Bài thơ đã khắc họa và ca ngợi hình ảnh chú bé liên lạc hồn nhiên, vui tươi, hăng hái, dũng cảm. Lượm đã hi sinh anh dũng nhưng hình ảnh em còn sống mãi trong lòng mọi người.
Nhà thơ Tố Hữu sáng tác bài Lượm vào năm 1949, in trong tập thơ Việt Bắc. Bài thơ đã để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng người đọc hình ảnh Lượm, một em bé thiếu nhi hy sinh vì nhiệm vụ trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.
Lượm là bài thơ tự sự - trữ tình kể về cuộc đời ngắn ngủi nhưng rất anh dũng của chu bé liên lạc, hồn nhiên, nhí nhảnh, yêu đời, dũng cảm đã ngã xuống để bảo vệ sự bình yên cho chính mảnh đất quê hương mình. Hình ảnh nhân vật Lượm xuyên suốt trong bài thơ.
Trong năm khổ thơ đầu, bằng cái nhìn trìu mến thân thương, tác giả đã miêu tả một chú bé rất đáng yêu:
Chú bé loắt choắt
Cái xắc xinh xinh
Cái chân thoăn thoắt
Cái đầu nghênh nghênh.
Ca nô đội lệch
Mồm huýt sáo vang
Như con chim chích
Nhảy trên đường vàng...
Nhắc đến Lượm, người đọc nhớ đến hai khổ thơ này, bởi đây là hai khổ thơ đầy ấn tượng về một chú bé liên lạc nhỏ nhắn, xinh xinh, nhanh nhẹn hồn nhiên, nhí nhảnh vui tươi. Những từ láy loát choắt, xinh xinh, thoăn thoát, nghênh nghềnh được dùng rất gợi hình gợi cảm, cùng với thể thơ bốn chữ và nhịp thơ nhanh, tạo âm hưởng vui tươi, nhí nhảnh rất phù hợp với một chú bé như Lượm. Một hình ảnh so sánh đẹp như con chim chích - nhảy trên đường vàng... gợi lên trước mắt chúng ta một chú bé hồn nhiên yêu đời. Thật thú vị! Nhà thơ Lê Đức Thọ cũng có bài thơ Em bé liên lạc, ông cũng hình dung em như một con chim non vui tươi ở những câu kết:
Ngày mai trên quãng đường trắng
Có em bé lại dẫn đường bên anh.
Miệng cười chân bước nhanh nhanh,
Như con chim nhỏ trên cành vui tươi.
Có lẽ không còn hình ảnh nào có thể thay thế cho được hình ảnh con chim nhỏ và chỉ có hình ảnh này mới thể hiện được vẻ đẹp trẻ thơ của chú bé liên lạc. Bao trùm lên tất cả là cái tình của nhà thơ, cái nhìn trìu mến, thân thương của tác giả đối với chú bé. Phải yêu quí Lượm lắm thì mới miêu tả Lượm hay đến như vậy!
Người đọc yêu biết bao cái cười híp mí, má đỏ bồ quân của chú, nhưng càng yêu hơn niềm vui được tham gia kháng chiến của chú bé:
Cháu đi liên lạc Vui lắm chú à Ở đồn Mang Cá Thích hơn ở nhà!
Nhà thơ miêu tả Lượm vui như con chim sổ lồng. Cái ý đi làm liên lạc thích hơn ở nhà, đúng là niềm vui của con chim sổ lồng. Đó là niềm vui chung của cả thế hệ trẻ sau Cách mạng tháng Tám, chứ không riêng gì của chú bé Lượm
Đáng yêu hơn là tiếng chào: Thôi chào đồng chí vừa tinh nghịch dí dỏm, lại vừa đứng đắn nghiêm trang, bởi em đã tham gia kháng chiến như mọi người, như chú của em vậy. Trong tiếng chào ấy ta thấy vang lên một niềm tự hào kiêu hãnh rất trẻ con, và rất đáng yêu-của Lượm.
Ấn tượng của cuộc gặp gỡ vẫn còn giữ nguyên vẹn nét đẹp đẽ, vui tươi, ấm áp trong lòng tác giả, thì bỗng nhiên có tin Lượm hy sinh. Câu thơ bốn tiếng được ngắt làm hai dòng, bị gãy đôi như một tiếng nấc:
Ra thế
Lượm ơi!
Đó là nỗi sửng sốt, xúc động đến nghẹn ngào. Và nhà thơ hình dung ngay ra cảnh tượng chú bé hy sinh trong khi đang làm nhiệm vụ:
Một hôm nào đó
Như bao hôm nào
Chú đồng chí nhỏ
Bỏ thư vào bao
Vụt qua mặt trận
Đạn bay vèo vèo
Thư đề “thượng khẩn”
Sợ chi hiểm nghèo?
Để rồi lại nghẹn ngào gọi em một lần nữa:
Bỗng lòe chớp đỏ
Thôi rồi Lượm ơi!
Chú đồng chí nhỏ
Một dòng máu tươi!
Lượm đã hy sinh anh dũng như một chiến sĩ thực thụ ở trên, nhà thơ còn gọi em bằng cháu, và ở đây khi kể lại cảnh Lượm hy sinh. Tố Hữu đã gọi chú bàng những lời xưng hô trang trọng: Chú đồng chí nhỏ và có tới hai lần gọi như thế. Việc làm của em, sự hy sinh cao đẹp của em khiến em xứng đáng được nhà thơ gọi như thế. Phải chăng đó là lòng cảm phục của một cán bộ cách mạng đối với một em thiếu nhi anh hùng.
Nhưng rồi cuối cùng, tình cảm công dân ấy lại quay về tình chú - cháu. Nhà thơ lại gọi Lượm bằng tiếng cháu thân thương khi miêu tả cái chết đẹp đẽ cua em giữa đồng lúa quê hương:
Cháu nằm trên lúa
Tay nắm chặt bông
Lúa thơm mùi sữa
Hồn bay giữa đồng...
Cánh đồng quê hương như vòng nôi, như vòng tay của mẹ, ấm êm dịu dàng đón em vào lòng. Em chết mà tay vẫn nắm chặt bông lúa, quê hương và hương lúa vẫn bao bọc quanh em như ru em vào giấc ngủ đẹp của tuổi thơ anh hùng. Em chết mà hồn bay giữa đồng, vừa thiêng liêng vừa gần gũi biết bao! Không yêu mến, xót thương, cảm phục Lượm thì không thể miêu tả một cái chết hồn nhiên và lãng mạn đến như thế! Đó là cái chết của những thiên thần nhỏ bé. Thiên thần nhỏ bé ấy đã bay đi để lại bao tiếc thương cho chúng ta, như Tố Hữu đã nghẹn ngào, đau xót gọi em lần thứ ba bằng một câu thơ day dứt:
Lượm ơi còn không?
Câu thơ đứng riêng thành một khổ thơ, như một câu hỏi xoáy sâu vào lòng người đọc. Nếu không có cái tình với Lượm thì nhà thơ làm sao lại day dứt thế được!
Câu hỏi ngân vang ấy, tưởng chừng như không có câu trả lời, nhưng chính tác giả đã trả lời bằng hai khổ thơ cuối khép lại bài thơ:
Chú bé loắt choắt
Cái xắc xinh xinh
Cái chân thoăn thoắt
Cái đầu nghênh nghênh
Ca lô đội lệch
Mồm huýt sáo vang
Như con chim chích
Nhảy trên đường vàng.
Hai khổ thơ cuối láy lại khổ thơ thứ hai và khổ thơ thứ ba như một điệp khúc để khẳng định Lượm vẫn còn sống mãi với quê hương đất nước, sống mãi trong lòng tác giả. Bài thơ hết nhưng ý thơ lại mở ra vẫn còn tiếp nối mãi trong lòng người đọc hình ảnh một chú bé liên lạc hồn nhiên mà dũng cảm, đáng yêu và đáng cảm phục. Lượm vẫn còn công mãi trong lòng chúng ta như bài ca bất diệt về tuổi thơ trong sáng đã hiến dâng đời mình cho độc lập, tự do của dân tộc.
Với thể thơ bốn chữ, một thể thơ dân gian truyền thống phù hợp với lối kể chuyện có nhịp kể nhanh. Với cách ngắt đôi câu thơ đột ngột, và nghệ thuật tách câu thơ thành một khổ thơ riêng rất độc đáo, kết hợp với cách sử dụng câu hỏi tu từ, câu cảm thán... Lượm thật sự là một bài thơ hay, cảm động về một tấm gương bé bỏng hy sinh trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.
-Vẻ đẹp hồn nhiên ngây thơ trong sáng của Lượm
-Lòng yêu nước dũng cảm
-Chú bé Lượm đã hi sinh khi đi đưa thư để lại cho ta bao đau xót về hình ảnh về 1 chú bé nhí nhảnh tuy còn nhỏ mà đã làm đc 1 điều rất quan trọng sẵn sàng xả thân mình để hoàn thành nhiệm vụ
Nói đến Tố Hữu là nói đến một nhà thơ cách mạng , một trong những cây bút lớn của nền thơ ca Việt Nam. Và một trong số những tác phẩm ấy người ta không thể nào quên bài thơ Lượm bài thơ viết về một cậu bé hồn nhiên, vui vẻ, hăng hái và dũng cảm. Lượm đã hi sinh song hình ảnh của em còn mãi với quê hương đất nước và trong lòng mọi người.
Nói đến Lượm người ta không thể nào quên một hình ảnh chú đội viên loắt choắt, cái mũ ca lô đội lệch:
“ Chú bé loắt choắt
Cái xắc xinh xinh
Cái chân thoăn thoắt
Cái đầu nghênh nghênh
Ca lô đội lệch
Mồm huýt sáo vang
Như con chim chích
Nhảy trên đường vàng”
Tác giả đã sử dụng các từ láy như loắt choắt, xinh xinh, thoăn thoắt, nghênh nghênh được dùng rất gợi hình, gợi cảm cùng với nhịp thơ nhanh làm toát lên một cậu bé nhanh nhẹn, tinh nghịch và vô cùng đáng yêu .
Có lẽ, chỉ thật sự yêu mến chú bé tác giả mới lột tả hết được cái tinh thần sự đáng yêu của một chú bộ đội nhỏ được so sánh như con chim chích luôn vui vẻ và luôn hát ca.
Với Lượm đi làm nhiệm vụ liên lạc là niềm vui, là sự tự do, thích thú. Chứ không phải là mệt nhọc hay nguy nan.
“ Cháu đi liên lạc
Vui lắm chú à
Ở đồn mang cá
Thích hơn ở nhà”
Sự hồn nhiên trong cách trả lời “ Ở đồn mang cá. Thích hơn ở nhà” Lượm như con chim sổ lồng bay được tự do làm điều mình thích. Với nụ cười híp mí và má đỏ bồ quân. Sự tinh nghịch và đáng yêu được khắc họa rõ nét qua cử chỉ và hành động của Lượm. Và câu chào: “ Thôi chào đồng chí! Cháu đi xa dần” Lượm cũng như một người lính can trường khi ra trận.
Ấn tượng mãi về một cậu bé,đáng yêu tinh nghịch và hồn nhiên ấy thì bỗng có tin dữ Lượm hi sinh . Câu thơ bốn tiếng bỗng dưng bị ngắt ra thành hai tiếng:
“Ra thế
Lượm ơi!…”
Đó là sự sửng sốt , xúc động nghẹn ngào vì cậu bé đã ra đi trong khi làm nhiệm vụ của mình. Rồi một hôm nào đó, như bao hôm nào cậu đi làm nhiệm vụ của mình trong lúc nguy hiểm nhất:
“ Vụt qua mặt trận
Đạn bay vèo vèo
Thư đề “Thượng khẩn”
Sợ chị hiểm nghèo”
Để rồi tất cả bỗng nghẹn ngào khi :
“Bỗng lòe chớp đỏ
Thôi rồi, Lượm ơi!
Chú đồng chí nhỏ
Một dòng máu tươi”
Tác giả đã gọi “ chú đồng chí nhỏ” ở đây Tố Hữu đã coi Lượm như một chiến sĩ thực thụ đã hi sinh và ngã xuống như bao người khác . Đó có thể xem như lòng cảm phục của cán bộ cách mạng với thiếu nhi anh hùng.
Và có lẽ với tác giả không chỉ là tình cảm đồng chí đồng đội mà còn là tình cảm chú cháu :
“Cháu nằm trên lúa
Tay nắm chặt bông
Lúa thơm mùi sữa
Hồn bay giữa đồng”
Lượm hi sinh trên cánh đồng lúa quê hương nơi em hàng ngày vẫn tung tăng làm nhiệm vụ của mình. Tay của em vẫn nắm chặt bông lúa. Cái chết như nhẹ nhàng bình lặng. Thiên thần bé nhỏ đã bay đi nhưng có lẽ kỉ niệm và nỗi nhớ về em thì không bao giờ tác giả hay mỗi chúng ta có thể quên. Tố Hữu buông một lời đau xót day dứt như một lời chua sót:
“Lượm ơi! Còn không?”
Và đến hai khổ thơ cuối là những hình ảnh kỉ niệm về một cậu bé hồn nhiên tinh nghịch của ngày nào. Lượm ra đi những hình ảnh về chú đồng chí nhỏ mãi còn sống trong lòng người dân Việt Nam.
Đọc bài thơ “Lượm” của Tố Hữu người ta càng cảm nhận được tinh thần và ý chí của người dân Việt Nam. Bằng cách kết hợp miêu tả với kể chuyện và biểu hiện cảm xúc bài thơ đã thể hiện chân thực nhất chú đồng chí nhỏ “ Lượm” hồn nhiên và hăng hái dũng cảm. Lượm hi sinh nhưng hình bóng chú liên lạc ấy mãi ở lại với quê hương đất nước và trong lòng mọi người.
