“Lương y như từ mẫu” đó chính là câu nói đầu tiên mà tôi được học khi được truyền nghề y. Tôi là Phạm Bân _ một thái ý lệnh có tiếng trong kinh thành. Gia đình tôi nhiều đời làm nghề y, và dù qua bao nhiêu thế hệ thì chúng tôi đề cao nhất chính là đạo đức của nghề y, và việc chữa bệnh cứu người là trọng trách, nhiệm vụ của chúng tôi phải thực hiện khi theo nghề này. Tôi không phân biệt sang hèn, giàu nghèo mới chữa bệnh như những người khác, tôi cũng không bị cho phú quý, vinh hoa làm mất đi cái “đức” trong nghề của mình.
Vì từng chữa bệnh cho nhà vua mà tôi được phong chức thái y lệnh, đây là chức vụ quan trọng, chuyên theo hầu và chữa bệnh cho vua chúa, hoàng hậu và những bậc vương công quý tộc. Tôi vui mừng vì sự tín nhiệm này của nhà vua dành cho mình, nhưng không vì vậy mà tôi trở nên kiêu ngạo, quên mất nhiệm vụ của mình. Ngoài giờ lên triều, tôi mở y quán tại nhà của mình, đây là nơi mà tất cả mọi người trong thiên hạ đều có thể đến xem bệnh, chữa bệnh. Vì tôi biết những người đến y quán của tôi đa phần là những người nghèo, không có tiền khám chữa nên tôi truyền ý phân phó những gia nhân trong y quán của mình không được coi thường, dè bỉu mà phải tận tình phục vụ, tiếp đón.
Người đến y quán của tôi khá đa dạng, từ người già, trẻ nhỏ, đàn ông đến đàn bà, họ đến từ khắp các vùng miền trong cả nước. Vì lượng người đến y quán của tôi rất đông, một ngày tôi không thể khám chữa hết cho tất cả mọi người, hơn nữa tôi đặc biệt ưu tiên những người bệnh nặng trước, sau đó đến những căn bệnh nhẹ hơn, ít nguy hiểm đến tính mạng hơn. Nhưng cũng vì vậy mà mọi người phải lưu lại nhiều ngày trong y quán. Không muốn mọi người phải dầm sương dãi nắng bên ngoài nên tôi đã bỏ tiền xây dựng nơi ở cho mọi người, đó là những khoản tiền thưởng khi tôi làm chức vụ thái y lệnh của mình.
Đối với tôi vật chất chỉ là những thứ ngoài thân, không đáng để quan tâm, vì vậy tôi giúp đỡ mọi người để mọi người có thể yên tâm chữa bệnh. Với những người nghèo, tôi không chỉ giúp họ khám chữa bệnh mà tôi cắt thuốc miễn phí cho họ. Những nụ cười cảm kích, những khuôn mặt nhanh nhẹn, mạnh khỏe của họ chính là điều tôi tâm nguyện khi hành nghề y này. Tiếng đồn lan xa nên có rất nhiều người đến y quán của tôi chữa bệnh, có khi bệnh nhân bệnh nặng tôi có thể đích thân đến nhà chẩn mạch, cắt thuốc.
Hôm ấy, khi trời đã về khuya y quán của tôi cũng đã tắt đèn thì ngoài cử vang lên tiếng đập dồn. Tôi vội vã ra mở cửa, xuất hiện trước mặt của tôi là một gương mặt đầy lo lắng của một người đàn ông. Thì ra vợ của anh ta bị bệnh nặng nhiều ngày, nay trở nặng mà khuôn mặt tím ngắt, nôn ra nhiều máu. Thấy biểu hiện của bệnh nặng, có thể nguy hiểm đến tính mạng của người phụ nữ kia nên tôi không nói hai lời, mang theo hộp thuốc và yêu cầu người đàn ông kia dẫn đường. Sở dĩ tôi đi trong đêm mà không để sáng hôm sau vì những biểu hiện của người bệnh kia rất nguy kịch, nếu không được chạy chữa kịp thời thì không thể qua khỏi đêm nay.
Mặt khác, đó có thể là một dịch bệnh, có thể lây lan cho nhiều người, nếu được chữa trị sớm thì nguy cơ lây lan cũng ít hơn, những người xung quanh cũng tránh bị lây nhiễm. Đối với những người thầy thuốc khác thường e dè những căn bệnh dịch, máu mủ dầm dề vì sợ lây nhiễm, nhưng tôi lại không cho là vậy, càng nguy hiểm thì càng phải chữa, vai trò và nhiệm vụ của người thầy thuốc không phải ở đó sao. Người ta đã tin tưởng thì mình phải dốc sức mà cứu chữa. Nhưng, vừa ra đến ngoài cổng thì bất ngờ thánh chỉ đến, nhà vua ra lệnh cho tôi ngay lập tức vào cung chữa trị bệnh cho một quý phi, mà vị quý phi nọ đang bị ốm, xuất hiện triệu chứng đau đầu.
Trong phút chốc tôi đã thoáng do dự, không biết nên làm thế nào, nếu chống lệnh vua sẽ bị tội mất đầu, nhưng nếu không chữa trị kịp thời thì người phụ nữ kia sẽ chết. Nhưng những tia do dự ấy chỉ xuất hiện trong chốc lát, rất nhanh sau đó tôi đã có quyết định, mà quyết định này khiến ai nấy đều lo sợ , bất ngờ. Vì tôi quyết định đi chữa trị cho người phụ nữ nguy kịch kia trước, vì xét theo mức độ thì người phụ nữ kia nguy hiểm hơn, còn bệnh cảm mạo của quý phi thì tạm thời không có nguy hiểm gì. Ai cũng nói tôi quá mạo hiểm và lần này khó thoát khỏi tội chết, nhưng tôi không cho là vậy, là người thầy thuốc, cái gì nên làm tôi sẽ làm còn vấn đề sống chết tôi không quá coi trọng.
Được sự cứu giúp kịp thời, người đàn bà kia đã thoát khỏi cảnh nguy kịch, nếu uống thuốc đều đặn có thể khỏi nhanh trong vài tháng. Sau khi ở nhà người bệnh về, tôi đã đến cung thỉnh tội với nhà vua, nhưng trái với tưởng tượng của tôi, một là nhà vua sẽ chem. Đầu tôi vì trái thánh chỉ, mà nhẹ hơn thì cũng nổi giận, cắt chức, tống tôi vào đại lao. Nhưng đáp lại lời thỉnh tội của tôi lại là lời khen ngợi, nhà vua khen tôi thức thời, đặt mạng sống con người lên trên tất cả là điều đáng quý mà người thầy thuốc nên có. Tôi vô cùng cảm kích bởi sự thấu hiểu, sâu sắc của vị minh quân.
Tổ tiên tôi có nghề y gia truyền nổi tiếng từ lâu đời. Vì thế, vào đời hoàng đế Trần Anh Tông trị vì đất nước, tôi được bổ nhiệm giữ chức Thái y lệnh trông coi việc chữa bệnh trong cung.
Mặc dù ở địa vị cao sang, được hưởng nhiều vinh hoa phú quý, nhưng tôi vẫn nhớ lời răn dạy của cha tôi: Bân à, con nên ghi nhớ phương châm hành nghề của gia tộc họ Phạm ta: Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng. Vì thế, ngoài bổn phận phụng sự Trần Anh Tông hoàng đế, tôi còn mở thêm y viện tại nhà đế khám chữa bệnh cho dân.
Tiền của trong nhà tôi phần lớn được dùng vào việc mua thuốc và thóc gạo để chữa bệnh cứu người. Y viện của tôi gồm đủ các hạng người. Từ kẻ giàu có đến kẻ cơ khổ. Tôi không phân biệt họ giàu hay nghèo, chỉ phân biệt nặng hay nhẹ để ưu tiên chữa trước, ưu tiên thuốc tốt. Có nhiều kẻ cơ hàn nghèo khó đến mức cơm không đủ ăn, chẳng có tiền mà chữa bệnh tôi cho họ ở nhà mình, cấp cho họ cơm cháo và chữa trị không lấy tiền.
Đối với những bệnh nhân máu mủ tanh tưởi hoặc bị cả những chứng bệnh lây truyền, nhiều thầy thuốc khác né tránh, từ chối. Tôi nghĩ: Nếu ai cũng né tránh kọ thì ai sẽ chữa cho họ?, và thế là tôi nhận chữa trị cho tất cả mọi người. Vì thế, bệnh nhân đến nhà tôi chữa bệnh rất khá đông, các giường bệnh lúc nào cũng chật người.
Một số người cho rằng tôi dại, số khác lại nghĩ tôi gàn dở. Mặc những lời gièm pha, tôi chỉ cặm cụi chữa bệnh cứu người.
Rồi liền mấy năm đói kém, dịch bệnh nổi lên, bệnh nhân quá nhiều, những nhà dưỡng bệnh cũ không đủ, tôi phải dựng thêm nhà cho kẻ khốn cùng đói khát và bệnh tật đến ở có khi có tới hơn ngàn người.
Một hôm, tôi đang nghỉ thì có tiếng gõ cửa gấp. Tôi bảo người nhà ra mời vào. Trông thấy tôi, người đó quỳ sụp lạy và cầu xin:
- Thưa đại nhân, vợ con bệnh quá nguy kịch, máu chảy như xối, mặt mày xanh lét. Cúi xin đại nhân sinh phúc cứu giúp! Gia đình con xin đội ơn ngài!
Tôi bảo người đó đứng lên rồi sửa soạn đi ngay. Vừa ra đến cửa thì gặp sứ giả do nhà vua sai tởi, truyền rằng:
- Trong cung có bậc quý nhân bị sốt, Anh Tông hoàng đê lệnh cho ngài đến khám.
Tôi thưa:
- Nhờ đại nhân tâu lại với Chúa thượng, bệnh đó không nguy kịch, có thể chữa sau. Nay mệnh sống của vợ người đàn ông này chỉ trong khoảnh khắc. Tôi hãy cứu họ trước, lát sẽ đên vương phủ.
Quan Trung sứ tức giận nói:
- Phận làm tôi sao ông dám trái lệnh chúa thượng? Ông định cứu tính mạng người ta mà không định cứu tính mạng
mình chăng?
Tôi biết làm như vậy là khi quân phạm thượng, có thể sẽ rước họa vào thân. Nhưng tính mạng người đàn bà kia kể như trứng đang ở dưới chân voi, tôi không thể suy tính thiệt hơn. Là thầy thuốc tôi không thể bỏ mặc, thấy người sắp chết mà không cứu.
Tôi đành đáp:
- Bẩm đại nhân, tôi biết thế là đắc tội với Chúa thượng, nhưng cũng không biết làm thế nào. Nếu người kia không được cứu sẽ chết trong khoảnh khắc, chẳng biết trông - vào đâu. Tính mệnh của tiểu thần còn trông vào Chúa thượng, may ra thoát. Tội tôi xin chịu.
Nói rồi, tôi quả quyết đi cứu người đàn bà kia. Thật may, tôi đến vừa kịp.
Sau khi người đàn bà qua cơn nguy hiểm, tôi dặn dò người nhà cách chăm sóc, thuốc thang cho người bệnh rồi lập tức tới vương phủ yết kiến. Trông thấy tôi, hoàng đế Anh Tông quở trách:
- Sao khanh dám coi thường lệnh Trẫm đến vậy? Khanh có biết thế là mắc tội chết không?
Tôi quỳ lạy:
- Muôn tâu Chúa thượng, hạ thần có tội, xin Chúa thượng giáng tội. Nhưng hạ thần cũng vì bổn phận của người thầy thuốc thương xót kẻ sắp chết vì bệnh tật nguy kịch mà đành làm trái lệnh Chúa thượng, cúi xin Người anh minh khoan dung kẻ có tội như hạ thần đây. Được như thê thì hạ thần vô cùng cảm kích và đội ơn sâu, mà mong báo đáp Chúa thượng suốt đời.
Hoàng đế Anh Tông nghe xong, ngài mừng rỡ nói:
- Ngươi thật là bậc lương y chân chính, đã giỏi về nghề nghiệp, lại có lòng nhân đức, thương xót đám con đỏ của ta, thật xứng với lòng ta mong mỏi.
Lời khen của nhà vua khiến tôi vô cùng cảm động và sung sướng. Tôi sung sướng không phải vì được một bậc quân vương khen là giỏi và nhân đức, mà tôi mừng vì xã tắc có một vị hoàng đế anh minh, khoan từ nhân thứ như ngài trị vì. Đó thật là phúc cho trăm họ.
Từ đấy, tôi lại dốc vào phụng sự hoàng đế Anh Tông và chữa bệnh cứu người.
