Những câu ca dao, tục ngữ về thiên nhiên và sản xuất, lao động hay nhất

1.

Con trâu là đầu cơ nghiệp

Câu tục ngữ này được hiểu là con trâu gần gũi và quan trọng hàng đầu đối với cuộc sống của người nông dân. Câu tục ngữ nói về tầm quan trọng của việc tạo duyên và giữ duyên trong định hướng nghề nghiệp và xây dựng cơ nghiệp

2.

Chuồng gà hướng đông cái lông chẳng còn

Câu tục ngữ này là hoàn toàn chính xác. Tự cổ chí kim không ai làm chuồng gà, chuồng gia cầm, gia súc theo hướng Đông là vì nguyên nhân hướng gió. Một việc làm đầy tính khoa học và đúng đắn.

3.

Chuồn chuồn bay thấp thì mưa
Bay cao thì nắng bay vừa thì râm.

Kinh nghiệm này phản ánh khá đúng thực tiễn. Chuồn chuồn bay thấy hay bay cao phụ thuộc vào áp suốt của khí quyển. Ông cha ta nhận thấy khi sắp mưa những hạt hơi nước nhỏ bé sẽ đọng lại trên các cánh mỏng của chuồn chuồn, làm tăng tải trọng và khiến chúng phải bay thấp là đà sát mặt đất. Do vậy mà đã nghĩ ra câu tục ngữ này để có thể dễ dàng dự báo thời tiết.

4.

Đầu năm gió to, cuối năm gió bấc

Câu tục ngữ này cho thấy kinh nghiệm quan sát hiện tượng tự nhiên của ông cha ta, qua đó mà có thể dự báo được trước thời tiết để sản xuất.

5.

Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng
Ngày tháng mười chưa cười đã tối
 

Đây là câu ca dao mà ông cha đã truyền lại cho chúng ta rất chính xác nhờ vào những gì mà mình đã đúc kết được trong cuộc sống mà ngày nay nó vẫn rất khả thi. Ý nghĩa là tháng năm thì thời gian ban ngày dài hơn thời gian ban đêm, còn vào tháng mười thì thời gian ban ngày ngắn hơn thới gian ban đêm.

6.

Tháng bảy kiến bò, chỉ lo lại lụt

Ngày xưa , ông cha ta thấy kiến bò là đoán lụt và hay đề phòng lũ lụt sau tháng 7 âm. Do kiến là loại bò sát nên có thể biết được những thiên tai trước con người 1 cách nhanh nhạy , nó bò để chuẩn bị thức ăn , nơi trú ẩn để tránh nạn ( các bạn quan sát sẽ thấy trước khi mưa kiến thường bò đoàn dài trên tường )

7.

Ếch kêu uôm uôm, ao chuôm đầy nước.

Cũng là một kinh nghiệm về việc dự đoán trời mưa. Ếch là một loài động vật rất mẫn cảm với việc đổi thay thời tiết, nhất là khi trời trở trời mưa. Khi trời chuẩn bị kéo cơn mưa, ếch thường cất tiếng kêu lên bờ ao, hồ, đồng ruộng. Chính vì thế mà dựa vào tiếng kêu của ếch, dân gian ta có thể biết trước trời sắp có mưa, mà hệ quả của trời mưa chính là "ao chuôm đầy nước".

8.

Gió thổi là đổi trời.

Câu tục ngữ này phản ánh thực tiễn về hiện tượng tự nhiên, gió thổi là đổi trời dễ dàng nhận biết để giữ gìn cơ thể.

9.

Giàu đâu những kẻ ngủ trưa
Sang đâu những kẻ say sưa tối ngày.

Câu tục ngữ này có lẽ muôn đời đúng. Ám chỉ những thanh niên lười biếng. Điều đáng buồn là những thành phần như vậy trong xã hội ngày càng nhiều, đặc biệt là giới trẻ, lớp người tưởng như “tuổi 17 bẻ gãy sừng trâu”.

10.

Kiến đen tha trứng lên cao
Thế nào cũng có mưa rào rất to

Loài kiến đen hoặc kiến lửa có tập tính sống dưới đất. Khi trời sắp mưa. độ ẩm môi trường lớn, nên độ ẩm dưới đất sẽ rất cao. Vì thế, loài kiến phải đi tránh những không khí ẩm đấy bằng cách di chuyển lên vùng cao hơn, cũng là để bảo vệ trứng. Do kinh nghiệm quan sát, ông cha ta kết luận và tạo thành câu ca dao này

11.

Lúa chiêm lấp ló đầu bờ
Hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên.

Lúa Chiêm là giống lúa có xuất xứ từ khu vực Nam Trung Bộ, gieo vào tháng giêng và thu hoạch khoảng tháng năm âm lịch. Khoảng tháng 2 tháng 3 khi mùa mưa bắt đầu, có nhiều sấm sét là điều kiện quan trọng giúp cố định một lượng lớn nitơ bổ sung dinh dưỡng cho đất, đặc biệt nó là là nguồn dinh dưỡng khoáng quan trọng cho cây lúa 

12.

Lợn ăn xong lợn nằm lợn béo
Lợn ăn xong lợn réo lợn gầy.

Đây là 2 câu thơ cho thấy kinh nghiệm nuôi lợn của ông cha ta, 2 câu thơ lột tả thực sự cách nuôi heo làm sao để béo tốt.

13.

Mau sao thì nắng ,vắng sao thì mưa

Câu tục ngữ này là một kinh nghiệm hay và đúng đắn về dự báo thời tiết khi trời đang ở vào lúc mùa hè.

14.

Mặt trời có quầng thì hạn, mặt trăng có tán thì mưa.

Ông bà ta thường dựa vào Trăng quầng, trăng tán để đự báo thời tiết. Tuy nhiên, hiện tượng tán và quần có thể xảy ra cùng một lúc chứ không phải là không đội trời chung.

15

Mưa chẳng qua ngọ, gió chẳng qua mùi.

Giờ Ngọ từ 11 giờ đến 13 giờ. Giờ Mùi từ 13 giờ dến 15 giờ. Một kinh nghiệm về thời tiết.

16.

Muốn cho lúa nảy bông to 
Cày sâu bừa kĩ phân tro cho nhiều

Ý muốn nhắn nhủ người trồng lúa cần phải cày sâu và bón phân nhiều và đầy đủ thì cây lúa mới tươi tốt.

17.

Mống đông vồng tây, chẳng mưa dây cũng bão giật

Cầu vồng, mống cụt xuất hiện là một dự báo thời tiết đáng sợ. Nhân dân đã đúc kết thành kinh nghiệm quý báu lâu đời để phòng tránh, để lo liệu làm ăn:

18.

Quạ tắm thì ráo, sáo tắm thì mưa

Các biến đổi bất thường về cây cỏ, sâu bọ, chim chóc, loài vật... là những hiện tượng, qua đó nhân dân lao động đã đúc rút được nhiều câu tục ngữ có giá trị thực tiễn to lớn. Dự báo thời tiết của dân gian rất phong phú

19.

Rét tháng ba, bà già chết cóng

Câu tục ngữ này được truyền lại với quan niệm là tháng 3 âm lịch (thường tương đương với tháng 4 dương lịch), trong lịch sử đã xảy ra những đợt rét vào thời kỳ này.

20.

Vàng mây thì gió, đỏ mây thì mưa.

“Ráng” là đám mây phản chiếu ánh mặt trời về buổi sáng hay buổi chiều, thường có màu sắc rất thắm, đẹp và nên thơ. Nhìn ráng mây người ta có thể đoán ra thời tiết theo câu tục ngữ

1.

Con trâu là đầu cơ nghiệp

Câu tục ngữ này được hiểu là con trâu gần gũi và quan trọng hàng đầu đối với cuộc sống của người nông dân. Câu tục ngữ nói về tầm quan trọng của việc tạo duyên và giữ duyên trong định hướng nghề nghiệp và xây dựng cơ nghiệp

2.

Chuồng gà hướng đông cái lông chẳng còn

Câu tục ngữ này là hoàn toàn chính xác. Tự cổ chí kim không ai làm chuồng gà, chuồng gia cầm, gia súc theo hướng Đông là vì nguyên nhân hướng gió. Một việc làm đầy tính khoa học và đúng đắn.

Con trâu là đầu cơ nghiệp

Chuồng gà hướng đông cái lông chẳng còn

Ai ơi đừng bỏ ruộng hoang , 
Bao nhiêu tấc đất tấc vàng bấy nhiêu. 
Người ta đi cấy lấy công , 

Tôi nay đi cấy càng trông nhiều bề , 
Trông thời trông đất trông mây , 
Trông mưa trông gió trồng ngày trông đêm , 
Trông cho chân cứng đá mềm , 
Trời thanh biển lặng mới yên trong lòng . 
Trâu ơi ta bảo trâu này , 
Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta , 
Cái cày vốn nghiệp nông gia , 
Ta đây trâu đó không mà uổng công . 
Mai sau lúa tốt đầy đồng , 
Thì ta cắt cỏ ngoài đồng trâu ăn .

ay làm hàm nhai,tay quai miệng trễ 

Có làm thì mới có ăn 
Không dưng ai dễ đem phần đến cho 

Bàn tay ta làm nên tất cả 
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm 

Có công mài sắt,có ngày nên kim

Trên đồng cạn, dưới đồng sâu 
Chồng cày, vợ cấy, con trâu đi bừa 

Rủ nhau lên núi đốt than 
Chồng mang đòn gánh, vợ mang quang gìanh 
Củi than nhem nhuốc với tình 
Ghi lời vàng đá xin mình chớ quên 

3.

Chuồn chuồn bay thấp thì mưa
Bay cao thì nắng bay vừa thì râm.

Kinh nghiệm này phản ánh khá đúng thực tiễn. Chuồn chuồn bay thấy hay bay cao phụ thuộc vào áp suốt của khí quyển. Ông cha ta nhận thấy khi sắp mưa những hạt hơi nước nhỏ bé sẽ đọng lại trên các cánh mỏng của chuồn chuồn, làm tăng tải trọng và khiến chúng phải bay thấp là đà sát mặt đất. Do vậy mà đã nghĩ ra câu tục ngữ này để có thể dễ dàng dự báo thời tiết.

4.

Đầu năm gió to, cuối năm gió bấc

Câu tục ngữ này cho thấy kinh nghiệm quan sát hiện tượng tự nhiên của ông cha ta, qua đó mà có thể dự báo được trước thời tiết để sản xuất.

*Tục ngữ về thiên nhiên, lao động sản xuất:

-Nói về cách đo thời gian,dự đoán thời tiết, quy luật nắng mưa, gió bão,...Thể hiện kinh nghiệm quý báu của nhân dân về thiên nhiên.

- Những yếu tố trong nông nghiệp, sản xuất ra nhiều lợi ích.

+Đứng thứ tự: ao, vườn, ruộng.

-4 yếu tố quan trọng trong trồng trọt:

1. Nước

2. Phân bón

3.Chăm sóc, cần mẫn

4. Tốt giống

=> Yếu tố 1 quan trọng là thời vụ, thứ 2 là chăm bón.

*Tục ngữ về con người và xã hội:

-Để diễn tả sự hiện diện của con người hơn mọi thứ của cải.

-Đề cao giá trị của con người.

-Nói về những bộ phận trên cơ thể nhưng lại lm nên vẻ đẹp của con người, khuyên nhủ con người cần giữ gìn vẻ đẹp hình thức của mình, điều đó cũng làm nên tính cách.

-Nói về ăn ở sạch sẽ, thơm tho.

-Nhấn mạnh những điều con người cần phải học hỏi để trở nên toàn diện, sống văn minh và lịch sự.

-Cần phải học thầy để lm nên sự nghiệp, ko có thầy ko làm nên vc gì. Nhấn mạnh vai tèo của người thầy.

-Nói về con người cần tương thân tương ái, cần biết ơn về thế hệ trước và sống đoàn kết để tạo nên sức mạnh!!!

CHÚC BẠN HỌC TỐT NHA!!!!

Các câu tục ngữ cùng nói về nội dung: những kinh nghiệm dân gian về lao động sản xuất

Các câu tục ngữ trên có ý nghĩa đối với lao động sản xuất:

- Giải thích hiện tượng và dự báo về những kinh nghiệm, bài học quý báu trong quá trình lao động sản xuất. Từ đó người nông dân làm việc hiệu quả tạo nên sản phẩm chất lượng, mang đến nguồn kinh tế ổn định cho gia đình.

- Giúp người nông dân hiểu thêm về giá trị của đất và của các yếu tố khác trong lao động sản xuất.

Câu 1 (trang 4 Ngữ Văn 7 Tập 2): Đọc kĩ các câu tục ngữ và chú thích của bài

Câu 2 (trang 4 Ngữ Văn 7 Tập 2):

- Có thể chia các câu tục ngữ của bài thành hai nhóm:

+ Nhóm 1( câu 1,2,3,4) : tục ngữ về thiên nhiên

+ Nhóm 2( câu 5,6,7,8): tục ngữ về lao động sản xuất

Câu 3 (trang 4 Ngữ Văn 7 Tập 2):

Câu tục ngữ số	Nghĩa	Cơ sở thực tiễn của kinh nghiệm	Trường hợp áp dụng	Giá trị kinh nghiệm
1	Tháng năm âm lịch đêm ngắn ngày dài, tháng 10 đêm dài ngày ngắn	Dựa vào quan sát cảm nhận thực tiễn của người lao động	Tính toán sắp xếp công việc vào mùa hè hoặc đông	Giúp con người ý thức chủ động để nhìn nhận sử dụng thời gian công việc sức khỏe vào những thời đểm khác nhau trong năm
2	Ngày nào đêm trước nhiều so sẽ nắng, ít sao sẽ mưa Kinh nghiệm quan sát trời của người lo động	Đêm mùa hè (nhưng không phải lúc nào cũng đúng)	Ý thức nhìn sao trời để dự đoán tời tiết sắp xếp công viêc
3	Trời xuất hiện ráng mây cỏ sắc vàng màu mỡ gà là sắp có bão	Quan sát, đúc kết	Thường vào mùa bão lũ	Dự đoán bão để chủ động bảo vệ con người nhà cửa
4	Tháng bảy mà kiến bò nhiều là sắp có lũ lụt	Quan sát đúc kết	Tháng bảy âm lịch( thường là mùa lũ lụt)	Ý thức chủ động dự báo lũ lụt để chủ động phòng chống
5	Đất quý như vàng	Đất quý vì đất nuôi sống con người là nơi để ở người lao động phải đổ sương máu mới có và bảo vệ được đất	Phê phán sự lãng phí đất, đề cao giá trị vùng đất tốt	Nhắc nhở con người biết quý trọng đất
6	Trong các nghề ở nông thôn nghề đem lại lợi ích kinh tế nhiều nhất là nuôi cá, tiếp là làm vườn, sau đến làm ruộng	Đúc kết từ giá trị kinhh tế của các nghề	Tùy và từng địa phương không phải lúc nào cũng đúng	Khuyên nhủ con người biết khai thác phát huy có hiệu quả những nguồn lợi kinh tế đó
7	Khẳng định thứ tự quan trọng của các yếu tố( nước, phân, công chăm sóc, giống lúa) trong nghề trồng lúa nước	Tích lũy trong quá trình trồng lúa, có cơ sở khoa học	Trong trồng lúa nước	Giúp nhà nông thấy được tầm quan trọng của các yếu tố đó và mối quan hệ giữa chúng
8	Khẳng định tầm quan trọng của thời vụ và khâu làm đất trong nghề trồng trọt	Tích lũy trong quá trình lao động	Trong sản xuất nông nghiệp	Có ích lợi lớn trong nông nghiệp

Câu 4 (trang 5 Ngữ Văn 7 Tập 2): Đặc điểm của tục ngữ

- Hình thức ngắn gọn: số lượng tiếng trong một câu rất ít từ khoảng 5 đến 8 tiếng không thể thu gọn được nữa, khiến câu dễ nhớ dễ thuộc

- Mỗi vế câu tục ngữ đều có vần nhất là vần lưng, dễ thuộc

Ráng mỡ gà, có nhà thì giữ

- Các vế đối xứng nhau cả về hình tức và nội dung

Mau sao thì nắng, vắng sao thì mưa

⇒ Cả hai vế đều lấy sao trời làm cơ sở dự báo thời tiết

- Hình ảnh trong câu cụ thể sinh động khiến câu hàm súc kinh nghiệm thuyết phục hơn. Biện pháp nói quá thường được sử dụng để gây ấn tượng thuyết phục người nghe

Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng

Ngày tháng mười chưa cười đã tối

Câu 2 (Trang 4 sgk ngữ văn 7 tập 2)

Có thể chia 8 câu tục ngữ trong bài thành 2 nhóm:

+ 4 câu tục ngữ đầu về thiên nhiên

+ 4 câu tục ngữ sau về lao động sản xuất

Câu 3 (Trang 4 sgk ngữ văn 7 tập 2)

"Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng/ Ngày tháng mười chưa cười đã tối"

- Tháng năm: đêm ngắn ngày dài, tháng Mười: đêm dài, ngày ngắn.

- Cơ sở thực tiễn của câu tục ngữ: do sự vận động của Trái Đất, tháng 5 do vị trí nước ta nhận lượng ánh sáng lâu hơn nên ta có cảm giác ngày dài hơn, ngược lại.

- Áp dụng: chú ý phân bố thời gian biểu sinh hoạt, làm việc hợp lý, biết trân trọng thời gian.

"Mau sao thì nắng, vắng sao thì mưa"

- Trời nhiều sao sẽ nắng, trời vắng (vắng) sao sẽ mưa

- Kinh nghiệm này dựa trên quan sát thực tiễn, phục vụ cho sản xuất nông nghiệp.

- Nhìn sao có thể đoán biết được thời tiết để sắp xếp việc.

"Ráng mỡ gà có nhà thì giữ"

- Trời xuất hiện ráng có màu vàng mỡ gà có nghĩa sắp có bão

- Đây là kinh nghiệm dự đoán bão

- Nhắc nhở ý thức việc chủ động phòng chống bão lũ

"Tháng bảy kiến bò chỉ lo lại lụt"

- Vào tháng bảy, nếu thấy kiến di chuyển nhiều thì sắp có mưa lớn, lụt lội.

- Cơ sở: Kiến là côn trùng nhạy cảm, khi sắp có mưa bão sẽ bò lên nơi cao ráo

- Từ thực tế quan sát, áp dụng phòng chống bão lũ, thiên tai

"Tấc đất tấc vàng"

- Đất quý giá, quan trọng được ví như vàng

- Đất quý giá vì nuôi sống con người, nơi con người được cư ngụ, bảo vệ

- Cảnh tỉnh sử dụng tài nguyên đất hợp lí, và đề cao giá trị của tài nguyên này.

"Nhất canh trì, nhị canh viên, tam canh điền"

- Thứ tự quan trọng của các nghề đem lại kinh tế cho con người: nghề nuôi cá, làm vườn, làm ruộng

- Cơ sở khẳng định xuất phát từ lợi ích được mang lại từ những nghề đó

- Giúp con người biết khai thác tốt các điều kiện, hoàn cảnh tự nhiên để tạo ra của cải vật chất.

"Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống"

- Khẳng định thứ tự quan trọng các yếu tố khi trồng lúa: nước, phân, lao động, giống lúa

- Kinh nghiệm câu tục ngữ giúp người nông dân hiểu được tầm quan trọng của từng yếu tố, mối quan hệ của chúng.

"Nhất thì, nhì thục"

- Nhấn mạnh tầm quan trọng của các yếu tố thời vụ, đất đai đã được khai phá, chăm bón với nghề trồng trọt.

- Nhắc nhở về thời vụ, chuẩn bị kĩ lưỡng đất đai trong canh tác

Câu 4 (trang 5 sgk ngữ văn 7 tập 2)

Câu tục ngữ: Ráng mỡ gà có nhà thì giữ

- Ngắn gọn: Số lượng từ: 7 từ

- Thường có vần, nhất là vần lưng: từ “gà” vần với từ “nhà”

- Hai vế đối xứng cả hình thức lẫn nội dung: “ráng mỡ gà” đối với vế “có nhà thì giữ”

- Lập luận chặt chẽ, giàu hình ảnh: hình ảnh “ráng mỡ” ở chân trời báo hiệu trời sắp có mưa bão lớn.

Câu tucj ngữ

 

Học thầy ko tày học bn

Ko thầy đố mày làm nên

- Khác:

   + Không thầy đố mày làm nên: Khẳng định tầm quan trọng, vai trò của người thầy trong giáo dục

   + Học thầy không tày học bạn: Mở rộng môi trường học, có thể học ở bất cứ đâu, học ngay từ bạn bè

- Lời khuyên răn trong hai câu tục ngữ này không mâu thuẫn, trái ngược nhau mà bổ sung lẫn nhau chặt chẽ, hợp lí khi đề cao việc mở rộng môi trường, phạm vi học hỏi.

Bn tham khảo này nha: Hướng dẫn soạn bài Tục ngữ về con người và xã hội | Học trực tuyến

Học tốt :)

Câu 1 (trang 12 sgk ngữ văn 7 tập 2)

Đọc kĩ văn bản và chú thích để hiểu câu tục ngữ

Câu 2 (trang 12 sgk ngữ văn 7 tập 2)

Phân tích câu tục ngữ:

Câu	Nghĩa câu tục ngữ	Giá trị câu tục ngữ	Giá trị kinh nghiệm mà câu tục ngữ thể hiện
1	Con người quý giá hơn tiền bạc	Đề cao giá trị con người	Răn dạy con người biết quý trọng bản thân, biết tạo lập giá trị tự thân
2	Răng, tóc là phần thể hiện tính nết của con người	Phải biết chăm chút từng yếu tố thể hiện hình thức, tính nết tốt đẹp của con người	Rèn dũa con người từ những điều nhỏ nhất về hình thức
3	Khó khăn về vật chất vẫn phải sống trong sạch, thiện lương	Trong hoàn cảnh khó khăn, cần giữ nhân cách tốt đẹp	Răn con người nên không được tham lam, làm liều ngay cả khi thiếu thốn, khó khăn.
4	Cần phải học cách ăn, nói… đúng chuẩn mực	Cần phải học các hành vi ứng xử văn hóa	Học cách ăn nói, giao tiếp lịch sự, hòa ái với mọi người.
5	Cần phải có thầy cô hướng dẫn, dạy bảo	Coi trọng vị thế, vai trò của người thầy trong giáo dục	Khuyên con người biết lễ nghĩa, tôn kính thầy cô
6	Đề cao việc học từ những người gần gũi thân thuộc như bạn bè	Không chỉ học ở thầy cô mà cần học ở bạn bè, những người xung quanh	Sự học không chỉ bó hẹp ở người thầy.
7	Con người cần phải biết yêu thương người khác như yêu bản thân mình	Đề cao cách ứng xử hòa ái.	Giáo dục con người biết yêu thương, vị tha
8	Phải biết nhớ ơn người cho trái ngọt, quả lành	Phải biết ơn người mang lại thành quả cho mình hưởng thụ	Nghĩa cử đền ơn đáp nghĩa
9	Nhiều cá thể gộp lại sẽ tổng hợp được sức mạnh làm việc lớn	Khẳng định sức mạnh của sự đoàn kết	Giáo dục về lối sống tập thể, tránh những tiêu cực cá nhân

Câu 3 (trang 13 sgk ngữ văn 7 tập 2)

So sánh:

- Giống: đều đề cao việc học tập, học hỏi, chỉ có học tập, biết tìm thầy mới có thể thành tài, đóng góp được cho xã hội

- Khác:

+ Không thầy đố mày làm nên: Khẳng định tầm quan trọng, vai trò của người thầy trong giáo dục

+ Học thầy không tày học bạn: Mở rộng môi trường học, có thể học ở bất cứ đâu, học ngay từ bạn bè

- Lời khuyên răn trong hai câu tục ngữ này không mâu thuẫn, trái ngược nhau mà bổ sung lẫn nhau chặt chẽ, hợp lí khi đề cao việc mở rộng môi trường, phạm vi học hỏi.

- Một số câu tục ngữ tương tự:

- Bán anh em xa mua láng giềng gần

- Xảy đàn tan nghé

- Máu chảy ruột mềm.

Câu 4 (trang 13 sgk ngữ văn 7 tập 2)

Diễn đạt bằng cách so sánh:

+ Học thầy không tày học bạn: quan hệ so sánh được thể hiện qua từ “không tày”

+ Một mặt người bằng mười mặt của: Hình thức so sánh, với đối lập đơn vị chỉ số lượng (một >< mười khẳng định sự quý giá của người so với của)

- Diễn đạt bằng hình ảnh ẩn dụ:

+ Một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ: ẩn dụ ngựa- nghĩa đen chuyển sang nghĩa bóng là con người, cá thể trong một tập thể, cần được tương hỗ, yêu thương.

+ Ăn quả nhớ kẻ trồng cây: từ cây- quả nghĩa đen chuyển sang thành quả và người có công giúp đỡ sinh thành.

- Dùng từ và câu có nhiều nghĩa:

+ Cái răng, cái tóc là góc con người: răng, tóc được hiểu là những yếu tố hình thức nói chung - hình thức nói lên lối sống, phẩm cách

+ Đói cho sạch, rách cho thơm: không những đói rách không mà còn chỉ thiếu thốn, khó khăn nói chung. Sạch, thơm chỉ việc giữ gìn nhân cách, tư cách.

Luyện tập

Câu hỏi (trang 13 SGK): Những câu tục ngữ đồng nghĩa hoặc trái nghĩa với những câu tục ngữ trong Bài 19 đã học.

Một số câu tục ngữ đồng nghĩa:

- Máu chảy ruột mềm

- Chết vinh còn hơn sống nhục

Một số câu tục ngữ trái nghĩa:

- Được chim bẻ ná, được cá quên nơm

- Trọng của hơn người

Ý nghĩa - Nhận xét

- Học sinh nhận ra được ý nghĩa của những câu tục ngữ về con người và xã hội, đó là: tôn vinh giá trị con người, đồng thời đưa ra nhận xét, lời khuyên về những phẩm chất và lối sống mà con người cần phải có. Từ đó, học sinh đúc kết cho mình những bài học đời sống thiết thực.

- Học sinh thấy được cách nói ví von, ẩn dụ giàu hình ảnh, hàm súc của những câu tục ngữ về con người và xã hội

Câu 2 (trang 12 sgk Ngữ Văn 7 Tập 2):

Câu	Nghĩa của câu	Giá trị kinh nghiệm	Trường hợp ứng dụng
(1)	Con người quý hơn của cải	Đề cao giá trị con người	- Giáo dục : Là triết lí đúng đắn. Phê phán thái độ sống sai lầm. - An ủi, động viên trường hợp mất mát về tài sản.
(2)	Răng, tóc thể hiện hình thức, tính nết con người	Cần biết chăm chút từng yếu tố nhỏ	trong cách sống xuề xòa
(3)	Dù nghèo khổ vẫn sống trong sạch, lương thiện	nghèo khó vẫn phải giữ gìn nhân cách	giáo dục lối sống, trong pháp luật
(4)	Phải học nhiều điều trong cuộc sống	Cần học các hành vi ứng xử	khi có suy nghĩ, cách sống chưa chín chắn
(5)	Sự quan trọng của người thầy	Đề cao vị thế người thầy	thầy dạy phải phù hợp. Biết tôn trọng, biết ơn thầy

(6)	Học bạn là cách học hiệu quả	Đề cao việc học bạn	khi chọn cách học
(7)	con người phải biết yêu thương lẫn nhau	Lòng thương yêu đồng loại là cao quý	trong ứng xử người với người, trong giáo dục
(8)	luôn biết nhớ ơn người giúp đỡ	Lòng biết ơn là đáng quý	giáo dục nhân cách sống
(9)	Khi đoàn kết, việc khó khăn trở nên dễ dàng	đoàn kết là yếu tố tạo nên sức mạnh	khi cuộc sống thiếu tinh thần đồng đội

Câu 3* (trang 13 sgk Ngữ Văn 7 Tập 2): So sánh

- Một câu đề cao vai trò người thầy, một câu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc học bạn. Học phải có thầy, nhưng bạn bè là người gần gũi dễ trao đổi. Hai câu tục ngữ bổ sung nghĩa cho nhau.

- Ví dụ tương tự :

+ Máu chảy ruột mềm

(tình ruột thịt) –

Bán anh em xa mua láng giềng gần.

Câu 4 (trang 13 sgk Ngữ Văn 7 Tập 2): Đặc điểm tục ngữ :

- Diễn đạt bằng so sánh (câu 1, 6, 7):

+ Một mặt người bằng mười mặt của.

+ Học thầy không tày học bạn.

- Diễn đạt bằng cách dùng hình ảnh ẩn dụ (câu 8, 9) :

+ Ăn quả nhớ kẻ trồng cây : quả

– chỉ thành quả lao động, ăn quả – chỉ người hưởng thụ thành quả, kẻ trồng cây

– chỉ người tạo nên thành quả.

- Từ và câu có nhiều nghĩa :

+ Cái răng, cái tóc : không chỉ mang nghĩa đen cụ thể mà còn mang nghĩa là các yếu tố hình thức nói chung.

+ Ăn, nói, gói, mở : chỉ cách ứng xử nói chung.

Câu tục ngữ “Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng” nói lên tầm quan trọng của môi trường trong cuộc sống của con người. Xét theo nghĩa đen, “mực” là một loại chất lỏng, dùng để in hoặc viết. Còn “đèn” là một đồ vật, có thể phát ra ánh sáng. Xét theo nghĩa bóng, “mực” gợi đến những điều tăm tối, xấu xa. Còn “đèn” ý chỉ những điều sáng rõ, tốt đẹp. Như vậy, câu tục ngữ “Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng” muốn nói đến ảnh hưởng của môi trường đối với con người. Chúng ta sống trong môi trường xấu, thường xuyên tiếp xúc với người xấu thì sẽ dễ bị nhiễm thói hư tật xấu. Ngược lại, chúng ta sống trong môi trường tốt, tiếp xúc với những người tốt thì ta sẽ học hỏi được điều hay, trở thành người có ích. Bên cạnh đó, vẫn có những người không chịu ảnh hưởng của môi trường xung quanh. Họ vẫn giữ được lối sống đẹp đẽ, nhân cách tốt đẹp dù sống trong hoàn cảnh xấu xa. Những tấm gương như Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm đều là các bậc ẩn sĩ, từ bỏ chốn quan trường xô bồ để tìm về với thiên nhiên, quê hương. “Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng” đã giúp người đọc có được một lời khuyên quý giá.

THAM KHẢO

 

Từ rất lâu tinh thần lạc quan luôn là một tinh thần được các bậc thánh nhân coi trọng và lấy đó làm khuôn khổ đạo đức của các bậc thánh nhân mỗi khi gặp những chuyện bế tắc không tìm được lối thoát. Khi ấy tinh thần lạc quan được coi là liều thuốc tốt nhất để họ có thể quên đi cái hiện tại và luôn hướng tới một tương lai tốt đẹp hơn. Chính tinh thần lạc quan ấy đã khiến họ có được những phút giây thanh nhàn không vướng bận bất cứ một việc gì họ luôn tìm thấy ánh sáng trong bóng tối.

​Rất nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng chỉ cần có tinh thần lạc quan thì bạn đã có được một nửa của thành công. Cuộc sống không bao giờ hoàn hảo hay tuyệt đối gì cả. Sẽ chẳng có thành công nào có được một cách tự nhiên, có người nói rằng họ tin vào may mắn nhưng may mắn sẽ không phải lúc nào cũng đến với họ nhưng cũng không phải lúc nào bạn cũng gặp những khó khăn. Nhưng vấn đề ở đây là bạn phải luôn tạo cho mình một tinh thần lạc quan tin tưởng không sợ bất kỳ khó khăn nào. Đó chính là sức mạnh của tinh thần lạc quan. Chỉ cần bạn luôn có tinh thần phấn đấu luôn nghĩ đến mặt tốt của mọi việc, tích cực trong suy nghĩ thì bạn sẽ biến hóa được cuộc sống theo ý của mình. Có rất nhiều những danh nhân thế giới họ đã vấp ngã nhưng họ đã lạc quan và kết quả của việc đó luôn là thành công đến với họ. Họ đã đúc rút và trong những câu nói mà tôi đã được nghe “người lạc quan luôn tìm thấy ánh sáng trong bóng tối nhưng tại sao người bi quan lại đến và thổi tắt nó đi” hay “hướng về ánh nắng bạn sẽ không nhìn thấy bóng tối”. Khi bạn mắc kẹt vào một vấn đề khó nào đó thì người bi quan luôn nhìn thấy những thất bại những điều không tốt lành và hậu quả hiển nhiên là họ không thể tìm thấy lối thoát và lúc nào cũng trong tâm thế nơm nớp lo sợ và điều tất nhiên là họ sẽ không thể tìm thấy đường thoát và vấn đề sẽ luôn đi theo chiều hướng xấu mà tôi đang nghĩ đến. Trái với người bi quan người lạc quan luôn tin tưởng vào những điều mình đã làm luôn nghĩ đến một tương lai tốt đẹp cho nó và khi khó khăn đến thì họ luôn tìm ra những giải pháp tối ưu nhất.

 

​Nếu nói đến những tấm gương sáng của tinh thần lạc quan thì không hề hiếm. Trước tiên ta phải kể đến đó là tinh thần lạc quan của Hồ Chủ tịch khi mà người bị bắt và giam cầm trong nhà lao của Tưởng Giới Thạch bị lưu đày từ nhà lao này đến nhà lao khác luôn phải sống trong cảnh thiếu thốn đủ điều và cái chết có thể đến bất cứ lúc nào. Thế nhưng ta chưa bao giờ bắt gặp sự bi quan trong con người đó. Bằng chứng là trong hoàn cảnh này Bác vẫn có thể sáng tác ra “Nhật kí trong tù” thể hiện tinh thần rất lạc quan yêu đời của Bác. Hay tinh thần lạc quan mà cả thế giới đều ngưỡng mộ chính là Nick Vujicic là một người không chân không tay nhưng anh có một tinh thần lạc quan vô bờ. Thế nên thành công luôn mỉm cười với anh, anh đi khắp nơi để truyền ngọn lửa của mình cho tất cả mọi người và rất nhiều người đã được anh thắp sáng lên niềm tin và tìm ra con đường cho mình.

Vậy chúng ta có thể hình thành nuôi dưỡng và tôi luyện nó như thế nào? Trước tiên, ta phải chắc chắn rằng mình là người giải quyết tất cả mọi vấn đề chứ không phải là chờ đến ai khác nữa và chúng ta phải luôn tin rằng vấn đề này giải quyết không thành công không hiệu quả thì chắc chắn sẽ có cách giải quyết khác tối ưu hơn. Người có tinh thần lạc quan tin tưởng cũng là người rất thực tế, không tìm mọi cách tránh né khó khăn, cũng không làm ngơ gạt bỏ vấn đề sang một bên như không có gì. Hãy năng giao tiếp với những người có tinh thần lạc quan và tinh thần lạc quan tin tưởng còn được vun trồng bằng cái nhìn tích cực, biết tìm kiếm những điều tốt đẹp, biết đánh giá trị những khả năng, những gì mình có. Trái lại, nếu chỉ bận tâm đến những gì mình muốn được, nhưng không có, thật chẳng khác gì đổ tro tàn trên than nguội. Khi quyết tâm thay đổi lối suy nghĩ từ tiêu cực sang tích cực thì bạn sẽ dễ dàng vượt qua mọi trở ngại. Mọi sự kiện buồn vui trong cuộc sống đều là cơ hội làm thay đổi cách nhìn của chúng ta về những vấn đề thường ngày. Trong môi trường làm việc cần tinh thần sáng tạo cao thì nhà quản trị càng nhận thấy điều ấy rõ hơn ở ngay các nhân viên của mình. Điều đáng nói là thông thường, sau khi một sự cố xảy ra đối với ai đó thì hầu hết xu hướng nhìn nhận vấn đề lại nghiêng về phía bi quan hơn là lạc quan.

 

Lạc quan là một thái độ sống tích cực cần có ở mỗi người, nhưng nên tránh cách sống “lạc quan chủ nghĩa”: dùng phép thắng lợi tinh thần để ngụy biện cho những điều xấu xa đang diễn ra trong thực tế. Với cách sống như vậy, bạn sẽ rơi vào u mê, chủ quan, thiếu thực tế. Đây là một thái độ sống sai lầm cần tránh để không trở nên thụ động, trì trệ.

Ai cũng cần lạc quan để nuôi dưỡng ước vọng, nỗ lực đạt cho được những thành công trong nghề nghiệp và còn để thoát ra khỏi những mối bận tâm không cần thiết. Chúng ta là những người trẻ hãy tham gia những hành động những diễn đàn về tinh thần lạc quan cho thấy tinh thần lạc quan và quyết tâm của giới trẻ trong việc góp sức vì một xã hội tươi đẹp hơn.

1 số ca dao và lạc quan : 

+ thua keo này ta bày keo khác

+ sông có khúc ng có lúc

(1): Các đặc điểm khác nhau

(2): Thay đổi theo mùa

(3): Rừng có nhiều tầng, đồng cỏ nhiệt đới, rừng ngập mặn, trong rừng có một số cây rụng lá vào mùa khô

(4): Môi trường sống thuận lợi cho nhiều loài động vật khác nhau, trên cạn và dưới nước

(5): Trồng cây lương thực nhiệt đới (đặc biệt là cây lúa nước) và cây công nghiệp

(6): Đông nhất thế giới

(7): Đất đai