- Khái niệm: Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
- Các kiểu hoán dụ:
+ Lấy một bộ phận để gọi toàn thể:
VD : Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành công
(Hoàng Trung Thông)
“Bàn tay” : người lao động.
Hay:
Một trái tim lớn lao đã từ giã cuộc đời
Một khối óc lớn đã ngừng sống.
( Xuân Diệu, Viết về Na-dim Hít-mét)
“Một trái tim”,”một khối óc” để chỉ cả “con người” ở câu của Xuân Diệu.
+ Lấy vật chưa đựng để gọi vật bị chứa đựng:
CD : Vì sao trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên Người :Hồ Chí Minh
“trái đất”: nhân loại.
+ Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật có dấu hiệu:
VD : “Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay”.
(Tố Hữu)
“Áo chàm” : đồng bào Việt Bắc.
Hay:
Sen tàn, cúc lại nở hoa
Sầu dài ngày ngắn, đông đà sang xuân
(Nguyễn Du)
“Sen” – mùa hạ, “cúc” – mùa thu.
+ Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng:
VD : Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao
(Ca dao)
“Một cây”:số lượng ít, đơn lẻ;”Ba cây”: số lượng nhiều,sự đoàn kết.
Có 4 kiểu hoán dụ:
1, Lấy 1 bộ phận để gọi cái toàn thể.
VD: Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
Trong câu thơ trên, tác giả đã sử dụng hình ảnh bàn tay để gọi cái toàn thể là người lao động.
2, Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị đựng.
VD: Vì sao? Trái Đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên Người: Hồ Chí Minh.
Trái Đất (vật chứa đựng) chỉ đông đảo người dân trên toàn thế giới (vật bị chứa đựng).
3, Lấy đặc điểm, tính chất (dấu hiệu) của sự vật để chỉ sự vật.
VD: Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay.
Áo chàm (y phục) chỉ đồng bào Việt Bắc (thường mặc y phục này).
4, Lấy cái cụ thể để chỉ cái trừu tượng.
VD: Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
Một cây (số lượng cụ thể) biểu thị số ít, ba cây (số lượng cụ thể) biểu thị số nhiều.
