Quan sát hình 12.1 chúng ta thấy ngôi nhà chủ yếu được xây dựng từ đơn vị cấu trúc là những viên gạch. Vậy em hãy đoán xem cây xanh và cơ thể chúng ta được tạo nên từ đơn vị cấu trúc nào.
12. Tế bào - đơn vị cơ sở của sự sống
Câu hỏi mở đầu bài học (SGK Khoa học tự nhiên 6 - Bộ sách Cánh Diều - Trang 66)
Thảo luận (1)
Hình thành kiến thức, kĩ năng 1 (SGK Khoa học tự nhiên 6 - Bộ sách Cánh Diều - Trang 68)
1. Quan sát hình 12.4, 12.5 và kể tên 1 số loại tế bào cấu tạo nên cơ thể cây cà chua, cơ thể người.
2. Nêu khái niệm tế bào và chức năng của tế bào đối với cơ thể sống.
Thảo luận (1)Hướng dẫn giải1. Kể tên 1 số loại tế bào cấu tạo nên cơ thể cây cà chua, cơ thể người:
- Một số tế bào cấu tạo nên cây cà chua: Tế bào thịt lá, tế bào thịt quả, tế bào ống dẫn, tế bào lông hút.
- Tế bào cấu tạo nên cơ thể người: Tế bào thần kinh, tế bào gan, tế bào cơ, tế bào hồng cầu, tế bào biểu mô ruột, tế bào xương.
2. Khái niệm tế bào và chức năng của tế bào đối với cơ thể sống:
- Khái niệm tế bào: Tế bào là đơn vị cấu trúc của sự sống.
- Chức năng của tế bào đối với cơ thể sống:
+ Tế bào là đơn vị cấu trúc cơ bản nhất cấu tạo nên mọi cơ thể sinh vật từ những sinh vật đơn giản như vi khuẩn, nấm men tới những sinh vật phức tạp như động vật, thực vật,…
+ Một tế bào cũng có thể diễn ra mọi hoạt động sống đặc trưng (trao đổi chất, lớn lên và phân chia, cảm ứng). Tế bào thực hiện các hoạt động sống là cơ sở giúp cơ thể thực hiện các chức năng sống.
(Trả lời bởi GV Nguyễn Trần Thành Đạt)
Hình thành kiến thức, kĩ năng 2 (SGK Khoa học tự nhiên 6 - Bộ sách Cánh Diều - Trang 69)
Mô tả hình dạng, kích thước của các loại tế bào trong hình 12.6 theo gợi ý trong bảng 12.1
Thảo luận (1)Hướng dẫn giải(Trả lời bởi GV Nguyễn Trần Thành Đạt)
Tế bào
Hình dạng
Kích thước
Tế bào xương
Hình sao
Khoảng 5 – 20 µm
Tế bào thần kinh
Hình sao nhiều cạnh
Dài khoảng 13 – 60 mm
Rộng khoảng 10 – 30 µm
Tế bào hồng cầu
Hình đĩa
Đường kính khoảng 7µm
Tế bào biểu bì vảy hành
Hình lục giác
Dài khoảng 200µm
Rộng khoảng 70 µm
Tế bào nấm men
Hình bầu dục
Dài khoảng 6µm
Rộng khoảng 5µm
Tế bào vi khuẩn E.coli
Hình trụ
Dài khoảng 2µm
Rộng khoảng 0,25 – 1 µm
Câu hỏi tìm hiểu thêm 2 (SGK Khoa học tự nhiên 6 - Bộ sách Cánh Diều - Trang 69)
Tế bào hồng cầu có dạng hình đĩa, lõm hai mặt và rất mềm dẻo, có thể thay đổi các hình dạng khi đi qua các mao mạch hẹp. Hãy tìm hiểu hình dạng tế bào hồng cầu ở người phù hợp với chức năng của nó như thế nào.
Thảo luận (2)Hướng dẫn giảiTế bào hồng cầu là tế bào duy nhất trong cơ thể không có nhân nên nó có thể thay đổi hình dạng một cách dễ dàng để len lỏi qua các mao mạch hẹp.
(Trả lời bởi GV Nguyễn Trần Thành Đạt)
Hình thành kiến thức, kĩ năng 3 (SGK Khoa học tự nhiên 6 - Bộ sách Cánh Diều - Trang 70)
Quan sát hình 12.7 và cho biết:
- Cấu tạo và chức năng của màng tế bào, tế bào chất, nhân tế bào
- Sự khác nhau về cấu tạo giữa tế bào động vật và tế bào thực vật
Thảo luận (1)Hướng dẫn giải- Cấu tạo và chức năng của:
Điểm so sánh
Màng tế bào
Tế bào chất
Nhân tế bào
Cấu tạo
Lớp màng mỏng
Chất keo lỏng
Có màng nhân bao bọc chất di truyền
Chức năng
Kiểm soát sự di chuyển của các chất vào và ra khỏi tế bào
Chứa các bào quan và nơi diễn ra hầu hết các hoạt động sống của tế bào
Trung tâm điều khiển hầu hết các hoạt động sống của tế bào
- So sánh tế bào động vật và tế bào thực vật
(Trả lời bởi GV Nguyễn Trần Thành Đạt)
Điểm so sánh
Tế bào động vật
Tế bào thực vật
Thành tế bào
Không có
Có thành cellulose
Không bào
Không bào nhỏ hoặc không có
Không bào lớn và nhiều
Lục lạp
Không có
Có lục lạp
Hình thành kiến thức, kĩ năng 4 (SGK Khoa học tự nhiên 6 - Bộ sách Cánh Diều - Trang 70)
Nhờ yếu tố nào mà lục lạp thực hiện được chức năng quang hợp?
Thảo luận (2)Hướng dẫn giảiLục lạp thực hiện được chức năng quang hợp vì nó mang sắc tố quang hợp (diệp lục) có khả năng hấp thụ ánh sáng để tổng hợp nên chất hữu cơ.
(Trả lời bởi GV Nguyễn Trần Thành Đạt)
Hình thành kiến thức, kĩ năng 5 (SGK Khoa học tự nhiên 6 - Bộ sách Cánh Diều - Trang 71)
Quan sát hình 12.8, 12.9 và nêu cấu tạo của tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực.
Thảo luận (1)Hướng dẫn giảiCấu tạo của tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực:
- Tế bào nhân sơ: không có nhân hoàn chỉnh (chỉ có vùng nhân) và không chứa bào quan có màng.
- Tế bào nhân thực: có nhân và các bào quan có màng.
- Tế bào nhân sơ có cấu tạo đơn giản và thường có kích thước nhỏ, bằng khoảng 1/10 tế bào nhân thực
(Trả lời bởi GV Nguyễn Trần Thành Đạt)
Câu hỏi tìm hiểu thêm 3 (SGK Khoa học tự nhiên 6 - Bộ sách Cánh Diều - Trang 71)
Thành tế bào thực vật được tạo nên từ một chất rất bền gọi là cellulose, đóng vai trò bảo vệ và nâng đỡ cơ thể thực vật. Điều này rất quan trọng vì thực vật không có bộ xương.
Em hãy tìm hiểu các sản phẩm trong cuộc sống được làm từ cellulose.
Thảo luận (2)Hướng dẫn giảiCellulose được ứng dụng vào sản xuất rất nhiều sản phẩm trong đời sống như bàn ghế, gường, tủ, giấy, sách, vở…
(Trả lời bởi GV Nguyễn Trần Thành Đạt)
Luyện tập 1 (SGK Khoa học tự nhiên 6 - Bộ sách Cánh Diều - Trang 71)
Lập bảng các đặc điểm giống nhau và khác nhau về cấu tạo giữa tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực.
Thảo luận (1)Hướng dẫn giải
(Trả lời bởi GV Nguyễn Trần Thành Đạt)
Đối tượng
so sánh
Tế bào nhân sơ
Tế bào nhân thực
Giống nhau
Tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực đều được cấu tạo từ 3 thành phần là: vùng nhân hoặc nhân, màng sinh chất, tế bào chất
Khác nhau
Vùng nhân chưa có màng bao bọc
Vùng nhân có màng bao bọc
Hình thành kiến thức, kĩ năng 6 (SGK Khoa học tự nhiên 6 - Bộ sách Cánh Diều - Trang 72)
Quan sát hình 12.11 và cho biết số lượng tế bào tăng lên sau mỗi lần phân chia.
Thảo luận (2)Hướng dẫn giảiSố lượng tế bào sẽ tăng lên gấp đôi sau mỗi lần phân chia.
Ta có thể tính bằng công thức:
Số tế bào sau mỗi lần phân chia: N = 2n (với n là số lần phân chia).
(Trả lời bởi Quoc Tran Anh Le)