Sen là một loài thực vật sống dưới nước và chiếm giữ một vị trí cổ xưa. Ở Việt Nam, sen được xếp vào bộ tứ quý: Lan, sen, cúc, mai và xếp hàng theo “tứ quân tử” cùng tùng, trúc, cúc. Hoa sen rất thích hợp với môi trường có khí hậu nhiệt đới như nước ta. Từ Bắc vào Nam, nó có mặt khắp mọi nơi, gần gũi và thân thiết với mọi người như cây tre, cây đa…
Nếu ở miền Bắc, hoa sen chỉ nở vào mùa hè, thì ở hầu khắp miền Nam quanh năm đâu đâu cũng thấy sen khoe sắc thắm.Những cánh, nhụy và gương hạt đã tạo nên một bông hoa sen có nét đẹp thanh thóat và màu tươi sáng. Sen được đỡ bằng một cuống hoa dài và đưa sen mọc khỏi trên mặt nước. Lá sen rất xanh có một lớp nhung trắng phủ trên bề mặt khi ánh náng chiếu vào làm lớp nhung trắng đó óng ánh li ti mờ ảo rất đẹp. Gương hạt sen hình phễu, nhẹ, xốp, màu đỏ tía, không có mùi, có tác dụng cầm máu rất hiệu quả lên được chế biến thành nhiều loại thuốc để chữa bệnh băng huyết,cao huyết áp,…và là nguồn càm hứng.
Hoa sen mọc trong bùn, sống trong bùn nhưng vượt lên khỏi nó để hướng đến mặt trời mà không hề bị bùn làm ô nhiễm, vấy bẩn. Cũng giống như một người được sinh ra trên thế giới, tồn tại giữa cuộc đời nhưng đã vượt thoát khỏi sự tham lam, sâu hận, dục vọng và không bị vấy bẩn, ô nhiễm bởi dòng đời. Và có lẽ hoa sen đẹp nhất khi được ví với hình tượng Bác Hồ, người cha già dân tộc, vị lãnh tụ kính yêu của chúng ta:
Tháp Mười đẹp nhất bông sen
Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ
Trong lòng mỗi người dân Việt, sen là loài hoa tượng trưng cho vẻ đẹp tươi sáng, cao sang và thuần khiết mang tính chất dân tộc.Có lẽ, không người Việt Nam nào không thuộc bài ca dao đầy tính triết lý này:
Trong đầm gì đẹp bằng sen
Lá xanh bông trắng lại chen nhụy vàng
Nhụy vàng bông trắng lá xanh
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.
Sen sống trong bùn nhưng sen vươn lên trên lầy, toả hương thơm ngát. Sen có một sức sống mạnh mẽ đến kỳ lạ và tự tính của sen là tinh khiết, vô nhiễm. Tượng trưng cho bản tính thân thiện, phong thái tao nhã, tinh thần “vượt lên” trong mọi nghịch cảnh và giá trị đạo đức. Ngoài ra, kiến trúc tiêu biểu lấy cảm hứng từ hoa sen là chùa Một Cột. Theo truyền thuyết, chùa được hình thành từ một giấc mộng đài sen của vua Lý Thái Tông. Chùa có hình dáng hoa sen, mọc lên từ hồ nước, chỉ với “một cột” như một cọng sen.
Cái đẹp là để người ta yêu! Nhưng có người yêu cái đẹp rực rỡ, chói ngời, lại có người yêu cái đẹp giản đơn, mộc mạc. Còn tôi, tôi yêu cái đẹp bình dị nhưng khiến người ta phải ngẫm suy. Phải chăng vì hoa sen cũng thế nên tôi mới cảm nhận được cái đẹp trong loài hoa này? Giữa chốn đầm lầy lạnh lẽo, mầm hoa kiên trì chắt lọc những tinh hoa từ đất mẹ. Thế rồi một sớm mai nắng đẹp, hoa sen vươn lên, xòe cánh đón nắng mai. Từng cánh hoa tinh khôi, thoảng nhẹ chút hương theo gió. Miền đất ngai ngái mùi bùn, ấy mà sen vẫn rạng ngời vươn cao. Bất giác, ta nhớ đến những con người giữa cái nghèo đói vây quanh, tưởng họ sẽ buông tay mặc cho số phận,nhưng không, họ vẫn là chính họ! Và rồi, họ mơ một ngày mai tươi sáng, họ sẽ là đóa sen thơm tỏa ngát giữa cảnh đời chông gai. Sen đã khắc họa vào tim ta chất thanh cao…Sen thầm lặng, hiền hòa nhưng cao quý biết chừng nào.
Sen hiện thân cho tính cách, lối sống và tâm hồn người Việt, còn là món quà vô giá từ thiên nhiên, bởi từ sen có thể chế biến những thực phẩm bổ dưỡng, những bài thuốc đặc trị… Hạt sen nhỏ, có màu vàng, vừa là món ăn dân dã quen thuộc, lại là một loại thuốc để chữa bệnh mất ngủ, suy nhược thần kinh. Tâm sen màu xanh, nằm giữa hạt sen, có thể dùng để ướp trà, tạo hương thơm dịu. Lá sen khô nghiền vụn và lá sen tươi, tất cả đều thái nhỏ, hoà với nước uống mỗi ngày còn giúp thanh nhiệt. Ngó sen vừa là một loại thuốc chữa các bệnh về gan, lại vừa là món ăn quen thuộc của người Việt, trong bữa cơm mà có một bát nộm ngó sen, vừa ngon lại giúp dễ tiêu hóa, khó ai có thể từ chối được. Nhớ hồi bé, ngày hè, mẹ thường nấu cho bát chè sen với đường, vừa thơm, ngọt lại mát, đi chơi cả ngày nhưng vẫn yên tâm không sợ bị ốm. Đúng là loại hoa mà thiên nhiên đã ban tặng.
Dù thời gian đang hằn những bước chân vào tạo hóa nhưng tôi tin, sen dù có trải qua bao cuộc đổi thay vẫn sẽ giữ được vẻ đẹp thanh khiết, mùi hương dịu dàng giống như con người Việt Nam vẫn luôn vươn lên để tỏa sáng như đóa sen vươn mình, đón nắng mai nơi bùn đất. Và rồi một ngày, sắc sen rạng rỡ giữa cuộc sống mến thương.
Tham khảo:
“Trong đầm gì đẹp bằng sen
Lá xanh bông trắng lại xen nhị vàng
Nhị vàng bông trắng lá xanh
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”
Mỗi khi nhắc đến những câu ca dao quen thuộc này, ta lại nhớ đến bông sen, một loài hoa thanh khiết vô ngần, một loài hoa đã rất quen thuộc đối với người dân Việt Nam từ xa xưa.
Hoa sen có nguồn gốc ở Châu Á, xuất phát ở Ấn Độ và dường như nó là một loài hoa xuất hiện từ rất lâu rồi. Và ở Việt Nam nó trở thành một biểu tượng cao quý từ ngàn đời.
Hoa sen thuộc bộ Quắc Hoa, là cây thủy sinh, thuộc nhóm thực vật phát triển rất sớm trên trái đất. Thân sen ăn sâm dưới bùn là loại cây thân củ như cây súng, có thể ăn được, rễ mọc từ củ sen, có nhiều nhánh. thân sen cấu tạo rất đặc biệt, nếu bẻ đôi thân sen sẽ thấy hai nửa thân được nối với nhau bằng những sợi tơ dài.Cuốn lá có nhiều gai nhỏ, phiến lá to tròn, trên phiến lá có một lớp nhung trắng, khi ánh nắng mặt trời chiếu rọi, mặt lá lấp lánh. Toàn bộ bông sen được nâng đỡ bằng một cuống hoa dài khoảng mấy chục cm Sau khi sen nở nhị và nhụy thụ phấn thì các cánh sen từ màu hồng tươi bắt đầu tàn, đài sen dần dần lớn chuyển từ vàng sang xanh. Sau khi các hạt trong đài sen lớn ,già và chuyển dần sang màu đen, đài sen bắt đầu khô và các hạt sen rơi ra bắt đầu cho sự sống mới trên ao bùn lầy. Khi sen chưa nở, những búp sen hình bầu dục xép khít vào nhau màu xanh lục đẹp mắt.
Những bông hoa sen chỉ mọc vào mùa hạ, khi hạ qua đông về, sen sẽ lụi tàn.. Sen chỉ sinh trưởng trong môi trường có khí hậu ấm nóng bởi vậy khi thu đến đông về, sen chìm mình xuống lớp bùn đất để chờ xuân sang vươn chồi non biếc.Nếu ở miền Bắc, hoa sen chỉ nở vào mùa hè, thì ở hầu khắp miền Nam quanh năm đâu đâu cũng thấy sen khoe sắc tinh khôi. Làng quê nơi Bác sinh ra tại Nghê An cũng có tên là Làng Sen, và có lẽ hoa sen đẹp nhất khi được ví với Bác Hồ, người cha già, vị lãnh tụ vĩ đại của chúng ta: “Tháp Mười đẹp nhất bông sen Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ”.
Bông sen trong đời sống đóng vai trò quan trọng. Hoa sen được cắm vào những chiếc bình xinh xắn là vật trang trí trong nhà. Hơn nữa, sen còn là món ngon rất bổ dưỡng: hạt sen để làm xôi, chè. Củ sen rửa sách có thể làm món ăn mát lành trong mùa hè và nhị sen được dùng để pha trà rất thơm. Chè làm từ sen giúp chữa bênh mất ngủ , suy nhược,…
Bên cạnh những giá trị thực tế trong cuộc sống, bông sen còn có giá trị về mặt tinh thần, là tín ngưỡng tâm linh trong phật giáo. Hoa sen được tôn quý và chiếm vị trí rất quan trọng bởi tôn giáo này quan niệm rằng bản thân bông sen đã mang một thứ khí giới thanh cao biểu trưng cho những giá trị đạo đức, sự trong trắng và thánh thiện,..Đặc biệt sen trở thành quốc hoa ở Ấn Độ và các nước trong khu vực Châu Á có những tín ngưỡng cao. Trong các công trình kiến trúc Phật giáo ở Việt Nam, sen luôn trở thành hình tượng. Chùa Một Cột là kiến trúc tiêu biểu lấy cảm hứng từ hoa sen được xây dựng trụ một cột gỗ trên một hồ nước..Và sen cũng xuất hiện trên các kiến trúc chùa, chiền, đền,..Ngoài ra , bông sen còn trở thành biểu tượng, một loài hoa quốc dân của Việt Nam, biểu trưng cho những khí tiết thanh cao trong sạch, bất khuất kiên cường của con người Việt Nam nói chung và những phụ nữ duyên dáng nói riêng. Không những thế, họ nhà sen có nhiều loài khác nhau, mỗi loại lại có một ý nghĩa riêng. Sen đỏ biểu tượng cho vẻ đẹp tình yêu, sen trắng biểu tượng cho sự thuần khiết, sen hồng là sen tối thượng dùng cho những vị thánh tối cao,sen xanh biểu tượng cho trí tuệ,thông minh....
Hoa sen- quốc hoa của nhiều dân tộc trong đó có Việt Nam , một loài hoa “gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn” mà chúng ta cần trân trọng và gìn giữ vẻ đẹp của nó.
