Bài 6: Dân số Việt Nam

Hướng dẫn giải

1. Đặc điểm dân số:

- Dân số đông:
+  Việt Nam là nước đông dân thứ 15 trên thế giới với hơn 100 triệu dân.
+ Tỷ lệ tăng dân số tự nhiên tuy có xu hướng giảm nhưng vẫn còn cao (khoảng 0,9%/năm).
- Cơ cấu dân số trẻ:
+ Tỷ lệ dân số dưới 30 tuổi chiếm hơn 60%.
+ Tỷ lệ người già (trên 65 tuổi) đang tăng dần.
- Phân bố dân số không đều:
+ Mật độ dân số cao (khoảng 300 người/km²).
+ Tập trung đông ở khu vực đồng bằng, ven biển.
2. Ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế - xã hội:

a. Ảnh hưởng tích cực:

- Nguồn lao động dồi dào:
+ Cung cấp nguồn lao động cho các ngành kinh tế.
+ Thị trường tiêu thụ lớn cho các sản phẩm hàng hóa.
- Thúc đẩy phát triển kinh tế:
+ Tăng cường đầu tư vào các lĩnh vực giáo dục, y tế, đào tạo nghề nghiệp.
+ Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.
b. Ảnh hưởng tiêu cực:

- Gánh nặng về kinh tế - xã hội:
+ Tạo áp lực lên hệ thống giáo dục, y tế, nhà ở,...
+ Gây ra tình trạng thất nghiệp, thiếu việc làm.
- Gây ô nhiễm môi trường:
+ Tăng lượng rác thải, khí thải.
+ Gây ra các vấn đề về môi trường như ô nhiễm nguồn nước, không khí,...

(Trả lời bởi Nguyễn Việt Dũng)

Hướng dẫn giải

Quy mô và gia tăng dân số Việt Nam:
1. Quy mô dân số:

- Dân số: Hơn 102 triệu người (2023).
- Tỷ lệ tăng dân số tự nhiên: Khoảng 0,9%/năm.
-Dân số Việt Nam là nước đông dân thứ 15 trên thế giới và thứ 3 khu vực Đông Nam Á.
2. Gia tăng dân số:

- Giai đoạn 1999-2009: Tỷ lệ tăng dân số bình quân 1,18%/năm.
- Giai đoạn 2009-2019: Tỷ lệ tăng dân số bình quân 1,14%/năm.
- Năm 2023: Dân số Việt Nam đạt 100 triệu người.
3. Đặc điểm gia tăng dân số:

 - Gia tăng dân số tự nhiên:
+ Tỷ lệ sinh cao hơn tỷ lệ tử.
+ Tỷ lệ sinh đang có xu hướng giảm nhưng vẫn còn cao.
- Gia tăng dân số cơ học:
+ Di cư từ nông thôn ra thành thị.
+ Di cư từ nước ngoài về Việt Nam.
4. Ảnh hưởng của gia tăng dân số:

- Tác động tích cực:
+ Cung cấp nguồn lao động dồi dào.
+ Thị trường tiêu thụ lớn.
- Tác động tiêu cực:
+ Gánh nặng về kinh tế - xã hội.
+ Gây ô nhiễm môi trường.

(Trả lời bởi Nguyễn Việt Dũng)

Hướng dẫn giải

Cơ cấu dân số Việt Nam:
1. Cơ cấu dân số theo độ tuổi:

- Dân số trẻ (dưới 15 tuổi): Chiếm khoảng 23,9%.
- Dân số trong độ tuổi lao động (15-64 tuổi): Chiếm khoảng 65,8%.
- Dân số già (trên 65 tuổi): Chiếm khoảng 10,3%.
2. Cơ cấu dân số theo giới:

- Nam: Chiếm khoảng 49,9%.
- Nữ: Chiếm khoảng 50,1%.
3. Cơ cấu dân số theo thành thị - nông thôn:

- Dân số thành thị: Chiếm khoảng 38,1%.
- Dân số nông thôn: Chiếm khoảng 61,9%.
4. Đặc điểm cơ cấu dân số:

- Dân số trẻ chiếm tỷ lệ cao:
+ Cung cấp nguồn lao động dồi dào.
+ Thị trường tiêu thụ lớn.
- Dân số đang già hóa:
+ Gánh nặng về kinh tế - xã hội.
+ Thiếu hụt nguồn lao động.
- Chênh lệch giới tính:  Nam giới cao hơn nữ giới.
- Chênh lệch giữa thành thị và nông thôn:
+ Dân số thành thị tăng nhanh.
+ Nông thôn có tỷ lệ sinh cao.

(Trả lời bởi Nguyễn Việt Dũng)

Hướng dẫn giải

Tình hình phân bố dân cư nước ta (năm 2021):
1. Mật độ dân số:

- Trung bình: 300 người/km².
- Phân bố:
Cao:
+ Đồng bằng sông Hồng (trên 1200 người/km²).
+ Đông Nam Bộ (trên 1000 người/km²).
Thấp:
+ Trung du và miền núi phía Bắc (dưới 100 người/km²).
+ Tây Nguyên (dưới 100 người/km²).
2. Nguyên nhân:

- Điều kiện tự nhiên:
+ Đồng bằng thuận lợi cho canh tác, sinh sống.
+ Miền núi, trung du nhiều đồi núi, hiểm trở, giao thông khó khăn.
- Lịch sử, kinh tế:
+ Vùng có truyền thống lâu đời, kinh tế phát triển thu hút dân cư.
+ Vùng kinh tế mới, dân cư còn thưa thớt.

Một số tỉnh, thành phố:

- Mật độ dân số dưới 100 người/km²:
+ Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Kon Tum, Đắk Lắk, Lâm Đồng.
- Mật độ dân số từ 1000 người/km² trở lên:
+ Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ, Bình Dương, Đồng Nai.

(Trả lời bởi Nguyễn Việt Dũng)

Hướng dẫn giải

1. Thế mạnh:

- Nguồn lao động dồi dào:
+ Hơn 65% dân số trong độ tuổi lao động (15-64 tuổi).
+ Cung cấp nguồn lao động cho các ngành kinh tế.
+ Thị trường tiêu thụ lớn cho các sản phẩm hàng hóa.
- Dân số trẻ:
+ Hơn 23% dân số dưới 15 tuổi.
+ Năng động, sáng tạo, thích nghi nhanh với khoa học công nghệ.
- Cơ cấu dân số theo giới tương đối cân bằng:
+ Tỷ lệ nam/nữ: 100,1/100.
+ Tạo điều kiện cho phát triển kinh tế - xã hội.
2. Hạn chế:

-Tỷ lệ tăng dân số tự nhiên còn cao:
+ Gánh nặng về kinh tế - xã hội: giáo dục, y tế, nhà ở,...
+ Gây ô nhiễm môi trường.
- Chất lượng dân số còn thấp:
+ Trình độ học vấn, kỹ năng nghề nghiệp chưa cao.
+ Năng suất lao động thấp.
- Phân bố dân số không đồng đều:
+ Gây áp lực cho các khu vực có mật độ dân số cao.
+ Kìm hãm phát triển ở các khu vực có mật độ dân số thấp.

(Trả lời bởi Nguyễn Việt Dũng)

Hướng dẫn giải

Chiến lược dân số Việt Nam hiện nay:
1. Mục tiêu:

- Duy trì vững chắc mức sinh thay thế:
+ Tỷ suất sinh thô (TFR) đạt 2,1 con/phụ nữ.
+ Giảm chênh lệch mức sinh giữa các vùng, đối tượng.
- Đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên:
+ Tỷ số giới tính khi sinh (SRB) dưới 106 bé trai/100 bé gái.
- Tận dụng hiệu quả cơ cấu dân số vàng:
+ Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.
+ Phát triển kinh tế - xã hội.
- Thích ứng với già hóa dân số:
+ Chuẩn bị cho giai đoạn dân số già.
+ Đảm bảo an sinh xã hội cho người cao tuổi.
- Phân bố dân số hợp lý:
+Hạn chế di cư tự phát.
+ Phát triển đồng đều các vùng miền.
- Nâng cao chất lượng dân số:
+ Nâng cao trình độ học vấn, kỹ năng nghề nghiệp.
+ Nâng cao sức khỏe người dân.
2. Giải pháp:

- Tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp:
+ Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của công tác dân số.
+ Tăng cường nguồn lực cho công tác dân số.
- Đổi mới truyền thông, vận động về dân số:
+Nâng cao nhận thức của người dân về các vấn đề dân số.
+ Thay đổi hành vi sinh sản.
- Hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật về dân số:
+ Có chính sách hỗ trợ cho các gia đình thực hiện tốt công tác kế hoạch hóa gia đình.
+ Tạo điều kiện cho người dân phát triển tiềm năng.
- Phát triển mạng lưới và nâng cao chất lượng dịch vụ về dân số:
+ Đảm bảo cung cấp dịch vụ kế hoạch hóa gia đình cho tất cả mọi người.
+ Nâng cao chất lượng dịch vụ y tế, giáo dục.
- Đẩy mạnh nghiên cứu khoa học, hoàn thiện hệ thống thông tin, số liệu dân số:
+ Cung cấp thông tin chính xác về dân số cho công tác hoạch định chính sách.
- Bảo đảm nguồn lực cho công tác dân số:
+ Tăng ngân sách cho công tác dân số.
+ Khuyến khích xã hội hóa công tác dân số.
- Kiện toàn tổ chức bộ máy và đào tạo:
+ Nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ làm công tác dân số.
- Tăng cường hợp tác quốc tế:
+ Chia sẻ kinh nghiệm về công tác dân số.
+ Hỗ trợ tài chính và kỹ thuật cho công tác dân số.

(Trả lời bởi Nguyễn Việt Dũng)

Hướng dẫn giải

1. Biến động số dân:

- Số dân:
+ Tăng liên tục từ 53,7 triệu người (1979) lên 102,2 triệu người (2021).
+ Tăng gấp 1,9 lần sau 42 năm.
- Tốc độ tăng dân số: Có xu hướng giảm dần.
+ Giai đoạn 1979 - 1989: Tăng nhanh (2,23%/năm).
+ Giai đoạn 1989 - 2009: Giảm (1,83%/năm).
+ Giai đoạn 2009 - 2019: Giảm (1,14%/năm).
+ Giai đoạn 2019 - 2021: Giảm (0,93%/năm).
2. Biến động tỉ lệ tăng dân số:

- Tỉ lệ tăng dân số:
+ Giảm liên tục từ 2,57% (1979) xuống 0,93% (2021).
+ Giảm 1,64% sau 42 năm.
3. Giải thích:
(*)  Nguyên nhân:  
- Chính sách kế hoạch hóa gia đình:
+Được thực hiện hiệu quả từ thập niên 90.
+ Nâng cao nhận thức của người dân về việc sinh đẻ có kế hoạch.
- Giảm tỷ lệ tử vong:
+ Nhờ sự phát triển của y tế, giáo dục.
+ Nâng cao chất lượng cuộc sống.
- Chuyển dịch cơ cấu kinh tế:
+ Từ nông nghiệp sang công nghiệp, dịch vụ.
+ Thay đổi quan niệm về sinh con.
(*) Kết quả:
- Tích cực:
+ Nguồn lao động dồi dào.
+ Thị trường tiêu thụ lớn.
- Tiêu cực:
+ Gánh nặng về kinh tế - xã hội.
+ Gây ô nhiễm môi trường.

(Trả lời bởi Nguyễn Việt Dũng)

Hướng dẫn giải

Báo cáo ngắn về đặc điểm dân số ở Hà Nội
1. Quy mô dân số:

- Năm 2023: 8,8 triệu người.
- Là thành phố đông dân thứ hai sau TP Hồ Chí Minh.
- Tỷ lệ tăng dân số tự nhiên: 1,2%/năm.
2. Cơ cấu dân số:

- Theo độ tuổi:
+ Nhóm tuổi 0-14: 16,3%.
+ Nhóm tuổi 15-59: 73,2%.
+ Nhóm tuổi 60 trở lên: 10,5%.
- Theo giới:
+ Nam: 49,3%.
+ Nữ: 50,7%.
- Theo trình độ học vấn:
+ Trên đại học: 14,8%.
+ Cao đẳng: 13,2%.
+ Trung cấp: 21,7%.
+ THCS: 28,3%.
+ Tiểu học và dưới tiểu học: 22%.
3. Phân bố dân cư:

- Mật độ dân số: 2.611 người/km².
- Phân bố không đồng đều:
+ Cao nhất tại các quận nội thành: Hoàn Kiếm, Ba Đình, Hai Bà Trưng.
+ Thấp nhất tại các huyện ngoại thành: Thanh Trì, Mê Linh, Đan Phượng.
- Nguyên nhân:
+ Hoạt động kinh tế.
+ Hệ thống giao thông.
+ Môi trường sống.
4. Ảnh hưởng:

- Tích cực:
+ Nguồn lao động dồi dào.
+ Thị trường tiêu thụ lớn.
- Tiêu cực:
+ Gánh nặng về kinh tế - xã hội.
+ Gây ô nhiễm môi trường.
5. Giải pháp:

- Kiểm soát tốc độ tăng dân số:  Thực hiện tốt công tác kế hoạch hóa gia đình.
- Nâng cao chất lượng dân số:
+  Phát triển giáo dục, đào tạo.
+ Nâng cao chất lượng cuộc sống.
- Phân bố dân cư hợp lý:
+ Phát triển kinh tế ở các vùng ngoại thành.
+ Hạn chế di cư tự phát.

(Trả lời bởi Nguyễn Việt Dũng)