Bài 16. Tuần hoàn máu và lưu thông bạch huyết
Nội dung lý thuyết
BÀI 16: TUẦN HOÀN MÁU VÀ LƯU THÔNG BẠCH HUYẾT
I. Lý thuyết
1. Tuần hoàn máu
Hệ tuần máu gồm tim và hệ mạch tạo thành 2 vòng tuần hoàn lớn và vòng tuần hoàn nhỏ.
Máu đi trong cơ thể thông qua 2 vòng tuần tuần hoàn là vòng tuần hoàn lớn và vòng tuần hoàn nhỏ
Đặc điểm so sánh | Vòng tuần hoàn nhỏ | Vòng tuần hoàn lớn |
Đường đi của máu | Từ tâm thất phải theo đọng mạch phổi đến 2 lá phổi, theo tĩnh mạch phổi về tâm nhĩ trái | Từ tâm thất trái theo động mạch cảnh đến các tế bào rồi theo tĩnh mạch cảnh trên và tĩnh mạch cảnh dưới rồi về tâm nhĩ phải |
Nơi trao đổi | Trao đổi khí ở phổi | Trao đổi chất ở tế bào |
Vai trò | Thải CO2 và khí độc trong cơ thể ra môi trường ngoài | Cung cấp O2 và chất dinh dưỡng cho các hoạt động sống của tế bào |
Độ dài vòng vận chuyển của máu | Ngắn hơn | Dài hơn vòng tuần hoàn nhỏ |
- Vai trò của tim và hệ mạch trong sự tuần hoàn máu:
+ Tim: co bóp tạo lực đẩy máu đi qua các hệ mạch
+ Hệ mạch: dẫn máu từ tim (tâm thất) tới các tế bào cảu cơ thể, rồi lại từ các tế bào trở về tim (tâm nhĩ)
\(\rightarrow\) Hệ tuần hoàn giúp lưu chuyển máu trong toàn cơ thể
2. Lưu thông hệ bạch huyết
- Hệ bạch huyết gồm:
+ Mao mạch bạch huyết
+ Mạch bạch huyết, tĩnh mạch máu
+ Hạch bạch huyết: chủ yếu là các tế bào bạch cầu
+ Ống bạch huyết tạo thành 2 phân hệ: phân hệ lớn và phân hệ nhỏ
- Đường đi của bạch huyết
Mao mạch bạch huyết à mạch bạch huyết à hạch bạch huyết à mạch bạch huyết à ống bạch huyết à tĩnh mạch (hệ tuần hoàn)
- Vai trò của mỗi phân hệ:
+ Phân hệ lớn: thu bạch huyết ở nửa trên bên trái vầ ở nửa dưới của cơ thể
+ Phân hệ nhỏ: thu bạch huyết ở nửa trên bên phải cơ thể
- Vai trò của hệ bạch huyết: Là hệ thống thoát nước của cơ thể, kiểm soát mức độ dịch của cơ thể, lọc vi khuẩn và là nơi sản sinh bạch huyết
II. Hướng dẫn trả lời câu hỏi SGK
Câu 1: Hệ tuần hoàn máu gồm những thành phần cấu tạo nào?
Hướng dẫn trả lời :
Hệ tuần hoàn máu gồm tim và hệ mạch
- Tim gồm nửa trái có tâm nhĩ trái và tâm thất trái, nửa phải có tâm nhĩ phải và tâm thất phải
- Hệ mạch gồm : vòng tuần hoàn nhỏ và vòng tuần hoàn lớn
Câu 2: Hệ bạch huyết gồm những thành phần cấu tạo nào?
Hướng dẫn trả lời :
Hệ bạch huyết gồm phân hệ lớn và phân hệ nhỏ :
- Phân hệ lớn gồm : mao mạch bạch huyết, hạch bạch huyết, mạch bạch huyết, ống bạch huyết
- Phân hệ nhỏ gồm : mao mạch bạch huyết, hạch bạch huyết, mạch bạch huyết, ống bạch huyết
Câu 3: Nêu tên vài cơ quan, bộ phận cơ thể và cho biết sự luân chuyển bạch huyết nơi đó nhờ phân hệ nào?
Hướng dẫn trả lời :
- Phân hệ nhỏ : cánh tay phải, tai, mắt bên phải, não phải,..
- Phân hệ lớn : cánh tay trái, mắt bên trái, 2 chân, cơ quan (tim, gan, dạ dày, ruột, bọng đái,..)
III. Câu hỏi ôn tập
Câu 1: Vòng tuần hoàn nhỏ : Hãy mô tả tóm tắt đường đi của máu và nêu vai trò ?
Câu 2: Hãy cho biết đường đi của máu trong vòng tuần hoàn lớn ? Loại mạch máu nào làm nhiệm vụ dẫn mãu từ tâm thất phải đến phổi ?
Câu 3: Trình bày những điểm khác nhau giữa vòng tuần hoàn lớn và vòng tuần hoàn nhỏ ?