/..." Giáo sĩ người Bồ Đào Nha Francisco de Pina đã sống ở Đàng Trong năm 1617 và đã có công tiên phong thực sự trong phát minh chữ Quốc Ngữ tại cảng thị Hội An."
2/Alexandre de Rhodes viết:
Khi tôi vừa đến Nam Kỳ và nghe người dân bản xứ nói, đặc biệt là phụ nữ, tôi có cảm tưởng mình đang nghe chim hót líu lo, và tôi đâm ra ngã lòng, vì nghĩ rằng, có lẽ không bao giờ mình học nói được một ngôn ngữ như thế. Thêm vào đó, tôi thấy hai cha Emmanuel Fernandez và Buzomi, khi giảng, phải có người thông dịch lại. Chỉ có cha Francois de Pina là hiểu và nói được tiếng Việt, nên các bài giảng của cha Pina thường đem lại nhiều lợi ích hơn là của hai cha Fernandez và Buzomi. Do đó tôi tự ép buộc mình phải dồn mọi khả năng để học cho được tiếng Việt. Mỗi ngày tôi chăm chỉ học tiếng Việt y như ngày xưa tôi học môn thần học ở Roma. Và nhờ ơn Chúa giúp, chỉ trong vòng 4 tháng, tôi học biết đủ tiếng Việt để có thể giải tội và sau 6 tháng, tôi có thể giảng được bằng tiếng Việt. Kết quả các bài giảng bằng tiếng Việt lợi ích nhiều hơn các bài giảng phải có người thông dịch lại.
3/..."Alexandre de Rhodes vào năm 1651 đã cho in một từ điển gọi là Dictionarium Annamiticum Lusitanum et Latinum (Từ Điển Việt-Bồ-La) dựa trên cách ký tự tiếng Việt của những giáo sĩ người Bồ Đào Nha và Ý, làm căn bản cho chữ quốc ngữ được dùng trong tiếng Việt bây giờ. Có thể coi đó là sự kiện đánh dấu sự ra đời của chữ quốc ngữ.
...... Dĩ nhiên, không phải chỉ riêng mình cha Alexandre de Rhodes khởi xướng ra chữ Quốc ngữ. Trước đó, các cha thừa sai dòng Tên người Bồ Đào Nha ở Macao đã nghĩ ra một số phát âm tiếng Việt, viết bằng các mẫu tự La Tinh rồi. Tuy nhiên, cha Alexandre de Rhodes là người đưa công trình chế biến chữ Quốc ngữ đến chỗ kết thúc vĩnh viễn và thành công, ngay từ năm 1651, là năm cuốn tự điển Việt-Bồ-La, chào đời. Đây cũng là năm sinh chính thức của chữ Quốc ngữ. Và cuộc khai sinh diễn ra tại Roma, nơi nhà in Vatican. Chính nơi nhà in Vatican mà Việt Nam nhận được chữ viết của mình.
Qua những tư liệu trên thì có thể kết luận rằng sự ra đời của chữ Quốc ngữ đã gắn liền với sự xuất hiện của đạo Thiên chúa ở nước ta .
