1. Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước.

a. Nguyên tắc bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam:

- Đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng là một nguyên tắc hiến định trong tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước Việt Nam.

- Sự lãnh đạo của Đảng đối với nhà nước được thể hiện qua các phương diện như:

+ Đảng đề ra đường lối, chủ trương, phương hướng cho nhà nước.

+ Đảng chỉ đạo, hướng dẫn, giám sát hoạt động của nhà nước.

+ Đảng đào tạo, bồi dưỡng các cán bộ, công chức, viên chức nhà nước, giới thiệu nhân sự vào các vị trí quan trọng trong bộ máy nhà nước,...

b. Nguyên tắc quyền lực nhà nước là thống nhất nhưng có sự phân công, phối hợp, kiểm soát.

- Quyền lực nhà nước được phân chia thành:

+ Quyền lập pháp.

+ Quyền hành pháp.

+ Quyền tư pháp.

- Được giao cho các cơ quan tương ứng thực hiện một cách độc lập nhưng có sự phối hợp, kiểm soát, giám sát lẫn nhau để thực hiện quyền lực nhà nước.

- Đảm bảo mục tiêu chung phục vụ nhân dân và phục vụ dân tộc.

c. Nguyên tắc quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân.

- Quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân là nguyên tắc quan trọng nhất trong tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước Việt Nam.

+ Nhân dân Việt Nam là người thành lập ra nhà nước.

+ Nhân dân trao quyền cho nhà nước và kiểm tra, giám sát hoạt động của các cơ quan, cán bộ, công chức, viên chức trong bộ máy nhà nước.

d. Nguyên tắc tập trung dân chủ.

- Bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức, hoạt động trong sự kết hợp giữa các yếu tố dân chủ và tập trung với hàng loạt các hình thức và chế độ như:

+ Bầu cử, bổ nhiệm kết hợp với phê chuẩn một số chức danh trong bộ máy.

+ Chế độ lãnh đạo tập thể, cá nhân phụ trách; thiểu số phục tùng đa số; cấp dưới phục tùng cấp trên.

+ Thảo luận dân chủ, quyết định theo đa số,...

e. Nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa.

- Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật, quản lí xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật.

- Cơ quan nhà nước, cán bộ công chức, viên chức nhà nước phải nghiêm chỉnh tuân thủ pháp luật.

- Mọi hành vi vi phạm pháp luật đều bị xử lí.

2. Đặc điểm của bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

a. Tính thống nhất.

- Bộ máy nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thể hiện tính thống nhất trong tổ chức và hoạt động.

- Hệ thống các cơ quan trong bộ máy nhà nước được sắp xếp, tổ chức thống nhất từ trung ương xuống địa phương và đều chịu sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.

b. Tính nhân dân.

- Bộ máy nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam do nhân dân thành lập nên, được nhân dân uỷ quyền để thực hiện việc quản lí nhà nước và xã hội.

- Mọi hoạt động của các cơ quan, cán bộ, công chức, viên chức trong bộ máy nhà nước đều nhằm mục đích phục vụ cho lợi ích của nhân dân và chịu sự kiểm tra, giám sát của nhân dân.

c. Tính quyền lực.

- Tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam mang tính quyền lực được thể hiện:

+ Ở việc phân chia quyền lực nhà nước cho các cơ quan nhà nước để thực hiện những chức năng, nhiệm vụ riêng biệt.

+ Qua việc các cơ quan, cá nhân ở cấp dưới bắt buộc phải phục tùng, phải thực hiện các nhiệm vụ, quyết định của cấp trên.

d. Tính pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

- Bộ máy nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện nay mang tính pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

- Thực hiện quản lí mọi mặt của đời sống xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.