Có hai loại biến dị là: Biến dị di truyền và không di truyền
-Biến dị không di truyền: thường biến
-Biến dị di truyền: biến dị tổ hợp và đột biến
-Biến dị tổ hợp: phân theo nguyên nhân thì có do phân ly độc lập, hoán vị gen, Tương tác gen
-Đột biến: đột biến gen và đột biến nhiễm sắc thể
-Đột biến gen: mất, thêm, đảo hoặc thế 2 hay nhiều cặp nucleotit
-Đột biến nhiễm sắc thể: đột biến cấu trúc và đột biến số lượng
-Đột biến cấu trúc: mất, thêm, chuyển hoặc đảo đoạn nhiễm sắc thể, trong chuyển đoạn có chuyển đoạn tương hỗ và không tương hỗ
-Đột biến số lượng: đột biến đa bội và đột biến dị bội, trong đột biến đa bội có khuyết nhiễm, một nhiễm, tam nhiễm, đa nhiễm; trong đột biến đa bội có đa bội chẵn và đa bội lẻ
Thường biến:
Thường biến là những biến đổi ở kiểu hình của cùng một kiểu gen, phát sinh trong đời cá thể dưới ảnh hưởng của môi trường, không do sự biến đổi trong kiểu gen(không liên quan đến cơ sở di truyền).
Vai trò:
- Thường biến là loại biến dị diễn ra đồng loạt theo cùng một hướng xác định đối với một nhóm cá thể có cùng kiểu gen và sống trong điều kiện giống nhau.
- Các biến đổi này tương ứng với điều kiện môi trường nên không gây tác động gì.
- Thường biến không di truyền do không biến đổi kiểu gen. Tuy nhiên, nhờ có những thường biến mà cơ thể phản ứng linh hoạt về kiểu hình, đảm bảo sự thích ứng trước những thay đổi nhất thời hoặc theo chu kỳ của môi trường.
Đột biến:
Đột biến là những biến đổi bất thường trong vật chất di truyền ở cấp độ phân tử (ADN, gen) hoặc cấp độ tế bào (nhiễm sắc thể), dẫn đến sự biến đổi đột ngột của một hoặc một số tính trạng, những biến đổi này có tính chất bền vững và có thể di truyền cho các đời sau. Đột biến là quá trình xảy ra đột ngột, riêng rẽ, ngẫu nhiên, không định hướng ở cơ thể sống trong điều kiện tự nhiên. Đa số là đột biến gen là đột biến lặn và có hại, một số ít có lợi và có ý nghĩa rất lớn đối với quá trình tiến hóa và chọn giống. Những cá thể mang đột biến đã biểu hiện trên kiểu hình của cơ thể gọi là thể đột biến.
Nguyên nhân:
- Tác nhân trong cơ thể
- Tác nhân ngoài ơ thể
Phân loại:
- Đột biến gen
- Đột biến nhiễm sắc thể
Vai trò:
- Sự biến đổi cấu trúc phân tử của gen -> biến đổi cấu trúc của loại protéine -> biến đổi ở kiểu hình
- Nếu chọn được kiêu gen thích hợp sẽ rất có lợi cho môi trường
- Gen đột biến còn có thể gây chết
- Qua giao phối, nếu gặp tổ hợp gen thích hợp, một đột biến vốn là có hại có thể trở thành có lợi.
