Bài 29. Carbohydrate glucose và saccharose

I. Khái niệm carbohydrate

- Carbohydrate là loại hợp chất hữu cơ chứa các nguyên tố carbon, hydrogen, oxygen, thường có công thức chung là C_n(H₂O)_n.

- Glucose, saccharose, tinh bột và cellulose là những carbohydrate phổ biến trong tự nhiên và có nhiều ứng dụng trong cuộc sống hằng ngày.

II. Glucose và saccharose

1. Trạng thái tự nhiên và tính chất vật lí

- Glucose có công thức phân tử C₆H₁₂O₆, dạng tinh thể không màu, không mùi, có vị ngọt. Glucose tan tốt trong nước.

- Glucose là loại đường có trong nhiều trái cây chín (đặc biệt nho chín). Glucose cũng có trong máu, đóng vai trò là nguồn năng lượng chính cho các hoạt động ở tế bào.

- Saccharose có công thức phân tử C₁₂H₂₂O₁₁, dạng tinh thể không màu, không mùi, có vị ngọt.

- Saccharose tan tốt trong nước.

- Saccharose là loại đường có nhiều trong mía, củ cải đường, thốt nốt.

2. Tính chất hoá học

a) Phản ứng tráng bạc của glucose

- Tính chất đặc trưng của glucose là có phản ứng hoá học với silver nitrate trong dung dịch ammonia tạo ra bạc kim loại.

- Phản ứng này được dùng để tráng bạc lên kính trong sản xuất để soi gương, nên có tên là phản ứng tráng bạc.

- Phương trình hoá học của phản ứng tráng bạc được biểu diễn ở dạng đơn giản như sau: 

C₆H₁₂O₆ + Ag₂O → C₆H₁₂O₇ + 2Ag

- Saccharose không có phản ứng này.

b) Phản ứng lên men rượu của glucose

- Dưới tác dụng của enzyme, glucose bị lên men tạo thành ethylic alcohol.

- Phản ứng này được sử dụng để sản xuất bia, rượu hay các loại đồ uống có cồn khác.

C₆H₁₂O₆ → 2C₂H₅OH + 2CO₂

c) Phản ứng thuỷ phân của saccharose

Phản ứng đặc trưng của saccharose là thuỷ phân (trong môi trường acid hoặc dưới tác dụng của enzyme) sinh ra glucose và fructose.

3. Vai trò và ứng dụng của glucose và saccharose

a) Vai trò

- Glucose hình thành ở thực vật qua quá trình quang hợp và ở động vật qua quá trình tiêu hoá carbohydrate.

- Glucose là nguồn năng lượng chính cho cả thực vật và động vật, cung cấp năng lượng cho các tế bào, hỗ trợ tăng trưởng và trao đổi chất.

- Saccharose có vai trò cung cấp năng lượng cho cơ thể nên được sử dụng phổ biến làm nguyên liệu trong công nghiệp thực phẩm.

- Tiêu thụ quá nhiều glucose, saccharose trong thời gian dài có nguy cơ bị béo phì và mắc các bệnh khác như tiểu đường, tim mạch,...

b. Ứng dụng

- Glucose được dùng làm nguyên liệu trong công nghiệp dược phẩm, thực phẩm. Ngoài ra, glucose cũng là nguyên liệu để sản xuất đồ uống có cồn và tráng gương.

- Saccharose được sử dụng làm chất tạo ngọt cho nhiều loại đồ uống và bánh kẹo.