Sự sụp đổ của chế độ Xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và các nước Đông Âu có nhiều nguyên nhân. Một trong những nguyên nhân quan trọng là sự kém hiệu quả của hệ thống kinh tế CNXH, đặc biệt là sự thiếu đa dạng hóa kinh tế và sự tập trung quá mức vào việc sản xuất hàng hoá không thể cạnh tranh với thị trường thế giới. Chi phí quốc phòng rất lớn để duy trì sự thống trị và an ninh của chế độ, gây áp lực tài chính nặng nề lên nền kinh tế.
Ngoài ra, cải cách kinh tế và chính trị không được thực hiện một cách hiệu quả, hệ thống quản lý kém linh hoạt, thường bị quan chức tham nhũng và thiếu sự đổi mới. Sự bất mãn xã hội về quyền con người và tình trạng kinh tế kém cỏi đã gây ra sự phản đối và sự bất ổn xã hội.
Áp lực từ các yếu tố ngoại vi, cùng với sự cạnh tranh và áp lực từ các nước phương Tây, đã làm gia tăng áp lực lên các chế độ CNXH. Cuối cùng, thất bại trong quản lý tài nguyên và môi trường cũng đã góp phần vào sự suy thoái kinh tế và xã hội. Tất cả những yếu tố này kết hợp lại đã dẫn đến sụp đổ của chế độ CNXH ở Liên Xô và các nước Đông Âu trong những năm 1980 và 1990, đánh dấu một chương mới trong lịch sử thế giới.
