Nghĩa tường minh và hàm ý

Tuần 24, Tiết 115

Tiếng Việt

NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý

I. PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý

   1/ Ví dụ: Tìm hiểu đoạn trích sgk trang / 74

             Trời ơi, chỉ còn có 5 phút!

     - Anh rất tiếc vì phải chia tay.

     - Vì ngại ngùng, vì muốn che giấu cho tình cảm của mình.

    à Nghĩa hàm ẩn (hàm ý).

            Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này.

-         Không có ẩn ý gì.

    à Nghĩa tường minh

   2/ Ghi nhớ: sgk / 75

II.  ĐIỀU KIỆN SỬ DỤNG HÀM Ý

    1/ Ví dụ:

    - Đoạn trích mục I (sgk / 90)

    - Con chỉ được ăn ở nhà bữa nay nữa thôi.

    à Sau bữa ăn này con sẽ không còn ở nhà với thầy mẹ và các em nữa.

    - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.

    à Mẹ đã bán con ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.

    à  Sự giãy nảy và câu nói trong tiếng khóc của cái Tý “U bán con thật đấy ư?”

   * Người nói có ý thức đưa hàm ý vào câu nói. Người nghe có năng lực giải đoán hàm ý.

   2/ Ghi nhớ: sgk / 91

III. LUYỆN TẬP :

  1/ Bài tập 1/75:

     a> Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy đặc biệt là cụm từ “tặc lưỡi”

à họa sĩ chưa muốn chia tay

è dùng hình ảnh để diễn đạt ý ngôn ngữ nghệ thuật

     b> Câu cuối đoạn văn những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái liên quan đến chiếc mùi soa là

-         Mặt đỏ ửng (ngượng)

-         Nhận lại chiếc khăn (không tránh được)

-         Quay vội đi (quá ngượng)

   à cô gái bối rối đên vụng về vì ngượng

   è cô muốn để lại chiếc khăn cho anh à anh thật thà

GV: Cô gái ngượng với anh thì ít bởi anh thật thà còn ngượng với ông họa sĩ già dày dạn kinh nghiệm là nhiều à Ngôn ngữ hình tượng.

   2/ Bài tập 2 / 75:

    *** Hàm ý của câu in đậm là “Ông hoạ sĩ già chưa kịp uống nước trà đấy”

  3/ Bài tập 3 / 75 -76: Học sinh tự làm.

  4/ Bài tập 4 / 76: Học sinh tự làm

  2/ Bài tập 2 / 92:

_ Hàm ý: chắt dùm nước để cơm khỏi nhão

à Trước đó em bé nói thẳng mà không có hiệu quả nên em bực mình

è Lời nói thứ 2: thời gian bức bách à sử dụng hàm ý không thành công vì anh Sáu vẫn ngồi im (giả vờ không nghe)

2/ Bài tập 1, 3, 4, 5 / 91, 92, 93: Học sinh tự làm

V. HƯỚNG DẪN HỌC TẬP Ở NHÀ

   - Học bài và làm bài tập

   - Chuẩn bị bài “Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ”