1. Chiến tranh Nam - Bắc triều (1545 - 1592)
Nguyên nhân:
- Cựu thần nhà Lê, đứng đầu là Nguyễn Kim đã quy tụ lực lượng chống Mạc "phù lê diệt Mạc".
- Thành lập chính quyền ở Thanh Hóa gọi là Nam triều, đối đầu với nhà Mạc ở Thăng Long - Bắc triều.
=> 1545 - 1592 chiến tranh Nam - Bắc triều bùng nổ.
2. Chiến tranh Trịnh - Nguyễn
Nguyên nhân:
- Ở Thanh Hóa, Nam triều vẫn tồn tại nhưng quyền lực nằm trong tay họ Trịnh.
- Ở mạn Nam, họ Nguyễn cát cứ xây dựng chính quyền riêng.
=> 1627 họ Trịnh đem quân đánh họ Nguyễn, chiến tranh Trịnh - Nguyễn bùng nổ.