Bài 18: Chu kì tế bào

- Chu kì tế bào được kiểm soát thông qua các điểm kiểm soát.

- Nếu sự phân chia tế bào một cách không bình thường sẽ tạo ra các khối gây nên bệnh ung thư.

 Chu kì tế bào là một vòng tuần hoàn các hoạt động sống xảy ra trong một tế bào từ lần phân bào này cho đến lần kế tiếp, trong đó chất di truyền được nhân đôi và các thành phần của tế bào được tổng hợp sau đó tế bào phân chia thành hai tế bào mới

Sau một chu kì tế bào thì từ một tế bào mẹ ban đầu tạo ra được 2 tế bào con.

Các tế bào mới được tạo ra giống hệt tế bào ban đầu.

3/ Chu kỳ tế bào gồm 2 giai đoạn: giai đoạn trung gian và giai đoạn phân chia tế bào. Trong đó, giai đoạn trung gian gồm pha G1, S và G2 còn giai đoạn phân chia tế bào gồm quá trình phân chia nhân và phân chia tế bào chất.

4/ Mối quan hệ giữa các pha trong chu kì tế bào: Giai đoạn chuẩn bị giúp tổng hợp các chất cần thiết cho giai đoạn phân chia và kiểm soát chu kì tế bào.  Pha phân bào tạo ra các tế bào mới, các tế bào này tiếp tục quá trình phân bào.

5/ Có ba điểm kiểm soát chính trong chu kì tế bào là điểm kiểm soát G₁ (điểm kiểm soát khởi đầu), điểm kiểm soát G₂/M và điểm kiểm soát chuyển tiếp kì giữa – kì sau.

6/ Kiểm soát tế bào đảm bảo các pha trong chu kì tế bào được hoàn tất chính xác trước khi bước sang pha tiếp theo. Nếu phát hiện ra các sai sót, chu kì tế bào được chặn tại điểm kiểm soát đến khi các sai sót được sửa chữa xong.

Điểm khác biệt của việc phân chia tế bào bình thường và tế bào ung thư: Sự phân chia của các tế bào ung thư diễn ra với tốc độ nhanh và mất kiểm soát.

Cơ chế hình thành khối u ác tính: Đầu tiên, tế bào bị đột biến dẫn đến sự phân chia bất thường làm tăng nhanh số lượng tế bào một cách không kiểm soát, kết quả là hình thành khối u tại chỗ. Khi khối u trở nên lớn hơn, một số tế bào có thể tách khỏi mô ban đầu, tiến đến các cơ quan khác và hình thành nên khối u mới tại đây.

Trong quá trình tạo khối u ác tính, chu kì tế bào bị rối loạn: Cơ chế kiểm soát không hoạt động hoặc hoạt động bất thường nên không phát hiện ra các sai sót làm cho tế bào mất khả năng kiểm soát dẫn đến sự phân chia liên tục tế bào làm tăng sinh vô tổ chức các tế bào “lỗi” – tế bào ung thư. Các tế bào ung thư này không chết đi theo chương trình được lập trình sẵn như các tế bào bình thường mà tiếp tục tăng sinh và nhân lên mất kiểm soát tạo thành khối u.