Hoạt động 9: Thể hiện khả năng thích ứng trước sự thay đổi

1. TÌM HIỂU VỀ KHẢ NĂNG THÍCH ỨNG TRƯỚC SỰ THAY ĐỔI

a. Khả năng thích ứng với sự thay đổi là gì?

- Khả năng thích ứng với sự thay đổi là năng lực của một cá nhân trong việc chủ động điều chỉnh suy nghĩ, cảm xúc, hành vi và kế hoạch của mình để phù hợp với những hoàn cảnh, yêu cầu hoặc môi trường mới mẻ, khác biệt so với trước đây. Đây không phải là sự chấp nhận một cách thụ động, mà là một quá trình chủ động tìm hiểu, học hỏi và thay đổi bản thân để đáp ứng hiệu quả các yêu cầu mới.

- Ví dụ: Khi nhà trường đột ngột thay đổi hình thức thi từ tự luận sang trắc nghiệm, thay vì than vãn, em ngay lập tức tìm kiếm các bộ đề trắc nghiệm và thay đổi phương pháp ôn tập. Đó chính là khả năng thích ứng.

b. Vì sao khả năng thích ứng lại đặc biệt quan trọng ở lớp 12?

- Năm học lớp 12 là một năm học bản lề, chứa đựng rất nhiều sự thay đổi lớn và áp lực. Rèn luyện khả năng thích ứng trong giai đoạn này là vô cùng cần thiết, vì nó giúp em:

+ Giảm bớt căng thẳng và áp lực: Khi em coi sự thay đổi là một điều tất yếu và mình có khả năng ứng phó, em sẽ bớt đi cảm giác lo sợ, hoang mang trước những áp lực học tập hay những kỳ thi quan trọng.

+ Giúp đưa ra quyết định linh hoạt: Con đường học tập và hướng nghiệp không phải lúc nào cũng bằng phẳng. Đôi khi em sẽ cần phải thay đổi nguyện vọng (như bạn Minh) hoặc đối mặt với hoàn cảnh mới (như bạn Tùng). Khả năng thích ứng giúp em đưa ra các quyết định điều chỉnh một cách kịp thời và sáng suốt.

+ Là nền tảng của sự tự lập: Khi em chuẩn bị bước vào cuộc sống sinh viên (như bạn Chiến), em sẽ phải tự mình đối mặt với vô số thay đổi (sống xa nhà, tự quản lý tài chính, tự chăm sóc bản thân). Khả năng thích ứng chính là chìa khóa vàng giúp em vượt qua giai đoạn này. 

- Ví dụ: Như bạn Chiến trong sách, bạn biết rằng cuộc sống đại học là một "thách thức". Việc bạn chủ động lập kế hoạch học nấu ăn, học cách quản lý chi tiêu... chính là đang rèn luyện khả năng thích ứng để chuẩn bị cho sự thay đổi lớn sắp tới.

2. HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH THỂ HIỆN KHẢ NĂNG THÍCH ỨNG

1. Nêu những việc cần làm để thích ứng trong những trường hợp dưới đây:

- Trường hợp 1 (Minh thay đổi nguyện vọng ngành học):

+ Phân tích: Đây là sự thay đổi lớn về mục tiêu học tập, trong khi thời gian còn lại rất gấp. Minh cần một kế hoạch thích ứng khẩn cấp và hiệu quả.

+ Đề xuất những việc cần làm: Minh cần ngay lập tức:

• Lập kế hoạch học tập cấp tốc: Xây dựng một thời gian biểu mới, tập trung toàn bộ thời gian và ưu tiên cho các môn học của nguyện vọng mới, cắt giảm thời gian cho các môn không còn liên quan.
• Tìm kiếm sự hỗ trợ: Chủ động gặp gỡ thầy cô dạy các môn học mới để xin tư vấn về lộ trình ôn tập; lập nhóm học tập với các bạn giỏi các môn đó để được hỗ trợ, giải đáp thắc mắc nhanh chóng.
• Giữ vững tâm lý: Chấp nhận rằng đây là một thử thách lớn, giữ ý chí kiên định và tin tưởng vào quyết định của mình.

- Trường hợp 2 (Tùng thay đổi môi trường sống và có thêm trách nhiệm):

+ Phân tích: Tùng phải đối mặt với nhiều thay đổi cùng lúc: trách nhiệm chăm sóc ông bà, điều kiện đi lại và học tập khó khăn hơn.

+ Đề xuất những việc cần làm: Tùng cần thích ứng trên nhiều phương diện:

• Về trách nhiệm: Chủ động nói chuyện với ông bà về lịch học của mình và lịch sinh hoạt của ông bà để sắp xếp thời gian biểu hợp lý, học cách chăm sóc cơ bản (nấu ăn, đo nhiệt độ...) khi ông bà ốm.
• Về việc học: Chủ động dậy sớm hơn để có đủ thời gian di chuyển đến trường. Khi ở nhà, Tùng nên tranh thủ lúc mạng ổn định để tải trước các bài giảng, tài liệu cần thiết, hoặc có thể xin phép đến nhà bạn/thư viện để học nhóm và sử dụng mạng khi cần.

- Trường hợp 3 (Chiến chuẩn bị cho cuộc sống tự lập ở Đại học):

+ Phân tích: Đây là một sự thay đổi lớn đã được dự báo trước, Chiến có thời gian để chuẩn bị kỹ lưỡng.

+ Đề xuất những việc cần làm (Dựa theo ví dụ trong sách): Chiến cần chủ động học các kỹ năng sinh tồn cơ bản ngay từ bây giờ:

• Về dinh dưỡng: Học cách đi chợ, lựa chọn thực phẩm và tập nấu các món ăn đơn giản, đủ dinh dưỡng, phù hợp với tài chính sinh viên. 
• Về chăm sóc bản thân: Học cách tự chăm sóc khi ốm vặt, biết sử dụng các loại thuốc cơ bản; tập thói quen thể dục thể thao để nâng cao sức khỏe.
• Về tài chính: Tập lập kế hoạch chi tiêu hàng tháng với một số tiền giả định, học cách ghi chép lại mọi khoản chi tiêu và làm quen với việc sử dụng tài khoản ngân hàng. 

2. Liệt kê những thay đổi đang và sẽ diễn ra trong cuộc sống của em.

- Em hãy tự suy ngẫm và liệt kê ra những thay đổi mà em đang hoặc sắp phải đối mặt trong năm học lớp 12 này.

- Ví dụ:

+ "Áp lực học tập và thi cử ngày càng tăng".

+ "Việc phải đưa ra quyết định cuối cùng về chọn ngành, chọn trường".

+ "Việc sắp phải xa gia đình, bạn bè để đến một thành phố mới học tập".

+ Sự thay đổi trong tình bạn khi mỗi người có một định hướng khác nhau".

3. Chỉ ra những việc cần làm để thích ứng với những thay đổi đó.

- Với mỗi thay đổi em vừa liệt kê, em hãy lập một kế hoạch gồm những việc cần làm để thích ứng.

- Ví dụ:

+ Thay đổi: "Áp lực học tập và thi cử ngày càng tăng".

Những việc cần làm để thích ứng: "Em cần lập một thời gian biểu học tập và nghỉ ngơi thật khoa học, chi tiết đến từng giờ. Em sẽ học cách chia nhỏ mục tiêu, hoàn thành từng phần một thay vì để dồn lại. Đồng thời, em sẽ dành 30 phút mỗi ngày để chơi thể thao, giúp giải tỏa căng thẳng".

+ Thay đổi: "Sắp phải xa gia đình để tự lập".

Những việc cần làm để thích ứng: "Ngay từ bây giờ, em sẽ học cách tự giặt quần áo, tập nấu những món ăn cơ bản mà em thích, và đề nghị bố mẹ cho em tự quản lý tiền tiêu vặt của mình trong một tháng để tập cách chi tiêu hợp lý".