Bạn ơi viết chữ thường đi, viết kiểu này khó đọc lắm.
Va-ren là một chính khách Pháp nguyên là Đảng viên Đảng Xã hội Pháp, nhưng hắn đã phản bội lí tưởng của Đảng, sang Việt Nam nhận chức toàn quyền ở Đông Dương và hứa sẽ chăm sóc vụ Phan Bội Châu. Lúc đó nhà yêu nước Phan Bội Châu mới bị bắt giam và cả nước dấy lên một phong trào đấu tranh rộng khắp đòi thả tự do cho cụ. Va-ren là nhân vật lịch sử, hắn đã có những hành động gây sự căm hờn cho mọi người. Bằng ngòi bút châm biếm sắc sảo, Nguyên Ái Quốc đã vạch trần được bộ mặt của hắn.
Đến Việt Nam, hắn diễn ngay những trò lố, tuy không tận mắt nhìn thấy nhưng qua sự theo dõi tình hình thời cuộc cùng sự cam nhận của riêng mình, Bác đã chỉ rõ ra những trò lố của Va-ren. Trò lố dầu tiên của hắn chính là việc chăm sóc vụ Phan Bội Châu. Bởi sự chăm sóc này không phải là do hắn tự nguyện mà do sức ép của công luận Pháp và ở Đông Dương. Mặt khác, Va-ren cũng chỉ mới nửa chính thức hứa chứ chưa phải là chính thức hứa – mà nếu như có hứa chính thức thì chắc gì ông ta giữ được lời hứa (có mấy khi quan toàn quyền biết giữ lời hứa). Va-ren đã chăm sóc vụ ấy vào lúc nào và ra sao?
Bằng thái độ châm biếm, sau khi giới thiệu Va-ren, tác giả đã cho thấy rằng Va-ren là tay chính khách làm trò chính trị. Chi tiết Va-ren vừa mới xuống tàu và ngài chỉ muốn chăm sóc đến khi nào yên vị thật xong xuôi ở bên ấy đã – cho ta thấy Va-ren chỉ vì bản thân của y mà thôi. Hứa là chăm sóc vụ Phan Bội Châu, thế mà sau những bốn tuần hắn mới đặt chân đến Đông Dương, rồi lại mất bao nhiêu thời gian nữa để hắn yên vị. Lúc đó liệu hắn có còn nhớ đến lời hứa không? Chỉ với chi tiết ấy, tác giả đã gây sự nghi ngờ lời hứa của Va-ren và mỉa mai giá trị lời hứa đó bằng thực tế. Phan Bội Châu vẫn bị giam trong tù. Khi đến Việt Nam, hấn rất thích thú với những trò hề của mình, hắn khoái chí trước sự ru vỗ, ấp ủ của lũ tay sai xu nịnh của chính quyền ở Sài Gòn và Huế. Hắn đâu còn nhớ gì ngoài việc vui say, sung sướng trước những lời chúc tụng, trước những mề đay ghi nhận chiến công; mà thật sự hắn chưa có một công cán gì. Nếu có chăng, hắn là kẻ phản bội lại giai cấp vô sản Pháp mà tên chính khách này đã bị đồng bọn đuổi ra khỏi tập đoàn. Hắn chính là kẻ lòng lang dạ sói, ruồng bỏ lòng tin, kẻ phản bội nhục nhã. Tác giả đã biết rất rõ về hắn.
Và có lẽ đáng giận nhất là trố lố chính thức của Va-ren khi hắn gặp cụ Phan, sau khi hắn đã “yên vị thật xong xuôi”. Thật là lố bịch khi hắn tuyên bố mang lại tự do cho cụ Phan, một tay thì bắt, tay kia thì nâng cái gông to kếch và kèm theo đó là điều kiện có đi có lại. Va-ren tâng bốc Phan Bội Châu, rồi lấy tư cách toàn quyền bày tỏ sự quí trọng. Va-ren vòng vo, hứa hẹn, tất cả chỉ nhằm thuyết phục cụ Phan đầu hàng, phản bội. Y dưa gương Nguyễn Bá Trác, rồi các bạn y và cuối cùng là chính bản thân y dể khuyên can, thuyết phục cụ Phan đốt cháy những cái mà mình đã tôn thờ và tôn thờ những cái mà mình đã đốt cháy. Một kẻ phản bội nhục nhã, không biết nhục lại còn trâng tráo thuyết phục người khác hành động theo gương mình. Đó là trò lố bịch nhất của Va-ren mà tác giả gọi là trò lố chính thức.
Bằng ngòi bút châm biếm sắc sảo và trí tưởng tượng dồi dào, tác giả đã khắc họa được tính cách hèn hạ, bỉ ổi của một kẻ phản bội. Qua nhân vật Va-ren, chúng ta hiểu thêm về bộ mặt thật của những tên thực dân Pháp thời ấy. Bằng những trò lô’, tác giả đã để cho Va-ren từ từ lột mặt nạ, tự phơi bày cái xấu xa, đê tiện của hắn trước mọi người. Càng đọc, ta càng thêm căm ghét kẻ gây đau khổ cho dân và càng thêm khâm phục bậc anh hùng Phan Bội Châu, vị thiên sứ, đấng xả thân vì độc lập, tự do cho Tổ quốc.
