nhận xét
Đây là những cải cách tiến bộ diễn ra trên nhiều lĩnh vực như chính trị, kinh tế, quân sự, giáo dục. Là cuộc CMTS chấm dứt CĐPK, thiết lập chính quyền của quý tộc, tư sản hóa, đứng đầu là Minh Trị. Nhờ những cải cách toàn diện và đồng bộ, đến cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX, Nhật Bản đã trở thành một nước tư bản công nghiệp thoát khỏi bị biến thành thuộc địa, mở đường cho CNTB phát triển chuyển sang gia đoạn CDĐQ.
Nhận xét :
+ Về chính trị: Nhật hoàng tuyên bố thủ tiêu chế độ Mạc phủ, lập chính phủ mới, thực hiện bình đẳng ban bố quyền tự do.
+ Về kinh tế: Xoá bỏ độc quyền ruộng đất của phong kiến thực hiện phương thức cải cách theo hướng TBCN.
=> Cuộc Duy Tân Minh tri là một cuộc cách mạng là cuộc CM Dân chủ TS không triệt để do Liên minh quý tộc - tư sản tiến hành "từ trên xuống" còn nhiều hạn chế.
Nội dung:
- Chính trị:
+ Xóa bỏ chế độ Mạc phủ, thiết lập bộ máy nhà nước mới theo kiểu của Châu Âu, gồm 12 bộ, trong đó những quan chức quan trọng đều là tư sản hóa, được đào tạo theo cách thức của nước ngoài.
+ Ban hành hiến pháp năm 1889, thiết lập nền quân chủ lập hiến, trong đó Thiên Hoàng là nguyên thủ tối cao có quyền hạn rất lớn, phía dưới có Thượng Viện và Hạ Viện.
+ Quyền bầu cử của nhân dân lao động rất hạn chế.
- Kinh tế:
+ Thống nhất tiền tệ, thống nhất thị trường, xóa bỏ độc quyền ruộng đất của phong kiến, cho phép buôn bán ruộng đất.
+ Phát triển kinh tế TBCN ở nông thôn.
+ Xây dựng cơ sở hạ tầng, đường sá, cầu cống phục vụ cho việc giao thông đi lại.
- Giáo dục:
+ Được chính phủ đặc biệt coi trọng, được xem là chìa khóa cho công cuộc hiện đại hóa.
+ Chế độ giáo dục bắt buộc, khoa học - kĩ thuật được chú trọng trong việc dạy học.
+ Cử học sinh giỏi đi du học ở nước ngoài.
- Quân sự:
+ Tổ chức, huấn luyện theo kiểu phương Tây, mởi các chuyên gia quân sự nước ngoài.
+ Chế độ nghĩa vụ quân sự thay thế cho chế độ trưng binh.
+ Tăng cường sản xuất tàu chiến, vũ khí.
Nhận xét:
- Cuộc cải cách Duy Tân Minh Trị với nhiều cải cách ở các lĩnh vực như chính trị, kinh tế, giáo dục, quân sự... đã khiến cho mọi mặt về đời sống kinh tế xã hội của Nhật Bản thay đổi hoàn toàn.
- Là một cuộc CMTS chưa triệt để đã đưa Nhật Bản từ một nước phong kiến lạc hậu trở thành nước TBCN phát triển và hùng mạnh nhất Châu Á.
Sau một loạt các hiệp ước bất bình đẳng mà Mạc phủ kí kết với nước ngoài đã gây nên những phản ứng mạnh mẽ trong nhân dân, phong trào chống Shogun diễn ra quyết liệt ở nhiều nơi vào những năm 60 của thế kỉ XIX dẫn tới sự sụp đổ của chế độ Mạc phủ sau 265 năm tồn tại ở Nhật Bản.
Ngày 03/01/1868, ngay sau khi lên ngôi, Thiên Hoàng Minh Trị đã tiến hành một loạt các cải cách tiến bộ trên tất cả các lĩnh vực: kinh tế, chính trị, quân sự, văn hóa - giáo dục... để đưa Nhật Bản thoát khỏi tình trạng phong kiến lạc hậu.
Về chính trị: Nhật Hoàng tuyên bố xóa bỏ chế độ Mạc phủ, thành lập chính phủ mới, xóa bỏ tình trạng cát cứ, đưa Nhật Bản trở thành một quốc gia thống nhất thuộc sự chỉ huy của chính phủ trung ương, tổ chức chính phủ gồm 12 bộ như kiểu châu Âu... Năm 1889, Hiến pháp mới được ban hành, thành lập chế độ quân chủ lập hiến.
Về kinh tế: Thi hành chính sách thống nhất tiền tệ, thống nhất thị trường, xóa bỏ sự độc quyền ruộng đất của phong kiến, cho phép tự do buôn bán ruộng đất, tăng cường phát triển kinh tế tư bản chủ nghĩa ở nông thôn, xây dựng cơ sở hạ tầng, đường xá, cầu cống...
Về văn hóa - giáo dục: Coi giáo dục là nhân tố chìa khóa của phát triển. Thi hành chính sách giáo dục bắt buộc, đưa nội dung khoa học - kĩ thuật vào chương trình giảng dạy, cử các thành niên ưu tú ra nước ngoài du học với khẩu hiệu '' khoa học phương Tây, đạo đức phương Đông ''.
Về quân sự: hiện đại hóa quân đội theo kiểu phương Tây, ( 1873 ) thực thi chế độ nghĩa vụ quân sự thay cho chế độ trưng binh, công nghiệp đóng tàu, sản xuất vũ khí, đạn dược được chú trọng phát triển, mời các chuyên gia quân sự nước ngoài về...
Sau hơn 20 năm Minh Trị duy tân ( 1868 - 1895 ), Nhật Bản đã có những bước phát triển vượt bậc, Minh Trị duy tân mở đường cho Nhật Bản tiến lên con đường tư bản chủ nghĩa. Vì vậy lịch sử Nhật Bản gọi thời kỳ này là ' cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất ' ở Nhật Bản.
Cuộc duy tân Minh Trị là một cuộc cách mạng xã hội tiến bộ, toàn diện, đã đưa Nhật Bản phong kiến, lạc hậu trở thành nước đế quốc với nền công nghiệp phát triển hiện đại.
Tạo điều kiện cho tư bản chủ nghĩa phát triển ở Nhật và chuyển nhanh sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa.
Nhật Bản phát triển mạnh về kinh tế, chính trị, quân sự, đã lần lượt xóa bỏ những hiệp ước bất bình đẳng trước đây kí kết với các nước tư bản khác, thoát khỏi số phận trở thành nước thuộc địa, bảo vệ nền độc lập dân tộc. Nhật Bản là nước tư bản ở châu Á, gia nhập hàng ngũ các nước tư bản phát triển, trở thành biểu tượng cho công cuộc duy tân, tự cường ở châu Á.
Cổ vũ phong trào đấu tranh chống đế quốc, phong kiến ở châu Á.
