Hình ảnh bé Thu là nhân vật trọng tâm của câu chuyện, được tác giả khắc họa hết sức tinh tế và nhạy bén, là một cô bé giàu cá tính, bướng bỉnh và gan góc. Bé Thu gây ấn tượng cho người đọc về một cô bé dường như lì lợm, đến ghê gớm, khi mà trong mọi tình huống em cũng nhất quyết không gọi tiếng Ba, hay khi hất cái trứng mà anh Sáu cho xuống, cuối cùng khi anh Sáu tức giận đánh một cái thì bỏ về nhà bà ngoại. Nguyễn Quang Sáng đã khéo léo xây dựng nhiều tình huống thử thách cá tính của bé Thu, nhưng điều khiến người đọc phải bất ngờ là sự nhất quán trong tính cách của bé, dù là bị mẹ quơ đũa dọa đánh, dù là bị dồn vào thế bí, dù là bị anh Sáu đánh, bé Thu luôn bộc lộ một con người kiên quyết, mạnh mẽ. Có người cho rằng tác giả đã xây dựng tính cách bé Thu hơi thái quá, song thiết nghĩ chính thái độ ngang ngạnh đó lại là biểu hiện vô cùng đẹp đẽ mà đứa con dành cho người cha yêu quý. Trong tâm trí bé Thu chỉ có duy nhất hình ảnh của một người “cha chụp chung trong bức ảnh với má”. Người cha ấy, không giống anh Sáu, không phải bởi thời gian đã làm anh Sáu già đi mà do cái thẹo trên má. Vết thẹo, dấu tích của chiến tranh đã hằn sâu làm hiến dạng khuôn mặt anh Sáu. Có lẽ trong hoàn cảnh xa cách và trắc trở của chiến tranh, nó còn quá bé để có thế biết đến sự khốc liệt của bom lửa đạn, biết đến cái cay xè của mùi thuốc súng và sự khắc nghiệt của cuộc sống người chiến sĩ. Cái cảm giác đó không đơn thuần là sự bướng bỉnh của một cô bé đỏng đảnh, nhiều sách mà là sự kiên định, thẳng thắn, có lập trường bền chặt, bộc lộ phần nào đó tính cách cứng cỏi ngoan cường của cô giao liên giải phỏng sau này.
Nhưng xét cho cùng, cô bé ấy có bướng bỉnh, gan góc, tình cảm có sâu sắc, mạnh mẽ thế nào thì Thu vẫn chỉ là một đứa trẻ mới 8 tuổi, với tất cả nét hồn nhiên, ngây thơ của con trẻ. Nhà văn tỏ ra rất am hiểu tâm lí của trẻ thơ và diễn tả rất sinh động với tấm lòng yêu mến và trân trọng một cách đẹp đẽ thiêng liêng những tâm tư tình cảm vô giá ấy. Khi bị ba đánh, bé Thu “cầm đũa gắp lại cái trứng cá để vào chén rồi lặng lẽ đứng dậy, bước ra khỏi mâm” Có cảm giác bé Thu sợ anh Sáu sẽ nhìn thấy những giọt nước mắt trong chính tâm tư của mình? Hay bé Thu dường như lờ mờ nhận ra mình có lỗi? Lại một loạt hành động tiếp theo “Xuống bến nó nhảy xuống xuồng, mở lòi tói, cố làm cho dây lòi tói khua rổn rang, khua thật to, rồi lấy dầm bơi qua sông”. Bé Thu bỏ đi lúc bữa cơm nhưng lại có ý tạo tiếng động gây sự chú ý. Có lẽ cô bé muốn mọi người trong nhà biết bé sắp đi, mà chạy ra vỗ về, dỗ dành. Có một sự đối lập trong những hành động của bé Thu, giữa một bên là sự cứng cỏi, già giặn hơn tuổi, nhưng ở khía cạnh khác cô bé vẫn mong được yêu quý vỗ về. Trong khi “Chiều đó, mẹ nó sang dỗ dành mấy nó cũng không chịu về”, cái cá tính cố chấp một cách trẻ con của bé Thu được tác giả khắc họa vừa gần gũi, vừa tinh tế.
Ở đoạn cuối, khi mà bé Thu nhận ra cha, thật khó để phủ nhận bé Thu là đứa bé giàu tình cảm. Tình cha con trong Thu giữ gìn bấy lâu nay, giờ trỗi dậy, vào cái giây phút mà cha con phải tạm biệt nhau. Có ai ngờ một cô bé không được gặp cha từ năm 1 tuổi vẫn luôn vun đắp một tình yêu bền bỉ và mãnh liệt với cha mình, dù người cha ấy chưa hề bồng bế nó, cưng nựng nó, săn sóc, chăm lo cho nó, làm cho nó một món đồ chơi kể từ khi nó bắt đầu làm quen với cuộc sống. Nó gần như chưa có chút ấn tượng nào về cha, song chắc không ít lần nó đã tự tưởng tượng hình ảnh người cha nó tài giỏi nhường nào, cao lớn nhường nào, có vòng tay rộng để ôm nó vào lòng ra sao? Tình cảm mãnh liệt trong nó ngăn không cho nó nhận một người đàn ông lạ kia làm bố. Khi đến ngày anh Sáu phải đi, con bé cứng cỏi mạnh mẽ ngày hôm nào lại “như thể bị bỏ rơi, lúc đứng ở góc nhà, lúc đứng tựa cửa và cứ nhìn mọi người vây quanh ba nó, dường như nó thèm khát cái sự ấm áp của tình cảm gia đình, nó cũng muốn chạy lại và ôm hôn cha nó lắm chứ, nhưng lại có cái gì chặn ngang cổ họng nó, làm nó cứ đứng nguyên ở đấy, ước mong cha nó sẽ nhận ra sự có mặt của nó”. Và rồi đến khi cha nó chào nó trước khi đi, có cảm giác mọi tình cảm trong lòng bé Thu bỗng trào dâng. Nó không nén nổi tình cảm như trước đây nữa, nó bỗng kêu hét lên Ba..., vừa kêu vừa chạy xô đến nhanh như một con sóc, nó nhảy thót lên và dang hai tay ôm chặt lấy cổ ba nó. Nó hôn ba nó cùng khắp. Nó hôn tóc, hôn cổ, hôn vai, hôn cả vết thẹo dài trên má của ba nó nữa. Tiếng kêu Ba từ sâu thẳm trái tim bé Thu, tiếng gọi mà ba nó đã dùng mọi cách để ép nó gọi trong mấy ngày qua, tiếng gọi ba gần gũi lần đầu tiên trong đời nó như thể nó là đứa trẻ mới bi bô tập nói, tiếng gọi mà ba nó tha thiết được nghe một lần. Bao nhiêu mơ ước, khao khát như muốn vỡ òa ra trong một tiếng gọi cha. Tiếng gọi ấy không chỉ khiến ba nó bật khóc mà còn mang một giá trị thiêng liêng với nó. Lần đầu tiên nó cảm nhận mơ hồ về niềm sung sướng của một đứa con có cha. Dường như bé Thu đã lớn lên trong đầu óc non nớt của nó. Ngòi bút nhà văn khẳng định một nhân vật giàu tình cảm, có cá tính mạnh mẽ, kiên quyết nhưng vẫn hồn nhiên, ngây thơ: Nhân vật bé Thu.
Cũng giống như bao em bé ở Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, bé thu có một hình ảnh đặc biệt. Thu là cô bé khoảng tám tuổi, con gái đầu lòng và cũng là con gái duy nhất của ông Sáu, khi ba đi vào chiến trường Thu mới một tuổi và tám năm sau ba em trở về nhưng lại có vết thẹo trên mặt khiến Thu không nhận ra ba của mình. Đến khi em nhận ra và tình cảm cha con thức dậy trong em mãnh liệt cũng là lúc ông Sáu phải trở về chiến khu, chính trong hoàn cảnh đó bé Thu đã bộc lộ rõ nét cá tính và tình cảm đáng yêu đáng mến.
Trước hết, bé Thu là một em bé có cá tính mạnh mẽ cứng cỏi nhưng đồng thời cũng mang nét hồn nhiên ngây thơ của con trẻ. Gặp lại con sau những tháng năm xa cách với bao nỗi nhớ thương nên ông Sáu không kìm được nỗi vui mừng trong phút đầu nhìn thấy con nhưng thật chớ chêu, đạp lại sự vồ vập của người cha bé Thu lại ngờ vực lảng tránh: ” Nghe gọi, con bé giật mình tròn mắt nhìn. nó ngơ ngac lạ lùng” với bé Thu lúc này ông Sáu như người xa lạ, khi ông chầm chậm bước tới giọng lập bập run run ” ba đây con, ba đây con” thì mặt nó bỗng tái đi và kêu thét lên” Má, má” đó là tiếng kêu sợ hãi và tìm người cầu cứu. Đặc biệt, mấy ngày ông Sáu ở nhà Thu tỏ ra rất ương ngạnh bướng bỉnh và ông Sáu càng muốn gần con thì bé Thu càng tỏ ra lạnh nhạt xa cách. Tâm lý và thái độ ấy của bé Thu được thể hiện qua hàng loạt chi tiết mà người kể chuyện quan sát và thuật lại rất sinh động ” nó chỉ nói chống không với ông Sáu mà không chịu gọi ba” kể cả trong lúc bé nhất định không chịu nhờ không chắt nước nồi cơm to đang sôi, rồi khi má giục gọi ba vào ăn cơm nó vẫn cứ nói chống ” cơm chín rồi, vô ăn cơm”. Cách gọi này không phải Thu là cô bé vô lễ mà thể hiện cá tính ương ngạnh ở em. đặc biệt hành động em hất tung cái trứng cá mà ông Sáu gắp cho ra khỏi chén. Cuối cùng bị ông Sáu tức giận đánh cho một cái thì nó bỏ về nhà ngoại. Những hành động và thái độ đó khiến cho ông Sáu và người đọc rất đau lòng, bởi còn gì đau đớn hơn thì một người cha khao khát được gặp con được thương con mà lại bị con mình chối bỏ cự tuyệt hoàn toàn.
Tuy nhiên, sự ương ngạnh của bé Thu là hoàn toàn không đáng trách trong hoàn cảnh xa cách va cách trở của chiến tranh, Thu còn quá nhỏ để thể hiểu được những tình thế khắc nghiệt éo le của đời sống và người lớn cũng chưa ai kịp chuẩn bị cho em những kĩ năng. vì thế Thu không tin ông Sáu là ba em chỉ vì ông có vét thẹo khác với người ba trong bức hình chụp chung với má mà em được biết, phản ứng tâm lý ấy của Thu là hoàn toàn tự nhiên thể hiện nét hồn nhiên, ngây thơ của trẻ con. Đồng thời, nó còn chứng tỏ em có cá tính mạnh mẽ cứng cỏi, tình cảm trong em sâu sắc chân thật, em chỉ yêu ba khi tin chắc đó là ba mình. Như vậy ” cứng đầu” của Thu ẩn chứa sự kiêu hãnh trẻ thơ và một tình yêu dành cho ” người cha khác” với người cha trong bức hình chụp chung với má nó, Suy nghĩ về nhân vật bé Thu trong chuyện ngắn ” chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng.
