Bài 50. Cân bằng tự nhiên

Hướng dẫn giải

Tìm hiểu: Loài ốc bươu vàng.

- Nguồn gốc: Khu vực Trung Mỹ và Nam Mỹ.

- Tác hại: Phá hoại mùa màng, gây hại cho cây trồng ngập nước như lúa, rau muống, sen súng,… Cạnh tranh môi trường sống, nguồn thức ăn của sinh vật bản địa khiến sinh vật bản địa suy giảm số lượng.

- Khả năng xâm hại: Ốc bươu vàng có thể sống dưới nước hoặc trên cạn, có thể tồn tại trong điều kiện khô hạn vài tháng; có tốc độ sinh sản rất nhanh, lớn nhanh và ăn khỏe.

- Người ta đã hạn chế tác hại của ốc bươu vàng bằng cách:

+ Làm đất kĩ, bằng phẳng, tránh chỗ trũng nước.

+ Bắt ốc và ổ trứng bằng tay vào buổi sáng sớm.

+ Đánh rãnh thoát nước cách nhau 10 – 15m giúp ốc bươu vàng tập trung để thu gom và xử lí.

+ Đặt lưới, phên tre chặn mương nước vào ruộng, ngăn ốc xâm nhập.

+ Điều tiết chế độ nước bằng cách rút nước định kì, giữ mực nước thấp 2 – 3 cm nhằm hạn chế ốc di chuyển, phá hại.

+ …

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)

Hướng dẫn giải

Biện pháp	Ý nghĩa
Tiêu diệt các loài sinh vật ngoại lai xâm hại.	Tránh tình trạng sinh vật ngoại lai phát triển mạnh về số lượng dẫn đến cạnh tranh về nguồn thức ăn, nơi ở với sinh vật bản địa.
Điều tiết cấu trúc thành phần của hệ sinh thái, đảm bảo tính ổn định của môi trường.	Đảm bảo môi trường sống ổn định, hạn chế sự thay đổi của các yếu tố tự nhiên gây ảnh hưởng quá mức đến số lượng cá thể sinh vật.
Trồng rừng, cải tạo đất bỏ hoang.	Tạo và cải tạo môi trường sống cho các loài sinh vật.
Khai thác hợp lí tài nguyên thiên nhiên.	Giảm thiểu tác động tiêu cực của con người tới môi trường sống của sinh vật.
Khắc phục các hậu quả của thiên tai, hạn chế ô nhiễm môi trường.	Giảm thiểu tác động tiêu cực của con người và tự nhiên tới môi trường sống của sinh vật.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)

Hướng dẫn giải

Ví dụ: Sự tuyệt chủng của loài động vật (ví dụ: loài tê giác trắng phương Bắc)

- Nguyên nhân gây mất cân bằng:

+ Săn bắn và buôn bán trái phép: Loài tê giác trắng phương Bắc đã bị săn bắn vì sừng của chúng có giá trị cao trên thị trường chợ đen, khiến số lượng của loài này giảm mạnh.

+ Mất môi trường sống: Sự phát triển của con người, khai thác đất đai để canh tác hoặc phát triển cơ sở hạ tầng đã xâm lấn môi trường sống của tê giác trắng phương Bắc, làm giảm diện tích nơi chúng có thể sinh sống.

- Hệ quả: Việc tê giác trắng phương Bắc tuyệt chủng là một ví dụ điển hình về sự mất cân bằng trong tự nhiên, nơi một loài động vật đặc biệt bị mất đi, dẫn đến sự suy giảm đa dạng sinh học. Khi loài này biến mất, các chuỗi thức ăn và hệ sinh thái nơi chúng sống bị xáo trộn, ảnh hưởng đến sự cân bằng của cả hệ sinh thái.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)

Hướng dẫn giải

Ví dụ: phá rừng.

- Tác động: Việc chặt phá rừng để lấy đất canh tác, xây dựng cơ sở hạ tầng, hoặc khai thác gỗ làm giảm diện tích rừng, phá vỡ môi trường sống của nhiều loài động vật và thực vật. Điều này làm mất đi đa dạng sinh học và có thể gây ra hiện tượng xói mòn đất, lũ lụt, và thay đổi khí hậu.

- Hệ quả: Mất cân bằng sinh thái, giảm lượng oxy trong không khí, tăng CO₂ và nhiệt độ toàn cầu

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)

Hướng dẫn giải

a) Nguyên nhân gây mất cân bằng tự nhiên:

- Do điều kiện môi trường bất lợi, dịch bệnh, ô nhiễm,…; tác động tiêu cực của con người; sinh vật không có hoặc ít khả năng thích nghi, cạnh tranh, lẩn trốn, tìm kiếm thức ăn, di cư;… → Làm suy giảm quá mức số lượng cá thể.

- Do điều kiện môi trường thuận lợi, thức ăn dồi dào; tác động tích cực của con người; sinh vật có khả năng thích nghi, cạnh tranh, lẩn trốn, tìm kiếm thức ăn, di cư,… → Làm gia tăng quá mức số lượng cá thể.

b) Cơ chế để duy trì trạng thái cân bằng tự nhiên trong quần thể, quần xã:

- Cơ chế để duy trì trạng thái cân bằng tự nhiên trong quần thể: Số lượng cá thể của quần thể được điều chỉnh về mức ổn định và phù hợp với khả năng cung cấp nguồn sống của môi trường nhờ khả năng tự điều chỉnh mật độ của quần thể thông qua mức sinh sản, mức tử vong, mức nhập cư và mức xuất cư.

- Cơ chế để duy trì trạng thái cân bằng tự nhiên trong quần xã: Số lượng cá thể của mỗi loài trong quần xã được khống chế ở mức nhất định phù hợp với khả năng cung cấp nguồn sống của môi trường nhờ hiện tượng khống chế sinh học.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)

Hướng dẫn giải

- Nếu sự phát triển quá mức của loài châu chấu sa mạc này không được kiểm soát có thể gây nên các hậu quả như: Châu chấu tàn phá các loại cây trồng, cây lương thực dẫn đến phá hủy thảm thực vật. Khi thảm thực vật bị phá hủy, cân bằng sinh học trong hệ sinh thái sẽ bị phá hủy đe dọa đến sự tồn tại và phát triển của nhiều loài sinh vật khác, đồng thời, đe dọa an ninh lương thực và thiệt hại kinh tế nặng nề cho người nông dân.

- Các biện pháp được áp dụng để khắc phục dịch châu chấu:

+ Biện pháp thủ công: Dùng vợt bắt, đập châu chấu bằng các cành cây;…

+ Biện pháp sinh học: Dùng thuốc trừ sâu thảo mộc có khả năng trừ châu châu hoặc gây chán ăn, xua đuổi, ngăn cản châu chấu đẻ trứng, lột xác và giảm khả năng sinh sản; sử dụng các loài thiên địch;…

+ Biện pháp hóa học: Phun thuốc hóa học bao vây bằng máy bay ở các khu vực xa dân cư, chuồng trại, nguồn nước. Những diện tích còn lại huy động nhân lực, dùng máy để phun thuốc hóa học.

(Trả lời bởi Nguyễn Quốc Đạt)