Đề bài : Cảm nhận về bài thơ

Đề bài : Cảm nhận về bài thơ Đập đá ở Côn Lôn của Phan Châu Trinh

Phan Châu Trinh là một nhà hoạt động cách mạng tiêu biểu trong những năm đầu của thế kỷ XX. Không chỉ vậy, ông còn là một nhà thơ, nhà văn chính luận có nhiều tác phẩm đặc sắc. Bài thơ “Đập đá ở Côn Lôn” là một trong những bài thơ nổi tiếng nhất của ông.

Tác phẩm được viết trong một hoàn cảnh đặc biệt, khi Phan Châu Trinh bị thực dân Pháp khép vào tội xúi giục nhân dân Trung Kỳ chống thuế và bị bắt đày ra Côn Đảo, bị buộc phải lao động khổ sai với công việc khai thác đá.

Khi đọc bốn câu thơ đầu tiên, người đọc sẽ cảm nhận được đầu quan điểm của tác giả về chí làm trai, cũng như sự vất vả, cực nhọc của công việc lao động khổ sai khi bị lưu đày tại Côn Đảo.

“Làm trai đứng giữa đất Côn Lôn,
Lừng lẫy làm cho lở núi non.
Xách búa đánh tan năm bảy đống,
Ra tay đập bể mấy trăm hòn”

Câu thơ đầu tiên “Làm trai đứng giữa đất Côn Lôn” đã mở ra một hình dung về bối cảnh không gian rộng lớn. Đồng thời thông qua đó tọa dựng tầm vóc và tư thế hiên ngang của con người trong trời đất, bộc lộ khí phách của một người anh hùng, sừng sững giữa đất trời. Trong đó hai từ “làm trai” gợi đến những quan niệm về chí hướng của bậc nam nhi thời xưa. Trong nền giáo dục truyền thống chịu ảnh hưởng bởi Nho học, người ta luôn quan niệm rằng làm trai thì phải trả món nợ công danh - đó là phải làm nên sự nghiệp, đáp đền cho Tổ quốc. Có thể kể đến một số nhà văn từng bày tỏ quan điểm về vấn đề này như Nguyễn Công Trứ:

“Chí làm trai Nam, Bắc, Tây, Đông
Cho thỏa sức vẫy vùng trong bốn bể”

Hay Phan Bội Châu: “Làm trai phải lạ ở trên đời” tức là không cam chịu cuộc sống tầm thường, mà luôn hướng tới những lý tưởng vĩ đại phi thường, tiêu biểu như sự nghiệp giải phóng dân tộc.

Hoặc như Phạm Ngũ Lão trong bài “Tỏ lòng”:

“Nam nhi vị liễu công danh trái
Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu”

Ý nghĩa của câu thơ là thân là nam nhi mà chưa trả được nợ công danh thì ắt phải xấu hổ khi nghe chuyện nhà Gia Cát.

Đến “Đập đá ở Côn Lôn”, Phan Châu Trinh đã thể hiện lòng kiêu hãnh, ý chí tự khẳng định mình, khát vọng hành động mãnh liệt, sẵn sàng làm nên những việc lừng lẫy rung chuyển núi sông. Đặc biệt nhân vật trữ tình với tư thế “đứng giữa” trời đất ở Côn Lôn, đối diện với núi non sừng sững, lại càng làm nổi bật lên vẻ đẹp oai hùng, hiên ngang của trang nam tử với ý chí cao ngút trời xanh. Khẳng định tầm vóc của con người khi đứng trước thiên nhiên, trời đất không hề bị lu mờ mà càng trở nên, rõ ràng, sắc nét, mang vẻ đẹp hùng tráng, mà vẻ đẹp ấy vốn toát ra từ chính ý chí nam nhi, từ những khát vọng to lớn trong công cuộc giải phóng dân tộc vĩ đại.

Đến ba câu thơ tiếp theo, nhà thơ tiếp tục cho người đọc hình dung về công việc lao động khổ sai cực nhọc. Người tù cách mạng phải dùng sức người đập đá, với khối lượng công việc lớn. Thế mà giọng điệu thơ của Phan Châu Trinh ở đây lại hết sức mạnh mẽ, hùng hồn như đang bước vào một trận chiến mãnh liệt. Các từ ngữ “lừng lẫy”, “đánh tan”, “đập bể”... đã thể hiện được sức mạnh, tầm vóc của con người trong những công việc lao động vất vả, nhưng không hề vì thế mà nao núng, chán chường. Mà từ một công việc lao động khổ sai vất vả, Phan Châu Trinh đã biến nó thành một công cuộc chinh phục thiên nhiên đầy thách thức, mà con người trong đó luôn tràn trề sức sống, sinh lực, sẵn sàng chinh phục mọi đỉnh cao. Bộc lộ khẩu khí ngang tàn, ngạo nghễ của một con người tuy chịu cảnh tù đày thế nhưng vẫn hiên ngang mạnh mẽ, tinh thần lạc quan, tầm vóc sáng ngang sơn hà. Tạo dựng được một tượng đài về người anh hùng vượt lên trong nghịch cảnh, chiến thắng số phận, với khí phách hiên ngang lẫm liệt, sừng sững giữa đất trời, cũng như trong chính lòng giặc thù.

Nếu như bốn câu thơ đầu tập trung thể hiện khí phách, tầm vóc của người anh hùng giữa đất trời, thì ở bốn câu thơ cuối vẻ đẹp tâm hồn của Phan Châu Trinh lại càng được bộc lộ một cách rõ ràng, bổ sung cho phong thái ngạo nghễ, hiên ngang của người anh hùng trước những hoàn cảnh khó khăn, ngục tù, luôn giữ vững niềm tin và ý chí sắt son vào con đường mình đã chọn không đổi dời.

“Tháng ngày bao quản thân sành sỏi,
Mưa nắng càng bền dạ sắt son.
Những kẻ vá trời khi lỡ bước,
Gian nan chi kể việc con con”

Vẻ đẹp tâm hồn kiên định cùng ý chí mạnh mẽ đã được tác giả thể hiện thật tinh tế qua sự đối lập trong hai câu thơ 5 và 6. Người đọc dễ dàng nhận ra các hình ảnh đối lập giữa “tháng ngày” - “mưa nắng”, “thân sành sỏi” - “dạ sắc son”. Hình ảnh đối lập cho thấy những khó khăn vất vả với cuộc sống tù đày tuy kéo dài đằng đẵng hết ngày này qua ngày khác. Nhưng nó chỉ càng làm cho thân thể, ý chí người chiến sĩ thêm bền bỉ, dẻo dai, với một tấm “thân sành sỏi” và tâm hồn tác giả thêm vững chãi, một lòng kiên trung với lý tưởng cách mạng. Nhờ có những khó khăn vất vả trong cảnh tù đày càng khiến người chiến sĩ cách mạng thêm quyết tâm và tin tưởng vào sự nghiệp, lý tưởng mà mình đang theo đuổi, càng trở nên mạnh mẽ và hiên ngang giữa trời đất, chứ không thể làm suy sụp hay chán chường trước nghịch cảnh.

Câu thơ cuối cùng khiến chúng ta liên tưởng đến truyền thuyết bà Nữ Oa đội đá vá trời cứu muôn vạn sinh linh. Đó là một sự kiện phi thường mà không phải ai cũng có thể làm được. Thì ở đây bản thân Phan Châu Trinh cũng ví công cuộc tìm đường cứu nước, làm cách mạng của mình chính là một công việc “vá trời” - hết sức phi thường. Điều này càng thể hiện được cái chí lớn và khí phách anh hùng của Phan Châu Trinh trước một thời đại đầy biến động. Qua đó nhà thơ cũng thể hiện ý chí quyết tâm mạnh mẽ, niềm tin hướng về một ngày tự do không xa của tác giả, đồng thời là sự coi thường những phương cách bỉ ổi của bè lũ thực dân đối với những chí sĩ yêu nước như tác giả.

“Đập đá ở Côn Lôn” quả thật là một bài thơ hay, thể hiện rất rõ vẻ đẹp, tư thế hiên ngang sánh ngang với trời đất của người làm trai trước một thời đại nhiều biến động dữ dội của đất nước. Qua bài thơ người đọc cũng cảm nhận được ý chí quyết tâm của người tù cách mạng với sự nghiệp giải phóng dân tộc.