Mâu thuẫn giữa nông dân với địa chủ, giữa nhân dân với nhà nước phong kiến trở nên gay gắt, làm bùng nổ các cuộc khởi nghĩa. Tiêu biểu nhất là cuộc khởi nghĩa của Trần Cảo đầu năm 1516 ở Đông Triều (Quảng Ninh). Nghĩa quân cạo trọc đầu, chỉ để ba chỏm tóc, gọi là "quân ba chỏm".
* Nguyên nhân
- Triều đình rối loạn, quan lại ở địa phương "cậy quyền thế ức hiếp dân, vật dụng trong dân gian cướp lấy đến hết", "dùng của như bùn đất..., coi dân như cỏ rác".
- Đời sống nhân dân lâm vào cảnh cùng khốn.
- Mâu thuẫn giữa nông dân với địa chủ, giữa nhân dân với nhà nước phong kiến trở nên gay gắt, làm bùng nổ các cuộc khởi nghĩa.
- Các cuộc khởi nghĩa trước sau đều bị dập tắt, nhưng đã góp phần làm cho triều đình nhà Lê càng mau chóng sụp đổ.
Nửa sau thế kỉ 18, chính quyền họ Nguyễn suy yếu
Quan lại hào cường kết thành bè cánh, đàn áp và bóc lột nhân dân thậm tệ, đua nhau ăn chơi xa xỉ
Trong triều đình Phú Xuân, Trương Phúc Loan nắm hết quyền hành, tự xưng quốc phó, khét tiếng tham nhũng.
Nhân dân bị địa chủ cường hào lấn chiếm ruộng đất, phải nộp nhiều thứ thuế.
