Bài 3. Châu Á từ năm 1918 đến năm 1945

1. Nhật Bản giữa hai cuộc chiến tranh thế giới

a. Giai đoạn đầu (sau Chiến tranh thế giới thứ nhất):

- Kinh tế phát triển ổn định.

- Chính phủ thực hiện nhiều cải cách dân chủ.

- Đảng Cộng sản Nhật Bản được thành lập và hoạt động công khai (1922).

b. Giai đoạn khủng hoảng (từ 1927):

- Kinh tế có dấu hiệu khủng hoảng từ ngành tài chính - ngân hàng (1927).

- Kinh tế rơi vào khủng hoảng kéo dài (1930).

- Quân đội giành quyền kiểm soát Chính phủ.

-> Chính phủ chủ trương giải quyết khó khăn kinh tế bằng xâm lược và bành trướng.

c. Giai đoạn xâm lược và bành trướng (từ 1931):

- Chiếm vùng Đông Bắc Trung Quốc (1931) và thành lập Mãn Châu quốc (1932).

- Mở rộng chiến tranh xâm lược ra toàn lãnh thổ Trung Quốc (1937).

- Năm 1940, công bố Thuyết Đại Đông Á để tạo cơ sở cho xâm lược Đông Nam Á (1940).

2. Phong trào giải phong dân tộc ở Trung Quốc, Ấn Độ và khu vực Đông Nam Á

a. Trung Quốc

- Dưới tác động của Cách mạng tháng Mười Nga (1917), hậu quả của Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918) và những chuyển biến kinh tế - xã hội trong nước, phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở nhiều nước châu Á có những bước tiến mới.

- Ở Trung Quốc, phong trào Ngũ Tứ (bùng nổ ngày 4 - 5 - 1919) lan rộng, tạo điều kiện cho chủ nghĩa Mác - Lê-nin được truyền bá rộng rãi.

b. Ấn Độ

- Ở Ấn Độ, Đảng Quốc đại dưới sự lãnh đạo của Gan-đi đã động viên nhân dân đấu tranh đòi độc lập, tẩy chay hàng hoá của Anh, phát triển kinh tế dân tộc.

- Năm 1925, Đảng Cộng sản Ấn Độ được thành lập, góp phần thúc đẩy nhân dân chống thực dân Anh.   

c. Đông Nam Á

- Phong trào cách mạng ở các nước Đông Nam Á có sự tham gia của nhiều tầng lớp như trí thức, tư sản dân tộc, công nhân đều hướng tới mục tiêu giành độc lập dân tộc. Các Đảng Cộng sản lần lượt được thành lập ở In-đô-nê-xi-a (Indonesia, 1920), Việt Nam (1930), Mã Lai (1930),... lãnh đạo nhân dân đấu tranh, tiêu biểu như khởi nghĩa vũ trang ở Gia-va (Java) và Xu-ma-tra (Sumatra, 1926 - 1927), Xô viết Nghệ - Tĩnh (1930 - 1931),...

- Riêng ở Thái Lan, phong trào cách mạng có điểm khác các nước Đông Nam Á. Năm 1932, đã nổ ra cuộc cách mạng thay chế độ quân chủ chuyên chế bằng chế độ quân chủ lập hiến.

- Từ năm 1940, nhân dân Đông Nam Á đấu tranh chống lại sự xâm lược và đô hộ của phát xít Nhật.