Bài 8: Cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954 - 1975) (Phần I)

Mở đầu (SGK Cánh Diều - Trang 41)

Hướng dẫn giải

Bối cảnh lịch sử:
- Bối cảnh quốc tế: Cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước diễn ra trong bối cảnh quốc tế đầy biến động. Đó là thời kỳ Chiến tranh Lạnh, khi hai siêu cường Mỹ và Liên Xô đối đầu. Việt Nam trở thành một trận địa quan trọng trong cuộc đối đầu này.
- Bối cảnh trong nươc: Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, Hiệp định Giơ-ne-vơ được ký kết, chia cắt Việt Nam thành hai miền:
+ Miền Bắc: Xã hội chủ nghĩa.
+ Miền Nam: Thuộc Mỹ và chính quyền Ngô Đình Diệm. Mỹ vi phạm Hiệp định Giơ-ne-vơ, âm mưu biến miền Nam thành thuộc địa kiểu mới, chia cắt lâu dài đất nước ta.
Các giai đoạn phát triển chính của cuộc kháng chiến:
1. Giai đoạn 1954 - 1960:

- Miền Bắc tập trung xây dựng chủ nghĩa xã hội, chi viện cho miền Nam.
- Miền Nam: Mỹ thực hiện chiến lược "Chiến tranh Đơn Phương"
+ Phong trào “Đồng khởi” (1960) phát triển mạnh mẽ.
+ Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam (MTDTGPMNVN) ra đời (1960).
2. Giai đoạn 1961 - 1966:

- Mỹ thực hiện “Chiến tranh đặc biệt”.
- Quân và dân ta:
+ Tăng cường lực lượng, đẩy mạnh chiến tranh du kích.
+ Chiến thắng Ấp Bắc (1963) mở đầu cho cao trào “Phá ấp chiến lược”.
3. Giai đoạn 1965 - 1968:

- Mỹ thực hiện “Chiến tranh cục bộ”.
- Quân và dân ta:
+ Kiên cường chiến đấu
+ Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân (1968). 
-> Mĩ tuyên bố "Phi Mĩ Hoá" chiến tranh, thừa nhận sự thất bại của mình.
4. Giai đoạn 1969 - 1975:

- Mỹ thực hiện “Việt Nam Hoá Chiến Tranh”.
- Quân và dân ta: kiên cường đấu tranh, mở ra nhiều chiến dịch
+ Cuộc tiến công chiến lược 1972.
+ Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử (1975) giải phóng hoàn toàn miền Nam.
Nguyên nhân thắng lợi:

- Sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng Cộng sản Việt Nam.
- Tinh thần đoàn kết, chiến đấu anh dũng của quân và dân ta.
- Sự ủng hộ, giúp đỡ của bạn bè quốc tế.
Ý nghĩa lịch sử:

- Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
- Hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân trong cả nước.
- Mở ra kỷ nguyên mới cho đất nước: độc lập, thống nhất, đi lên chủ nghĩa xã hội.

(Trả lời bởi Người Già)
Thảo luận (1)

Câu hỏi mục 1 (SGK Cánh Diều - Trang 42)

Hướng dẫn giải

Bối cảnh lịch sử của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954 - 1975):
1. Sau chiến thắng Điện Biên Phủ (1954):

- Hiệp định Giơ-ne-vơ được ký kết, chia cắt Việt Nam thành hai miền:
+ Miền Bắc: Xã hội chủ nghĩa.
+ Miền Nam: Thuộc Mỹ và chính quyền Ngô Đình Diệm.
- Mỹ vi phạm Hiệp định Giơ-ne-vơ, âm mưu biến miền Nam thành thuộc địa kiểu mới, chia cắt lâu dài đất nước ta.
2. Miền Nam dưới ách thống trị của Mỹ:

- Mỹ và Ngô Đình Diệm lên nắm quyền, thiết lập chế độ độc tài, đàn áp sự phản kháng của nhân dân, thực hiện kế hoạch "ấp chiến lược", hòng tiêu diệt lực lượng cách mạng.

- Phong trào đấu tranh của nhân dân miền Nam phát triển mạnh mẽ, từ đấu tranh chính trị đến đấu tranh vũ trang.
3. Miền Bắc xây dựng chủ nghĩa xã hội và chi viện cho miền Nam:

- Miền Bắc tập trung xây dựng chủ nghĩa xã hội, là hậu phương vững chắc cho miền Nam.
- Miền Bắc đẩy mạnh phong trào “Phá ấp chiến lược”, “Chiến tranh du kích” ở miền Nam.
4. Mỹ leo thang chiến tranh:

- Mỹ thực hiện “Chiến tranh đặc biệt” (1961 - 1965), “Chiến tranh cục bộ” (1965 - 1968) và “Chiến tranh khu vực” (1969 - 1975).
- Quân và dân ta chiến đấu anh dũng, kiên cường, buộc Mỹ phải từng bước thất bại.
5. Thắng lợi của cuộc kháng chiến:

- 30 tháng 4 năm 1975, Sài Gòn giải phóng, hoàn toàn thống nhất đất nước.

(Trả lời bởi Người Già)
Thảo luận (1)

Câu hỏi mục 2.a (SGK Cánh Diều - Trang 43)

Hướng dẫn giải

- Miền Bắc:

+ Tập trung xây dựng chủ nghĩa xã hội, là hậu phương vững chắc cho miền Nam.
+ Khôi phục và phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội.
+ Tiến hành cải tạo xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc.
+ Chi viện cho miền Nam về mọi mặt.
- Miền Nam:

+ Phong trào “Đồng khởi” (1960) phát triển mạnh mẽ.
+ Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam (MTDTGPMNVN) ra đời (1960).
+ Chiến tranh du kích phát triển, đẩy lùi “Chiến tranh đơn phương" của Mỹ.
- Một số sự kiện quan trọng:

+ 1954: Hiệp định Giơ-ne-vơ được ký kết, chia cắt Việt Nam thành hai miền.
+ 1959: Mỹ thành lập “Phái đoàn cố vấn quân sự Mỹ” ở miền Nam.
+ 1960: Phong trào “Đồng khởi” nổ ra ở nhiều nơi, đánh dấu bước phát triển mới của cách mạng miền Nam.

(Trả lời bởi Người Già)
Thảo luận (1)

Câu hỏi mục 2.b (SGK Cánh Diều - Trang 44)

Hướng dẫn giải

- Mỹ thực hiện “Chiến tranh đặc biệt”:

+ Sử dụng quân đội Sài Gòn là chủ lực,
+ Mỹ đóng vai trò cố vấn, hỗ trợ.
+ Mục tiêu: Dập tắt phong trào cách mạng miền Nam trong vòng 18 tháng.
- Quân và dân ta:

+ Tăng cường lực lượng, đẩy mạnh chiến tranh du kích.
+ Chiến thắng Ấp Bắc (1963) mở đầu cho cao trào “Phá ấp chiến lược”.
- Một số sự kiện quan trọng:

+ 1961: Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam (MTDTGPMNVN) ra đời.
+ 1964: Mỹ ném bom miền Bắc.
+ 1965: Mỹ đưa quân viễn chinh Mỹ trực tiếp tham chiến.

(Trả lời bởi Người Già)
Thảo luận (1)

Câu hỏi mục 2.c (SGK Cánh Diều - Trang 46)

Hướng dẫn giải

- Mỹ thực hiện “Chiến tranh cục bộ”:

+ Sử dụng quân đội Mỹ là chủ lực, kết hợp với quân đội Sài Gòn.
+ Mục tiêu: Dập tắt phong trào cách mạng miền Nam trong vòng 2 năm.
- Quân và dân ta:

+ Tăng cường lực lượng, đẩy mạnh chiến tranh du kích.
+ Phong trào “Phá ấp chiến lược” phát triển mạnh mẽ.
+ Chiến thắng Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968.
- Một số sự kiện quan trọng:

+ 1965: Mỹ đưa quân viễn chinh Mỹ trực tiếp tham chiến.
+ 1966: Phong trào “Phá ấp chiến lược” phát triển mạnh mẽ.
+ 1968: Chiến thắng Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân.
- Kết quả:

+ Mỹ thất bại trong “Chiến tranh cục bộ”.
+ Mỹ buộc phải chuyển sang “Chiến tranh khu vực”.

(Trả lời bởi Người Già)
Thảo luận (1)

Câu hỏi mục 2.d (SGK Cánh Diều - Trang 48)

Hướng dẫn giải

- Mỹ thực hiện “Chiến tranh Việt Nam hóa”: Mục tiêu: Giảm dần quân viễn chinh Mỹ, tăng cường sử dụng quân đội Sài Gòn.
- Quân và dân ta:

+ Tăng cường lực lượng, đẩy mạnh chiến tranh du kích.
+ Chiến thắng Đường 9 - Khe Sanh (1968) và Cuộc tiến công chiến lược năm 1972.
+ Ký Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam (1973).
- Một số sự kiện quan trọng:

+ 1969: Mỹ thực hiện “Chiến tranh Việt Nam hóa”.
+ 1972: Cuộc tiến công chiến lược năm 1972.
+ 1973: Ký Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam.
- Kết quả:
+ Mỹ buộc phải ký Hiệp định Paris, rút quân viễn chinh Mỹ khỏi Việt Nam.
+ Miền Nam được giải phóng hoàn toàn.

(Trả lời bởi Người Già)
Thảo luận (1)

Câu hỏi mục 2.e (SGK Cánh Diều - Trang 49)

Hướng dẫn giải

Nét chính về cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước từ năm 1973 đến 1975:
- Sau khi Hiệp định Paris được ký kết:

+ Mỹ vi phạm Hiệp định, tiếp tục chi viện cho quân đội Sài Gòn.
+ Quân và dân ta kiên trì thực hiện Hiệp định, đồng thời đẩy mạnh đấu tranh trên các mặt trận.
- Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1975:

+ Mở màn ngày 30/4/1975, quân và dân ta tấn công trên toàn miền Nam.
+ Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử: Giải phóng Sài Gòn, thống nhất đất nước.
- Kết quả:

+ Miền Nam hoàn toàn giải phóng.
+ Việt Nam thống nhất, độc lập, dân chủ, hòa bình.
Thắng lợi của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1975 tác động to lớn đến lịch sử Việt Nam:

- Về mặt chính trị:

+ Chấm dứt ách thống trị của thực dân, đế quốc, thống nhất đất nước về mặt nhà nước.
+ Mở ra kỷ nguyên mới cho dân tộc Việt Nam: Kỷ nguyên độc lập, thống nhất, đi lên chủ nghĩa xã hội.
+ Cổ vũ phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới.
- Về mặt kinh tế:

+ Miền Bắc và miền Nam bắt tay vào xây dựng đất nước.
+ Khắc phục hậu quả chiến tranh, phát triển kinh tế.
- Về mặt văn hóa:

+ Xóa bỏ chế độ văn hóa thực dân, đế quốc.
+ Phát triển nền văn hóa mới: Văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
- Về mặt xã hội:

+ Xóa bỏ chế độ bóc lột, xây dựng xã hội công bằng, văn minh.
+ Nâng cao đời sống của nhân dân.

(Trả lời bởi Người Già)
Thảo luận (1)

Câu hỏi mục 3 (SGK Cánh Diều - Trang 50)

Hướng dẫn giải

- Sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng với đường lối chính trị, quân sự độc lập, tự chủ, đường lối tiến hành đồng thời cách mạng XHCN ở miền Bắc và cách mạng dân tộc, dân chủ nhân dân ở miền Nam.

- Nhân dân hai miền đoàn kết yêu nước, lao động cần cù, chiến đấu dũng cảm vì sự nghiệp giải phóng miền Nam, xây dựng và bảo vệ miền Bắc, thống nhất nước nhà.

- Nhờ có hậu phương miền Bắc không ngừng lớn mạnh, có khả năng đáp ứng kịp thời các yêu cầu của cuộc chiến đấu ở hai miền.

- Nhờ có sự phối hợp chiến đấu, đoàn kết giúp đỡ nhau trong đấu tranh chống kè thù chung của ba dân tộc ở Đông Dương.

- Nhờ có sự đồng tình ủng hộ, gíứp đỡ to lớn của các lực lượng cách mạng thế giới, nhất là Liên Xô, Trung Quốc và các nước XHCN khác.

(Trả lời bởi Người Già)
Thảo luận (1)

Câu hỏi mục 4 (SGK Cánh Diều - Trang 51)

Hướng dẫn giải

Về mặt chính trị:

- Chấm dứt ách thống trị của thực dân, đế quốc, thống nhất đất nước về mặt nhà nước. Đây là thành quả to lớn nhất của cuộc kháng chiến. Sau hơn 30 năm chiến tranh, Việt Nam đã hoàn toàn thống nhất, độc lập, dân chủ và hòa bình.
- Mở ra kỷ nguyên mới cho dân tộc Việt Nam: Kỷ nguyên độc lập, thống nhất, đi lên chủ nghĩa xã hội. Thắng lợi của cuộc kháng chiến đã tạo điều kiện cho Việt Nam thực hiện công cuộc xây dựng và phát triển đất nước.
- Cổ vũ phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới. Thắng lợi của Việt Nam đã khẳng định sức mạnh của nhân dân ta, cổ vũ phong trào giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa, góp phần làm sụp đổ hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc.
Về mặt kinh tế:

- Miền Bắc và miền Nam bắt tay vào xây dựng đất nước. Sau chiến tranh, hai miền Nam - Bắc bắt tay vào xây dựng và phát triển kinh tế, từng bước xóa bỏ hậu quả chiến tranh, hàn gắn vết thương chiến tranh.
- Khắc phục hậu quả chiến tranh, phát triển kinh tế. Việt Nam đã đạt được những thành tựu to lớn trong công cuộc xây dựng và phát triển kinh tế, đời sống của nhân dân được cải thiện rõ rệt.
Về mặt văn hóa:

- Xóa bỏ chế độ văn hóa thực dân, đế quốc. Sau chiến tranh, Việt Nam đã xóa bỏ chế độ văn hóa thực dân, đế quốc, xây dựng nền văn hóa mới. Văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
- Phát triển nền văn hóa mới: Văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Việt Nam đã đạt được những thành tựu to lớn trong lĩnh vực văn hóa, giáo dục, khoa học kỹ thuật.
Về mặt xã hội:

- Xóa bỏ chế độ bóc lột, xây dựng xã hội công bằng, văn minh. Sau chiến tranh, Việt Nam đã xóa bỏ chế độ bóc lột, xây dựng xã hội công bằng, văn minh.
- Nâng cao đời sống của nhân dân. Đời sống của nhân dân Việt Nam được cải thiện rõ rệt, quyền con người được đảm bảo.

(Trả lời bởi Người Già)
Thảo luận (1)

Luyện tập 1 (SGK Cánh Diều - Trang 51)