Bài 33. Một số hình thức chủ yếu của tổ chức lãnh thổ công nghiệp

1. Vai trò của tổ chức lãnh thổ công nghiệp

a. Khái niệm

- Tổ chức lãnh thổ công nghiệp:

       + Là sự bố trí sắp xếp phối hợp giữa các ngành sản xuất giữa các xí nghiệp công nghiệp trên một lãnh thổ nhất định.

       + Nhằm phát huy những nguồn lực sẵn có để đạt được những hiệu quả cao.

b. Vai trò

- Sử dụng hợp lí nguồn tài nguyên, cơ sở vật chất kĩ thuật, nguồn lao động nhằm đem lại hiệu quả về kinh tế xã hội và môi trường.

- Góp phần thực hiện việc công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở các nước đang phát triển.

2. Một số hình thức của tổ chức lãnh thổ công nghiệp

a. Điểm công nghiệp

- Khái niệm: Là hình thức tổ chức đơn giản nhất, trên đó gồm có một hoặc hai, ba xí nghiệp được phân bố ở nơi gần nguồn nguyên, nhiên liệu.

- Đặc điểm:

      + Gồm nhiều xí nghiệp phân bố lẻ tẻ, phân tán

      + Nằm cùng với một điểm dân cư

      + Phân công lao động về mặt địa lí, các xí nghiệp độc laaoj về kinh tế có công nghệ sản phẩm hoàn chỉnh.

- Quy mô: Nhỏ, được hình thành hầu hết ở các tỉnh, thị xã, thành phố, nhằm khai thác nguồn tài nguyên tại chỗ và tận dụng nguồn lao động tại chỗ.

b. Khu công nghiệp tập trung

- Khái niệm: Là khu vực đất đai có ranh giới nhất định, có kết cấu hạ tầng tương đối tốt và sản phẩm có khả năng cạnh tranh trên thị trường thế giới.

- Đặc điểm:

      + Vị trí địa lí thuận lợi, không có dân sinh sống

      + Có ranh giới rõ ràng

      + Tập trung nhiều các xí nghiệp công nghiệp, hợp tác sản xuất cao

      + Chi phí sản xuất thấp, các sản phẩm để tiêu dùng trong nước hoặc xuất khẩu.

      + Được hưởng các chính sách ưu tiên của nhà nước.

- Quy mô: diện tích 50ha trở lên đến vài trăm ha, gồ nhiều xí nghiệp liên kết với nhau nên có nhiều công nhân và có tay nghề.

c. Trung tâm công nghiệp

- Khái niệm: Là hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp ở trình độ cao, là khu vực tập trung công nghiệp gắn với đô thị vừa và lớn.

- Đặc điểm:

     + Ví trí địa lí thuận lợi

     + Gồm nhiều điểm công nghiệp, khu công nghiệp có mối quan hệ chặt chẽ về quy trình, công nghệ.

      + Có các xí nghiệp nòng cốt, các xí nghiệp hỗ trợ, phục vụ.

      + Là nơi ứng dụng các thành tựu khoa học công nghệ tiên tiến.

      + Nơi có dân cư sinh sống cơ sở hạ tầng, vật chất kĩ thuật tương đối đồng bộ.

- Quy mô: lớn, công nhân có trình độ tay nghề, có tầm ảnh hưởng khá lớn đến nền kinh tế quốc gia đó.

d. Vùng công nghiệp

- Khái niệm: Vùng công nghiệp là hình thức cao nhất của tổ chức lãnh thổ công nghiệp.

- Đặc điểm:

      + Gồm nhiều điểm, khu công nghiệp, trung tâm công nghiệp có mối liên hệ sản xuất và nét tương đồng trong quá trình hình thành công nghiệp.

      + Có một vài ngành công nghiệp chủ yếu tạo nên hướng chuyên môn hóa.

      + Có các ngành phục vụ, bổ trợ.

- Quy mô: rộng lớn.

Tổ chức lãnh thổ công nghiệp với các hình thức của nó giúp sử dụng hợp lí nguồn tài nguyên thiên nhiên, vật chất, lao động, góp phần thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước ở các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam.