ sớm thì sáng dậy không thấy mệt mỏi đến vậy.

- Câu ghép hô ứng:

• Càng xa anh bao nhiêu em càng thấy nhớ anh bấy nhiêu.

- Câu ghép chuỗi:

• Vitamin A có mặt trong nhiều loại thực phẩm khác nhau, ví dụ như: đu đủ, xoài, táo, dưa hấu…

- Câu ghép hỗn hợp:

• Huy tuy thông minh nhưng lại không siêng năng trong học tập vậy nên điểm thi cuối kỳ vẫn không cao.