Nét chính về vua Hàm Nghi:
Ông chính tên là Ưng Lịch sinh năm 1871 tại Huế, con thứ năm của Hồng Cai (Tức Kiến Quốc Công) em của Ưng Đăng (Tức vua Kiến Phúc). Vua Hàm Nghi lên ngôi ngày 02 tháng 08 năm 1884 lúc ông vừa tròn 13 tuổi, lấy niên hiệu là Hàm Nghi. Song thực dân Pháp buộc triều đình Huế phải tổ chức lại lễ đăng quang trước sự có mặt của chúng vào ngày 18 tháng 08 năm 1884.
Ngày 05 tháng 07 năm 1885 sau cuộc tấn công vào các căn cứ của Pháp tại Huế thất bại, vua Hàm Nghi rời bỏ Kinh thành Huế, theo phái kháng chiến do Tôn Thất Thuyết dẫn đầu ra sơn phòng Tân Sở (Nay thuộc xã Cam Chính, huyện Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị). Tổ chức kháng chiến và xuống chiếu phát động phong trào Cần Vương. Sau đó theo thượng đạo tiến ra Bắc đến sơn phòng tỉnh Hà Tĩnh. Tại làng Phú Gia, huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh. Vua Hàm Nghi lập căn cứ xuống chiếu Cần Vương lần thứ hai, lời lẽ rất thống thiết được nhân dân khắp nơi nhiệt tình hưởng ứng.
Trước sự truy lùng ác liệt của thực dân Pháp và tay sai, đại bản doanh của vua Hàm Nghi được chuyển vào vùng rừng núi hiểm trở giữa hai tỉnh Hà Tĩnh và Quảng Bình.
Đêm 01 tháng 11 năm 1888 vua Hàm Nghi đang ngủ quân Pháp có bọn phản bội Trương Quang Ngọc và Nguyễn Đình Tình dẫn đường kéo đến vây bắt.
Thực dân Pháp đưa vua Hàm Nghi từ đồn Thuận Bài - Quảng Bình về Thuận An - Huế rồi đem đày sang Algeria thuộc châu Phi từ đó Nhà vua sống cuộc sống lưa đày nơi biệt xứ nhưng luôn ngóng trông về quê hương, đất nước. Ông vẫn giữ vững khí tiết của một ông vua yêu nước chống Pháp.
Ông mất năm 1943 tại Alger thủ đô của Algeria thọ 72 tuổi. Sau đó long thể của Ông được đưa về quê hương của vợ và được an táng tại nghĩa trang Thonac thuộc miềnTrung nước Pháp.
Hàm Nghi (tại vị: 3 tháng 8 năm 1871 – 14 tháng 1 năm 1944), là vị hoàng đế thứ tám của nhà Nguyễn, triều đại phong kiến cuối cùng trong lịch sử Việt Nam.
Là em trai của vua Kiến Phúc, năm 1884 Hàm Nghi được các phụ chính đại thần Nguyễn Văn Tường và Tôn Thất Thuyết đưa lên ngôi ở tuổi 13. Sau khi cuộc phản công tại kinh thành Huế thất bại năm 1885, Tôn Thất Thuyết đưa ông ra ngoài và phát chiếu Cần Vương chống thực dân Pháp.
Nhân danh ông, Tôn Thất Thuyết đã phát động phong trào Cần Vương, kêu gọi văn thân, nghĩa sĩ giúp vua, giúp nước. Phong trào này kéo dài đến năm 1888 thì Hàm Nghi bị bắt. Sau đó, ông bị đem an trí ở Alger (thủ đô xứ Algérie) và qua đời tại đây năm 1943 vì bệnh ung thư dạ dày. Do áp lực của Pháp nên nhà Nguyễn không lập miếu hiệu cho ông.
Ngày nay, lịch sử Việt Nam xem ông cùng với các vua chống Pháp gồm Thành Thái, Duy Tân là ba vị vua yêu nước trong thời kỳ Pháp thuộc.
Tôn Thất Thuyết ( 1839 – 1913), biểu tự Đàm Phu, là quan phụ chính đại thần, nhiếp chính dưới triều Dục Đức, Hiệp Hòa, Kiến Phúc và Hàm Nghi của triều đại nhà Nguyễn trong lịch sử Việt Nam.
Ông là người đã phế lập Dục Đức, Hiệp Hòa, Kiến Phúc và Hàm Nghi trong một thời gian ngắn của lịch sử, gây nên một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng bên trong hoàng tộc. Khi thất bại trong một cuộc binh biến năm 1885, Tôn Thất Thuyết đã phò tá vua Hàm Nghi đi Quảng Trị, tổ chức nghĩa quân chống Pháp, và chính ông nhân danh Hàm Nghi đã ra chiếu Cần Vương, bản chiếu thư nổi tiếng kêu gọi nhân dân Việt Nam chống Pháp. Toàn bộ gia đình ông cũng tham gia kháng chiến và nhiều người đã hy sinh, được người dân ca tụng là "Toàn gia yêu nước".
Tôn Thất Thuyết:sinh ngày 12/5/1839
Ông là người đã phế lập Dục Đức, Hiệp Hòa, Kiến Phúc và Hàm Nghi trong một thời gian ngắn của lịch sử, gây nên một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng bên trong hoàng tộc. Khi thất bại trong một cuộc binh biến năm 1885, Tôn Thất Thuyết đã phò tá vua Hàm Nghi đi Quảng Trị, tổ chức nghĩa quân chống Pháp, và chính ông nhân danh Hàm Nghi đã ra chiếu Cần Vương, bản chiếu thư nổi tiếng kêu gọi nhân dân Việt Nam chống Pháp. Toàn bộ gia đình ông cũng tham gia kháng chiến và nhiều người đã hy sinh, được người dân ca tụng là "Toàn gia yêu nước".
Ông mất tại Trung Quốc vào ngày 22 tháng 9 năm 1913.
