làm hộ tui tui k cho ahihih, tui cần gấp , pls

huhu làm đfi mà

tui sắp thi rùi :( huuhuhuhuh pls :(

Nội dung: 

- đề cao vai trò của tình mẫu tử và tình phụ tử

- khuyên chúng ta phải chân trọng tình cảm đó và phải biết ngoan ngoãn nghe lời bố mẹ

Nghệ thuật

- sử dụng thể thơ lục bát, nhịp thơ phù hợp, dễ nhớ dễ thuộc. 

sử dụng từ láy, từ tượng hình giúp ta có thể hình dung rõ hơn về đối tượng

      Có lẽ trong mỗi tuổi thơ của mỗi chúng ta, ca dao dân ca tựa hồ như một người bạn đồng hành, lớn lên cùng ta, vỗ về tâm hồn chúng ta qua những lời ru ngọt ngào của bà, của mẹ, của chị. Chúng ta ngủ say khi bên tai còn văng vẳng tiếng ru, ngủ say từ những trưa hè đến những đêm đông lạnh giá. Bởi vậy, tình cảm gia đình luôn luôn là một chủ đề quan trọng trong kho tàng ca dao dân ca Việt Nam. Thông qua những câu hát về tình cảm gia đình, đời sống tâm hồn, tình cảm của con người Việt Nam được hiện lên rõ nét.

          Tình cảm gia đình trước hết được thể hiện qua ơn nghĩa của người con đối với công lao to lớn của cha mẹ. Mỗi chúng ta đều được sống trong sự yêu thương, che chở và đùm bọc nơi vòng tay mềm mại của mẹ, được che chở trong đôi bàn tay ấm áp của cha. Cha mẹ là người ban tặng cho ta sinh mạng, sự sống và cả cuộc đời. Chúng ta được dạy dỗ, và điều hiển nhiên, cha mẹ luôn luôn dành những thứ tốt đẹp nhất cho chúng ta, luôn luôn dõi theo con đường đời ta đi, luôn luôn đứng sau vực ta dậy.

Công cha như núi ngất trời

Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông.

          Cách so sánh thật bình dị, thân quen, dễ hiểu và dễ đi vào lòng người. Núi và biển là những vật thể to lớn, mênh mông, vĩnh hằng, người cha thì vững chãi như núi còn người mẹ thì hiền lành, bình yên như biển. Ơn sâu nghĩa nặng của cha mẹ được đưa vào câu ca dao một cách tinh tế. Qua đó ta có thể thấy được sự biết ơn sâu nặng của những người con đối với cha mẹ của mình.

Chiều chiều đứng trước ngõ sau

Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều.

          Dễ dàng có thể hình dung ra hình ảnh người phụ nữ lấy chồng xa quê đang âm thầm đứng nơi khuất lấp nhớ về người mẹ, nhớ về quê hương mỗi buổi chiều tà, đó là hành động lặp đi lặp lại. Đó là nỗi buồn dâng trào xót xa, sâu lắng, nỗi nhớ da diết khôn nguôi của người phụ nữ xa quê. Đằng sau nỗi đau đớn ấy, tác giả dân gian muốn thể hiện tình yêu gia đình, yêu quê hương sâu sắc của những người con xa xứ.

Ngó lên- nuộc lạt

Bao nhiêu nuộc lạt- nhớ ông bà bấy nhiêu.

Ai bưng bầu rượu đến đó phải chịu khó bưng về 
Em đang ở hầu thầy mẹ cho trọn bề hiếu trung

 177 người thích  Thích

Ai còn mẹ xin đừng làm mẹ khóc, 
Đừng để buồn lên mắt mẹ nghe không.

 38 người thích  Thích

- Ai đi bờ đất một mình,
Phất phơ chéo áo giống hình trò Ba?
Trò Ba đi học trường xa,
Cơm canh ai nấu, cửa nhà ai lo?
- Cửa nhà đã có con Ba,
Cơm canh con Bốn, rượu trà con Năm,
Một trăm chìa khóa con Sáu cầm,
Giang sơn con Bảy giữ, tảo tần con Tám lo…

 16 người thích  Thích

Ai làm cho chuối không cành,
Cho anh không vợ cắn quanh mẹ già.
Mẹ già như mẹ người ta,
Thì anh có vợ trong nhà đã lâu.
Mẹ anh ác nghiệt cơ cầu,
Cho nên anh chịu âu sầu đến nay.

 18 người thích  Thích

Ai ơi chồng dữ thì lo, 
Mẹ chồng mà dữ mổ bò ăn khao.

 149 người thích  Thích

Ai ơi giữ chí cho bền, 
Dù ai xoay hướng đổi nền mặc ai.
Xin đừng làm, nói đơn sai,
Tin mình đừng sợ những lời dèm pha.
Anh em một họ một nhà,
Thương nhau chân thật đường xa cũng gần.

 117 người thích  Thích

Ai về tôi gửi đôi giày,
Phòng khi mưa gió để thầy mẹ đi.

 9 người thích  Thích

Anh đi làm mướn nuôi ai,
Cho áo anh rách, cho vai anh mòn?
Anh đi làm mướn nuôi con,
Áo rách mặc áo, vai mòn mặc vai.

 128 người thích  Thích

Anh em chín họ mười đời, 
Hai người cùng có, chẳng rời nhau ra. 
Chị em cùng khúc ruột rà, 
Kẻ giàu, người khó, họ xa tám đời.

 123 người thích  Thích

Anh em cốt nhục đồng bào, 
Vợ chồng là nghĩa lẽ nào không thương.

 110 người thích  Thích

Anh em hiền thật là hiền, 
Bởi một đồng tiền làm mất lòng nhau.

 123 người thích  Thích

Anh em nào phải người xa,
Cùng chung bác mẹ, một nhà cùng thân.
Yêu nhau như thể tay chân,
Anh em hoà thuận, hai thân vui vầy.

 161 người thích  Thích

Anh em như chân như tay, 
Vợ chồng như áo cởi ngay nên lìa.

 105 người thích  Thích

Anh ơi! em bảo anh này, 
Công cha nghĩa mẹ cao dày chớ quên.

 12 người thích  Thích

Anh về Bình Định thăm cha, 
Phú Yên thăm mẹ, Khánh Hoà thăm em.

 3 người thích  Thích

Ba bà đi chợ với nhau 
Một bà đi trước kể chuyện nàng dâu
Một bà đi sau tu tu lên khóc
Nhà bà có phúc cưới được dâu hiền,
Nhà tôi vô duyên cưới cô dâu dại
Việc làm thì rái, chỉ tưởng những ăn
Hễ bảo quét sân đánh chết ba gà
Bảo đi quét nhà, đánh chết ba cho
Có mâm giỗ, họ miếng ra miếng vào
Rửa bát cầu ao liếm dĩa quèn quẹt
Đi chợ quên thúng quên quan tiền
Về nhà quên ngõ đâm xiêng vào chùa
Vo chùa thấy hai ông Hộ Pháp mới tô
Nó nghĩ khách tới đầy nhà nhà tôi
Trở ra nó mỉm miệng nó cười
Thằng chồng nó đánh một hồi cẳng chân
Bà đi giữa nghe chuyện phân vân
Rằng dâu tôi cũng không đần không khôn
Mẹ chồng có nói đến con
Thì con tôi chỉ cười dòn nói đưa!

 6 người thích  Thích

Bao giờ cá lý hóa long, 
Đền ơn cha mẹ ẵm bồng xưa nay.

 108 người thích  Thích

Bảo vâng, gọi dạ, con ơi, 
Vâng lời sau trước, con thời chớ quên.
Công cha, nghĩa mẹ, khôn đền, 
Vào thưa, ra gửi, mới nên con người.

 17 người thích  Thích

Bồng bềnh giữa chốn giang tân, 
Bên tình bên nghĩa biết phân bên nào.
Em ơi, nhất lê nhì lựu tam đào,
Bên tình bên nghĩa, bên nào cũng thương.

 87 người thích  Thích

Mẹ già như chuối ba hương, 
Như xôi nếp mật, như đường mía lau.

 150 người thích  Thích

Cá không ăn muối cá ươn, 
Con cãi cha mẹ trăm đường con hư.

 128 người thích  Thích

Cái ngủ, mày ngủ cho lâu, 
Mẹ mày đi cấy đồng sâu chưa về. 
Bắt được con giếc, con trê, 
Cầm cổ lôi về cho cái ngủ ăn.

 91 người thích  Thích

Cha mẹ để của bằng non,
Không bằng để đức cho con ở đời.

 6 người thích  Thích

Cha mẹ là biển là trời, 
Nói sao hay vậy, đâu dám cãi lời mẹ cha.

 23 người thích  Thích

Cha mẹ nuôi con biển hồ lai láng,
Con nuôi cha mẹ con tính tháng tính ngày.

 119 người thích  Thích

Chăn tằm rồi mới ươm tơ, 
Làm dâu rồi mới được như mẹ chồng.

 14 người thích  Thích

Chàng ơi! Ơn cha ba năm cúc dục
Nghĩa mẹ chín tháng cù lao
Ai đền ơn cho thiếp mà nhủ thiếp trao ân tình?

 10 người thích  Thích

Chẻ tre lựa cật đan nia, 
Có chồng con một khỏi chia gia tài.

 21 người thích  Thích

Chồng dữ thì em mới lo,
Mẹ chồng mà dữ mổ bò ăn khao.

 102 người thích  Thích

Chồng dữ thì em mới rầu, 
Mẹ chồng mà dữ giết trâu ăn mừng.

 116 người thích  Thích

Có cha, có mẹ có hơn, 
Không cha, không mẹ như đàn không dây. 
Mẹ cha như nước, như mây,
Làm con phải ở cho tầy lòng con.

 24 người thích  Thích

Có con hơn của anh ơi, 
Của như buổi chợ họp rồi lại tan.

 24 người thích  Thích

Cơm cha cơm mẹ đã từng, 
Con đi làm mướn kiếm lưng cơm người.
Cơm người khổ lắm mẹ ơi! 
Chả như cơm mẹ, vừa ngồi vừa ăn.

 21 người thích  Thích

Con cò bay bổng bay la, 
Bay từ của miếu bay ra cánh đồng.
Cha sinh mẹ đẻ tay không,
Cho nên bay khắp tây đông kiếm mồi.
Trước là nuôi cái thân tôi,
Sau nuôi đàn trẻ nuôi đời cò con.

 8 người thích  Thích

Con cò lặn lội bờ sông,
Mẹ đi tưới nước cho bông có đài.
Trông trời, trông nước, trông mây,
Trông cho lúa chín, hột sây nặng nhành,
Trông cho rau muống mau xanh,
Để mẹ nấu một bát canh đậm đà,
Mát lòng sau bữa rau cà,
Cho con mau lớn, việc nhà con lo.

 6 người thích  Thích

Con dâu bắt chí mẹ chồng,
Ngó ra ngoài đồng thấy ổ le le.

 7 người thích  Thích

Con dẫu lớn vẫn là con của mẹ,
Đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con.

 8 người thích  Thích

Con lên ba con chửi mẹ cười,
Con lên mười con chửi mẹ khóc.

 15 người thích  Thích

Con ơi ghi nhớ lời này 
Công cha, nghĩa mẹ, công thầy chớ quên.

 173 người thích  Thích

Con tài, lo láo, lo kiêu, 
Con ngu thì lại lo sao kịp người.

 114 người thích  Thích

Con thơ tay ẫm tay bồng, 
Tay dắt mẹ chồng đầu bạc như bông.

 5 người thích  Thích

Công cha ba năm tình thâm lai láng,
Nghĩa mẹ đậm đà chín tháng cưu mang,
Bên ướt mẹ nằm, bên ráo con lăn,
Biết lấy chi đền nghĩa khó khăn,
Hai đứa mình lên non lấy đá xây lăng phụng thờ.

 9 người thích  Thích

Công cha đức mẹ cao dày, 
Cưu mang trứng nước những ngày ngây thơ. 
Nuôi con khó nhọc đến giờ, 
Trưởng thành con phải biết thờ song thân.

 263 người thích  Thích

Công cha nghĩa mẹ ai đền,
Mà em ông áo ôm mền theo anh?

 4 người thích  Thích

Công cha nghĩa mẹ chưa đền, 
Hiếu trung chưa trả sao em ôm mùng mền theo trai?

 6 người thích  Thích

Công cha nghĩa mẹ khó quên, 
Vào thưa ra gửi mới nên con người.

 5 người thích  Thích

Công cha nghĩa mẹ ơn thầy,
Ngày sau khôn lớn ơn dày biển sâu.

 6 người thích  Thích

Công cha như núi ngất trời,
Nghĩa mẹ như nước ngời ngời biển Đông.
Núi cao biển rộng mênh mông,
Công cha nghĩa mẹ ghi lòng con ơi.

 9 người thích  Thích

Công cha như núi Thái Sơn, 
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra. 
Một lòng thờ mẹ kính cha, 
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.

 245 người thích  Thích

Công thầy, nghĩa mẹ chưa đền, 
Sao con lại dám kéo mền đắp chung.

Đọc thêm tại: http://www.tudiendanhngon.vn/ca-dao/tinh-cam-gia-dinh © TuDienDanhNgon.vn

Từ những hiểu biết ban đầu về ca dao và cách đọc hiểu ca dao? Viết theo gợi ý sau

- Về nội dung , nghệ thuật:

+ Ca dao là những bài ca của người dan lao động thể hiện tam tư, tình cảm với đời sống nội tâm của con người.

Ca dao thường sử dụng các biện pháp nghệ thuật: lặp kết cấu, lặp dòng thơ mở đầu, lặp hình ảnh, lặp ngôn ngữ,... để thể hiện nội dung trữ tình.

-Về cách đọc hiểu ca dao

+Trước hết, cần xác định bài ca dao là lời của ai ? (nhân vật trữ tình - người cất lên tiếng nói chất chứa tâm tư , tình cảm )

+Phát hiện và phân tích những hình ảnh so sánh, ẩn dụ, những mô típ quen thuộc trong các bài ca dao.

+Yêu ca dao, dân ca Việt Nam.

+Phương pháp: Vấn đáp, thuyết trình, tiếp nhận tác phẩm

Trong văn học dân gian Việt Nam, ca dao là thể loại văn học chiếm số lượng lớn nhất, ca dao Việt Nam có sự đa dạng về đề tài, giàu có về nội dung, thể hiện được các khía cạnh của cuộc sống. Đó là những lời tâm sự, giãi bày đầy chân thành của con người trong xã hội xưa. Ngoài ca dao về tình yêu đôi lứa, về lao động sản xuất thì ca dao về tình cảm gia đình cũng chiếm một số lượng khá lớn, thể hiện được tình cảm sâu nặng của tình máu mủ ruột rà trong gia đình, cùng với đó là sự nhận thức về công lao dưỡng dục, sinh thành của bậc cha mẹ.

Ca dao nói về tình cảm gia đình vô cùng phong phú và đa dạng, đó là tình cảm của cha mẹ dành cho con cái, là sự biết ơn, kính trọng của con cái với cha mẹ hay sự yêu thương, đùm bọc lẫn nhau của anh em ruột thịt. Những câu ca dao viết về tình cảm gia đình đều vô cùng cảm động, thể hiện chân thực đời sống tình cảm của những con người trong một gia đình. Trước hết, ta có thể kể đến công lao trời bể của cha mẹ đối với con cái qua bài ca dao sau:

“Công cha như núi Thái Sơn

Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra

Một lòng thờ mẹ kính cha

Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con”

Bài ca dao là lời nhắc nhở về công lao sinh thành trời bể của bậc cha mẹ, đó là công lao to lớn không thể đong đếm, là tình cảm chân thành, thiêng liêng nhất của các đấng sinh thành ấy dành cho những người con yêu dấu của mình. Công cha vĩ đại, cao lớn như ngọn Thái Sơn, không thể lường hết được độ cao của ngọn núi ấy cũng như không thể đo được tình cảm của cha dành cho con. Nghĩa mẹ dạt dào, mênh mông tựa nước trong nguồn chảy ra, đó là thứ tình cảm cao quý, chân thành, trong sáng, tự nhiên nhất.

Không phải tự nhiên mà tác giả dân gian lựa chọn hình ảnh núi Thái Sơn để nói về tình cha, nước trong nguồn để nói về mẹ. Những sự so sánh này đều nhằm một dụng ý nghệ thuật nhất định, tình cảm của cha luôn thầm lặng như đá núi, tuy to lớn không có giới hạn cuối cùng nhưng đó là thứ tình cảm lặng lẽ mà chỉ có thể cảm nhận được bằng tâm hồn. Tình cảm của mẹ thì khác, dạt dào sâu sắc, luôn vỗ về, động viên, bên cạnh các con mỗi khi có những khó khăn, bởi vậy mà tình mẹ thường dễ dàng nhận biết hơn, hay nói cách khác, tình mẹ dạt dào như nước, tình cha thâm trầm, sâu sắc như đá núi.

Từ sự nhận thức về công lao sinh thành của cha mẹ, tác giả dân gian cũng nhắc nhở đến những người con, phải biết thương yêu, kính trọng cha mẹ, có ý thức đáp đền, phụng dưỡng cha mẹ để báo ơn công lao trời bể ấy, làm được như vậy mới xứng đạo làm con.

“Chiều chiều ra đứng ngõ sau

Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều”

Nếu như ở bài ca dao trên nói về tình cảm sâu nặng của cha mẹ và nhắc nhở ý thức báo hiếu ở người con thì trong hai câu ca dao này lại thể hiện được tấm lòng của một người con lấy chồng xa xứ hướng về bố mẹ. Câu ca dao gợi ra hình ảnh của một người con gái lấy chồng xa quê, không thể thường xuyên trở về chăm sóc, phụng dưỡng cha mẹ nên chỉ có thể trông về quê mẹ bằng cái nhìn đầy đau đớn, xót xa. Khung cảnh chiều tà trong ca dao luôn gợi nhắc những nỗi buồn, khung cảnh ấy xuất hiện trong câu ca dao này thể hiện được sự bất lực trong đau đớn của người con khi không thể trở về cũng như tình cảm sâu sắc dành cho cha mẹ.

“Đi khắp thế gian không ai tốt bằng mẹ

Gánh nặng cuộc đời không ai khổ bằng cha”

Hai câu ca dao vừa thể hiện được tình cảm của cha mẹ dành cho con cái, vừa nhấn mạnh những hi sinh thầm lặng của các bậc sinh thành ấy để nuôi dưỡng những đứa con thành người. Cha là trụ cột của gia đình, bởi vậy mà bao gánh nặng gia đình, gánh nặng cuộc sống đều đặt lên đôi vai cha, nỗi khổ ấy là vì con cái, vì những người con mà cha không tiếc hi sinh thân mình, lao động hi sinh thầm lặng chỉ mong các con khôn lớn. Mẹ lại là người phụ nữ đối xử tốt nhất với mình, mẹ là người luôn ở bên quan tâm đến các con, bênh vực, chở che và tin tưởng các con không điều kiện.

Ca dao - dân ca là "tiếng hát đi từ trái tim lên miệng", là thơ ca trữ tình dân gian. Ca dao - dân ca Việt Nam là cây đàn muôn điệu của tâm hồn nhân dân, nhất là những người lao động Việt Nam. Rất tự nhiên, tâm hồn, tình cảm con người bao giờ cũng bắt đầu từ tình cảm, ân nghĩa đối với những người ruột thịt trong gia đình. Truyền thống văn hoá Việt Nam rất đề cao gia đình và tình nghĩa gia đình. Bài ca tình nghĩa gia đình trong kho tàng ca dao - dân ca Việt Nam vô cùng phong phú. Trong đó, bốn bài ca của văn bản Những câu hát về tình cảm gia đình là tiêu biểu, vừa sâu sắc về nội dung, vừa sinh động, tinh tế về ngôn ngữ nghệ thuật:

- Công cha như núi ngất trời...

- Chiều chiều ra đứng ngố sau...

- Ngó lên nuộc lạt mái nhà...

- Anh em nào phải người xa...

Lời của những bài ca dao trên là lời của ai, nói với ai thế? Qua âm điệu, ý nghĩa các từ ngữ và hình ảnh những nhân vật trữ tình của chùm ca dao, chúng ta hiểu rằng: đây là lời ru con của mẹ, nói với con; là lời người con gái lấy chồng xa quê hướng về quê mẹ, nói với mẹ; là lời của cháu nói với ông và cuối cùng, ở bài thứ tư thì lời nói nghĩa tình ngân lên một khúc hát nhiều bè, có thể là lời của ông bà, hoặc cô bác nói với cháu, của cha mẹ răn bảo con, hoặc của anh em ruột thịt tâm sự, bảo ban nhau. Những câu hát về tình cảm gia đình trong ca dao - dân ca Việt Nam chúng ta đẹp như một bản hợp ca vừa chân thành, thân mật, ấm cúng, vừa thiêng liêng, trang trọng, xuyên thấm từ đời này sang đời khác. Trong bốn bài ca dao trên, có lẽ lay động sâu sắc tâm hồn, trí tuệ chúng ta nhất là bài 1 và bài 4.

Công cha như núi ngất trời,

Nghĩa mẹ như nước ở ngoài hiển Đông.

Núi cao hiển rộng mênh mông,

Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi!

Sáu tiếng mở đầu ngân theo ba nhịp như khúc dạo nhạc nhẹ nhàng, thủ thí của một bài hát ru. Đây là lời ru của mẹ, ru cho đứa con thơ bé ngủ ngon, đồng thời nhắc nhở công lao trời biển của cha mẹ đối với con và bổn phận, trách nhiệm của con cái đối với cha mẹ. Mẹ sinh ra con, dành tất cả những dòng sữa thơm ngọt nuôi phần xác của con và hằng đêm cất tiếng ru êm dịu rót thêm những dòng sữa âm thanh nuôi lớn phần hồn của con. Là những người con, mỗi chúng ta ai mà chẳng đã từng dược nghe lời ru của mẹ để rồi cùng với sữa mẹ, những bài hát ru ấy đã nuôi lớn chúng ta, hoàn thiện cho ta những bước trưởng thành cả tâm hồn và thể xác. Ở bài hát ru này, người mẹ đã ví công lao sinh thành, nuôi dạy của cha mẹ đối với con cái cao như "núi ngất trời", rộng như "nước biển Đồng". Đây là cách nói ví quen thuộc của ca dao Việt Nam dể ca ngợi công ơn cha mẹ đối với con cái. "Công cha", "nghĩa mẹ" là những ý niệm trừu tượng dược so sánh bời hình ảnh tạo vật cụ thể "núi cao", "biển rộng", biểu tượng cho sự vĩnh hằng bất diệt của thiên nhiên. Những hình ảnh ấy được miêu tá bổ sung bằng những định ngữ chỉ mức độ (núi ngất trời: núi rất cao, ngọn núi lẫn trong mây trời ; biển rộng mênh mông: biển rộng không sao đo được). Một hình ảnh vẽ chiều đứng, hài hoà với hình ảnh vẽ chiều ngang dựng một không gian bát ngát, mênh mang, rất gợi cảm. Thêm nữa, hai từ "núi" và "biển" được nhắc lại hai lần (điệp từ) bổ sung thêm nét điệp trùng, nối tiếp của núi, của biển khiến cho chiều cao của núi càng thêm cao, chiều rộng của biển càng thêm rộng... Chỉ những hình ảnh to lớn, cao rộng không cùng và vĩnh hằng ấy mới diễn tả nổi công ơn sinh thành, nuôi dạy con cái của cha mẹ. "Núi ngất trời", "biển rộng mênh mông" không thể nào đo được, cũng như công ơn cha mẹ đối với con cái không thể nào tính được. Qua nghệ thuật so sánh, dùng từ đặc tả, từ láy và điệp từ, kết hợp giọng thơ lục bát ngọt ngào của điệu hát ru, ba câu đẩu của bài ca dao đã khẳng định và ngợi ca công ơn to lớn của cha mẹ đối với con cái. Đây không phải là lời giáo huấn khó khăn về chữ hiếu mà là những tiếng nói tâm tình truyền cảm, lay động trái tim chúng ta.

Do đó, đến câu cuối "Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi!", tuy lời ru chỉ rõ công ơn cha mẹ bằng một thành ngữ "chín chữ cù lao" hơi khó hiểu, nhưng chúng ta vần thấm thía những tình nghĩa cha mẹ đối với con cái. Có thể nói, công ơn cha mẹ đối với con cái không chỉ gói lại ở con số chín (sinh: đẻ, cúc: nâng đỡ, phủ: vuốt ve, súc: cho bú, trưởng: nuôi lớn, dục: dạy dỗ, cố: trông nom, phục: theo dõi, phúc: che chở) mà mở rộng đến vô cùng. Câu thơ tám tiếng chia đều hai nhịp: bốn tiếng đầu "cù lao chín chữ" nhấn mạnh công ơn cha mẹ, bốn tiếng sau "ghi lòng con ơi" nhắc nhở thái độ và hành động của con cái đền đáp công ơn ấy. Về mật bố cục và mạch lạc văn bản, bài hát ru này khá chặt chẽ. Nhiều bài ca dao khác của dân tộc ta cũng thường bố cục tương tự: miêu tả sự vật, kể sự việc, rồi nhắc nhở, răn dạy ; nội dung hiện thực, hài hoà mang tính giáo huấn ; lay động người nghe bằng tình cảm, sau đó mới nhắc nhở bằng lí trí, ý thức.

Ngoài bài ca dao mà sách giáo khoa giới thiệu, nhiều người Việt Nam còn nhớ một số bài khác có nội dung tương tự như:

Ơn cha nặng lắm ai ơi,

Nghĩa mẹ bằng trời chín tháng cưu mang.

Hoặc:

Công cha như núi Thái Sơn

Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra...

Cùng với bài hát ru về công cha, nghĩa mẹ, cha ông ta cũng thường hát ru con cháu về tình cảm anh em thân thương ruột thịt. Bài ca dao thứ tư là lời răn dạy về tình cảm ấy và cũng có bố cục gần giống bài thứ nhất. Phần thứ nhất: Người ru, người hát vừa kể vừa tả quan hộ anh em trong một nhà:

Anh em nào phải người xa,

Cùng chung bác mẹ, một nhà cùng thân.

Quan hệ anh em khác biệt rõ ràng với quan hệ láng giềng, xã hội. Lời ca dùng phép đối chiếu, dùng hai tiếng "người xa" mớ đầu mang âm diệu bình thản như vô cảm, rồi đối lai bằng một dòng tám tiếng liền mạch "Cùng chung bác mẹ, một nhà cùng thân" nghe vừa như thân mật, tha thiết vừa thiêng liêng, trang trọng. Những hình ảnh "bác" (cha), "mẹ", "một nhà" kết hợp các từ "cùng" đã nhấn mạnh quan hệ anh em, thân thương, ruột thịt. Lời ca nhẹ nhàng, tự nhiên, ý nghĩa, nội dung sâu sắc mà khơi gợi biết bao tình cảm mặn nồng, tha thiết. Phần tiếp sau là lời răn bảo cụ thể:

Yên nhau như thể tay chân,

Anh em hoà thuận, hai thân vui vầy.

Lời răn bảo dùng cách so sánh khéo léo. Tình anh em, yêu thương, hoà thuận, trên kính dưới nhường như tay gắn bó với chân, sự gắn bó bằng đường gân, mạch máu. Đây cũng là cách dùng một ý niệm trừu tượng "tình thương yêu" đối chiếu, so sánh với hình ảnh cụ thể "tay, chân", mở ra trong suy nghĩ của người nghe nhiều liên tưởng, tưởng tượng rộng và sâu. Nói khác đi, ông bà, cha mẹ luôn mong muôn con cái trong một nhà thương yêu, giúp dỡ lẫn nhau, gắn bó với nhau như tay với chân trong một cơ thể. Cái cơ thể ấy chính là gia đình. Người tiêu biểu cho gia đình chính là cha mẹ. Tình cảm anh em nằm trong tình thương yêu của cha mẹ. Vì thế, anh em hoà thuận sẽ đem lại niểm vui, hạnh phúc cho cha mẹ "Anh em hoà thuận, hai thân vui vầy". Lời ca kết lại, nhưng cảm xúc và ước vọng vẫn tiếp tục mở ra. Những từ ghép "yêu nhau", "hoà thuận", "vui vầy" thuộc nhóm từ biểu cảm cứ ngân lên, lan toả mãi trong lòng người... Có thể nói ca dao - dân ca là "tiếng hát di từ trái tim lên miệng". Trong những "tiếng hát trái tim" ấy, những lời ru, những bài ca về tình nghĩa gia đình bao giờ cùng dịu dàng, chân thành, đằm thắm nhất. Từ tình cảm cha mẹ, con cái, tình anh em đến tình cảm ông bà, con cháu, tình ruột thịt, huyết thống,... tất cả đều đáng trân trọng và cần phải vun trồng mãi mãi tươi tốt. "Một giọt máu đào hơn ao nước lã", tục ngữ xưa cũng từng đúc kết kinh nghiệm ứng xử như thế. Song đạo lí Việt Nam lại luôn nhắc nhở "tình" phải gắn liền với "nghĩa". Tinh yêu thương, lòng nhớ ơn cha mẹ, ông bà, tình thân đoàn kết anh em ruột thịt chỉ có giá trị khi con người biết làm những việc nhân nghĩa, có những hành động cụ thể thiết thực đề ơn đáp nghĩa những bậc sinh thành, những người gần gũi ruột thịt từng hi sinh cả cuộc đời cho sự sống của mình. Và thiêng liêng cao cả hơn nữa là có thực hiện được tình nghĩa gia đình tốt đẹp thì chúng ta mới rèn giũa được những tình cảm rộng lớn khác như tình yêu quê hương, đất nước, tình đồng bào, lòng nhân ái, tình thương con người,...

Bốn bài ca dao trên đều đế lại ấn tượng khá sâu đậm trong lòng người đọc. Ngoài nội dung tư tưởng sâu sắc, còn nhờ vào các biện pháp nghệ thuật:

●    Sử dụng từ ngữ, hình ảnh quen thuộc, có giá trị biểu cảm cao. Nhiều bài ca dao sử dụng nghệ thuật tu từ so sánh để làm nổi bật được tình cảm yêu thương gia đình, so sánh giữa cái vô hình (tình cảm con người) với những cái hữu hình, lớn lao (núi, biển, trời…).

●    Âm điệu nhịp nhàng như lời tâm tình nhắn nhủ.

●    Sử dụng thế thơ truyền thống của văn học dân tộc.