Nhà Trần được thành lập trong hoàn cảnh:
- Triều đình nhà Lý suy yếu trầm trọng, xã hội rối loạn, các thế lực cát cứ nổi dậy thống lĩnh các địa phương, các cuộc tranh giành quyền lực của các thủ lĩnh diễn ra liên tục khiến đất nước rơi vào tình trạng hỗn loạn.
- Nhà Trần là một trong số các thủ lĩnh mạnh nhất, đã giúp vua Lý gây dựng lại quyền lực đồng thời nắm quyền lực triều đình trong tay dòng họ mình.
- Trần Thủ Độ nhân cơ hội đó buộc vua Lý Huệ Tông nhường ngôi cho Ly Chiêu Hoàng, sau đó Chiêu Hoàng đế lấy Trần Cảnh và nhường ngôi cho chồng, nhà Trần thành lập.
- Triều đình nhà Lý suy yếu, xã hội rối loạn. Nhà Lý dựa vào thế lực của nhà Trần để tồn tại, đó chính là cơ hội để nhà Trần buộc Lý Chiêu Hoàng (vua cuối cùng của nhà Lý) phải nhường ngôi cho Trần Cảnh. Nhà Trần thành lập.