Bài 17. Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông- Nguyên

Mở đầu (SGK Chân trời sáng tạo - Trang 71)

Hướng dẫn giải

a. Chiến đấu chống quân Mông Cổ

- Hoàn cảnh:

+ Năm 1257, Mông cổ cho quân áp sát biên giới Đại Việt rồi ba lần cử sứ giả đến Thăng Long dụ hàng

+ Vua Trần Thái Tông cho bắt giam sứ giả, đồng thời ra lệnh cả nước ra sức tập luyện, chuẩn bị vũ khí, sẵn sàng đánh giặc.

- Diễn biến:

+ Đầu tháng 1- 1258, Ngột Lương Hợp Thai chỉ huy 3 vạn quân Mông Cổ tiến vào Đại Việt

+ Ngày 17 -1- 1258: Vua Trần Thái Tông trực tiếp chỉ huy cuộc kháng chiến chặn giặc ở Bình Lệ Nguyên

+ Nhà Trần thực hiện chính sách “vườn không nhà trống” rút khỏi Thăng Long

+ Quân Mông Cổ chiếm thành Thăng Long trống rỗng lâm vào tình trạng khó khăn

+ Ngày 29 - 1 - 1258: Quân Trần tổ chức cuộc phản công lớn ở Đông Bổ đầu, quân Mông Cổ rút chạy

- Kết quả: cuộc kháng chiến giành thắng lợi

b. Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên

- Năm 1271, Hốt Tất Liệt lập ra nhà Nguyên, năm 1279, chuẩn bị xâm lược Đại Việt

- Chuẩn bị của nhà Trần:

+ Năm 1282, vua Trần cho triệu tập hội nghị Bình Than (Bắc Ninh)

+ Năm 1285, triệu tập hội nghị Diên Hồng (Thăng Long)

+ Trần Hưng Đạo được cử làm tổng chỉ huy cuộc kháng chiến

+ Trức trận chiến, Hưng Đạo Vương đã viết Hịch tướng sĩ để khích lệ tinh thần quân sĩ

- Diễn biến:

+ Cuối tháng 1 - 1285, Thoát Hoan dẫn 50 vạn quân từ phía Bắc, Toa Đô dẫn 10 vạn quân từ phía Nam tấn công Đại Việt

+ Nhà Trần tiếp tục thực hiện chính sách “vườn không nhà trống”

+ Tháng 5 - 1285, quân Trần phản công, đánh bại quân địch ở Tây Kết, Hàm Tử, Chương Dương, tiến về giải phóng kinh đô

+ Toa Đô tử trận, Thoát Hoan phải chui ống đồng cho quân khiêng về nước

- Kết quả: Cuộc kháng chiến giành thắng lợi

c. Cuộc kháng chiến chống quân Nguyên xâm lược 1287-1288

- Hoàn cảnh:

+ Sau hai lần thất bại ở Đại Việt, vua Nguyên tiếp tục cử Thoát Hoan xâm lược Đại Việt lần nữa

+ Nhà Trần lại khẩn trương chuẩn bị kháng chiến

- Diễn biến:

+ Tháng 12 - 1287, 50 vạn quân Nguyên do Thoát Hoan chỉ huy theo đường bộ tiến vào Đại Việt, 600 thuyền chiến do Ô Mã Nhi chỉ huy tiến vào biến đông Bắc, theo sau là thuyền lương

+ Trần Khánh Dư chỉ huy quân Trần đánh tan đoàn thuyền lương tại Vân Đồn

+ Quân Nguyên chiến Thăng Long lại rơi vào tình trạng vườn không nhà trống. Thoát Hoan quyết định rút lui về nước

+ Tháng 4- 1288: Trần Hưng Đạo bố trí trận địa trên sông Bạch Đằng, quân thủy bị tiêu diệt, Ô Mã Nhi bị bắt sống

- Kết quả: Cuộc kháng chiến giành thắng lợi

d. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử

- Nguyên nhân thắng lợi

+ Do lòng yêu nước, sự đoàn kết toàn dân, trên dưới một lòng

+ Nhà Trần đề ra kế hoạch đánh giặc đúng đắn, sáng tạo

+ Tài thao lược của các vua Trần cùng các danh tướng

- Ý nghĩa lịch sử

+ Đập tan ý chí xâm lược của quân Mông - Nguyên

+ Bảo vệ vững chắc nền độc lập dân tộc

+ Mở ra nền thái bình hơn một thế kỉ cho Đại Việt

+ Chặn đứng làn sóng xâm lược của quân Mông-Nguyên đối với Nhật Bản và các nước Đông Nam Á

+ Khẳng định tinh thần quật cường của dân tộc

+ Để lại nhiều bài học kinh nghiệm

(Trả lời bởi Nguyễn Việt Dũng)
Thảo luận (1)

Câu hỏi mục 1 (SGK Chân trời sáng tạo - Trang 71)

Hướng dẫn giải

Diễn biến chính của cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ năm 1258:

- Tháng 1 - 1258, ba vạn quân Mông Cổ do Ngột Lương Hợp Thai chỉ huy, tiến vào xâm lược Đại Việt.

- Quân giặc tiến đến vùng Bình Lệ Nguyên (Vĩnh Phúc) thì bị phòng tuyến của ta chặn lại 

- Nhà Trần rút khỏi Thăng Long, thực hiện "vườn không nhà trống". Thiếu lương thực lại bị quân dân ta chống trả, chưa đầy 1 tháng, lực lượng chúng hao mòn dần.

- Ngày 29 - 2 - 1258, Nhà Trần mở cuộc phản công lớn ở Đông Bộ Đầu, quân Mông Cổ thua trận phải rút chạy về nước. Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông Cổ lần thứ nhất kết thúc thắng lợi.

(Trả lời bởi GV Nguyễn Trần Thành Đạt)
Thảo luận (1)

Câu hỏi mục 2 (SGK Chân trời sáng tạo - Trang 72)

Hướng dẫn giải

tham khảo

Yêu cầu số 1:

- Khai thác thông tin trong bài và lược đồ 17.5, em hãy vẽ sơ đồ tư duy  (ảnh 2)

Yêu cầu số 2: Điểm chung về tinh thần chống giặc ngoại xâm của vua quan và nhân dân nhà Trần đó là: tất cả vua quan, cùng toàn bộ nhân dân nhà Trần đều chung một lòng quyết tâm chống giặc ngoại xâm, quyết không đầu hàng địch

(Trả lời bởi Mai Trung Hải Phong)
Thảo luận (1)

Câu hỏi mục 2 (SGK Chân trời sáng tạo - Trang 72)

Hướng dẫn giải

Điểm chung về tinh thần chống giặc ngoại xâm của vua quan và nhân dân nhà Trần đó là: tất cả vua quan, cùng toàn bộ nhân dân nhà Trần đều chung một lòng quyết tâm chống giặc ngoại xâm, quyết không đầu hàng địch. 

(Trả lời bởi Lê Duy Hưng)
Thảo luận (1)

Câu hỏi mục 3 (SGK Chân trời sáng tạo - Trang 74)

Hướng dẫn giải

tham khảo

Sơ đồ thời gian những diễn biến chính của cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1287-1288:

Câu hỏi trang 73 Lịch sử 7 Chân trời sáng tạo (ảnh 3)

b) Vì sao khi bước vào kháng chiến, trước thế giặc rất mạnh, Hưng Đạo Vương lại khẳng định với vua Trần: “Năm nay đánh giặc nhàn”.

(Trả lời bởi Mai Trung Hải Phong)
Thảo luận (1)

Câu hỏi mục 3 (SGK Chân trời sáng tạo - Trang 74)

Hướng dẫn giải

Hưng Đạo Vương khẳng định như vậy là vì:

- Trước thế giặc mạnh, quân dân nhà Trần thực hiện chính sách “vườn không nhà trống” rút toàn bộ quân dân và lương thực ra khỏi Thăng Long. Quân địch tiến vào Thăng Long lâm vào tình thế khó khăn, lương thực không có, cuối cùng chủ động rút lui, quân Đại Việt thừa thời cơ đó xông lên tiêu diệt địch. 

(Trả lời bởi Lê Duy Hưng)
Thảo luận (1)

Câu hỏi mục 4 (SGK Chân trời sáng tạo - Trang 75)

Hướng dẫn giải

* Nguyên nhân thắng lợi của ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên- Mông:

- Kết quả của lòng yêu nước, của sự đoàn kết toàn dân, trên dưới một lòng cùng tham gia đánh giặc. 

 

- Đề ra kế sách đánh giặc đúng đắn, sáng tạo, biết phát huy truyền thống đánh giặc “lấy ít địch nhiều, lấy ít chống mạnh”, “tránh chỗ mạnh, đánh chỗ yếu”.

- Tài năng của các vua nhà Trần cùng các danh tướng

* Ý nghĩa lịch sử của ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông Nguyên:

- Đập tan tham vọng, ý chí xâm lược của quân Mông Nguyên, bảo vệ vững chắc nền độc lập dân tộc, mở ra nền thái bình hơn một thế kỉ cho Đại Việt.

- Góp phần chặn đứng làn sóng xâm lược của quân Mông Nguyên đối với Nhật Bản, các nước Đông Nam Á.

- Khẳng định tinh thần quật cường, khí phách của một dân tộc không chịu khuất phục trước bất kỉ kẻ thù nào.

- Để lại nhiều bài học quý giá về xây dựng khối đoàn kết quân dân trong cuộc đấu tranh, bảo vệ Tổ quốc.

* Vai trò của Trần Quốc Tuấn với triều đại nhà Trần và lịch sử dân tộc thế kỉ XIII:

- Là vị chỉ huy quân đội, lãnh đạo tối cao cùng với các vua Trần.

- Đưa ra những chủ trương kế sách đúng đắn, là điều kiện tiên quyết dẫn đến thắng lợi của các cuộc kháng chiến.

 

- Là người huấn luyện quân đội, khích lệ tinh thần các chiến sĩ thông qua việc soạn thảo “Hịch tướng sĩ”.

- Là tác giả của các bộ binh thư nổi tiếng: Binh thư yếu lược, Vạn kiếp tông bí truyền thư.

(Trả lời bởi GV Nguyễn Trần Thành Đạt)
Thảo luận (1)

Câu hỏi mục 4 (SGK Chân trời sáng tạo - Trang 75)

Hướng dẫn giải

* Ý nghĩa lịch sử:

- Đập tan tham vọng xâm lược của Mông - Nguyên, bảo vệ được độc lập, toàn vẹn lãnh thổ và chủ quyền dân tộc.

- Khẳng định sức mạnh của dân tộc Việt Nam, củng cố niềm tin cho nhân dân.

- Xây đắp truyền thống quân sự Việt Nam.

- Để lại nhiều bài học quý báu về củng cố khối đoàn kết toàn dân trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 

(Trả lời bởi Lê Duy Hưng)
Thảo luận (1)

Câu hỏi mục 4 (SGK Chân trời sáng tạo - Trang 75)

Hướng dẫn giải

Vai trò của Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn:

- Là vị chỉ huy quân đội, lãnh đạo tối cao cùng với các vua Trần.

- Đưa ra những chủ trương kế sách đúng đắn, là điều kiện tiên quyết dẫn đến thắng lợi của các cuộc kháng chiến.

- Là người huấn luyện quân đội, khích lệ tinh thần các chiến sĩ thông qua việc soạn thảo “Hịch tướng sĩ”. 

(Trả lời bởi Lê Duy Hưng)
Thảo luận (1)

Luyện tập (SGK Chân trời sáng tạo - Trang 76)