Bài 1. Hệ thống kinh vĩ tuyến và tọa độ địa lí

1. Hệ thống kinh, vĩ tuyến

- Kinh tuyến là nửa đường tròn nối hai cực trên bề mặt quả Địa Cầu.

- Vĩ tuyến là vòng tròn bao quanh quả Địa Cầu.

- Kinh tuyến gốc được quy ước là kinh tuyến đi qua Đài thiên văn Grin-uých (ngoại ô thành phố Luân Đôn, thủ đô nước Anh).

Đài thiên văn Grin-uých, Anh.

- Vĩ tuyến gốc là Xích đạo, chia quả Địa Cầu thành hai bán cầu: bán cầu Bắc (tính từ Xích đạo đến cực Bắc) và bán cầu Nam (tính từ Xích đạo đến cực Nam).

2. Tọa độ địa lí

- Kinh độ của một điểm là khoảng cách tính bằng độ từ kinh tuyến gốc đến kinh tuyến đi qua điểm đó. Các kinh tuyến ở bên phải kinh tuyến gốc có kinh độ đông, các kinh tuyến ở bên trái kinh tuyến gốc có kinh độ tây.

- Vĩ độ của một điểm là khoảng cách tính bằng độ từ vĩ tuyến gốc đến vĩ tuyến đi qua  địa điểm đó. Các vĩ tuyến ở phía bắc xích đạo có vĩ độ bắc, các vĩ tuyến ở phía nam xích đạo có vĩ độ nam.

- Tọa độ địa lí của một điểm là kinh độ và vĩ độ của điểm đó.

- Khi biết tọa độ địa lí, ta có thể xác định được vị trí của bất kì địa điểm nào trên quả Địa Cầu và bản đồ.

3. Lưới kinh vĩ tuyến của bản đồ thế giới

- Khi vẽ bản đồ, người ta phải chuyển bề mặt cong của Trái Đất sang mặt phẳng. Các chuyên gia bản đồ phải thu nhỏ bề mặt Trái Đất với địa hình phức tạp lên bề mặt quả Địa Cầu, rồi từ đó chuyển lên mặt phẳng thông qua các phép chiếu bản đồ.

- Khi chuyển bề mặt cong của Trái Đất lên bề mặt phẳng, các lãnh thổ được thể hiện trên bản đồ đều bị biến dạng nhất định so với hình dạng thực trên bề mặt Trái Đất. 

⇒ Tùy theo mục đích, yêu cầu của việc xây dựng bản đồ, vị trí, quy mô và hình dạng lãnh thổ mà các chuyên gia chọn phép chiếu bản đồ phù hợp.

- Với mỗi phép chiếu bản đồ, lưới kinh vĩ tuyến có đặc điểm khác nhau.

- Các vùng đất được biểu hiện trên bản đồ có thể đúng diện tích nhưng sai hình dạng hoặc có thể đúng hình dạng nhưng sai diện tích. Khu vực càng xa trung tâm hình chiếu thì sự biến dạng càng rõ rệt.

1. Quả Địa Cầu là mô hình thu nhỏ của Trái Đất, giúp chúng ta hiểu được những vấn đề cơ bản của Trái Đất.

2. Hệ thống kinh, vĩ tuyến giúp chúng ta xác định được tọa độ địa lí của một điểm trên bản đồ và trên quả Địa Cầu.

3. Khi vẽ bản đồ, người ta phải chuyển bề mặt cong của Trái Đất sang mặt phẳng bằng các phép chiếu bản đồ. Với các phép chiếu bản đồ khác nhau, mạng lưới kinh vĩ tuyến sẽ có các đặc điểm khác nhau.