- Với tục ngữ thì có:
+ Nghĩa đen.
+ Nghĩa bóng.
- Cần tra từ điển để hiểu nghĩa: sự khôn ngoan là do từng trải.
- Cần giải thích sâu hơn.
+ Quan hệ nghĩa đen đến nghĩa bóng.
+ Nội dung lời khuyên hướng tới khát vọng của người nông dân.
- Tìm những thành ngữ, những câu tục ngữ tương tự ý nghĩa hoặc trái nghĩa.
* Đi cho biết đó biết đây.
* Ếch ngồi đáy giếng.
2. Lập dàn bài:
A. Mở bài:
- Giới thiệu ý nghĩa câu tục ngữ: là kinh nghiệm. là khát vọng.
B. Thân bài:
(1) Nghĩa đen:
- Là một kinh nghiệm.
- Đi ngày đàng thời xưa, thường đi bộ hoặc các phương tiện có tốc độ chậm, chỉ có thể đi được chừng vài chục km; có nghĩa là đến một địa phương làng, xã khác.
(2) Nghĩa bóng: Kinh nghiệm về nhận thức + Đi nhiều hiểu lắm + Phải mở rộng tầm hiểu biết.
- Là quy luật: đi xa nếu chịu học thì trí được khôn ra.
- Những cuộc tham quan. du lịch giúp chúng ta "khôn" ra rất nhiều.
(3) Nghĩa sâu:
- Liên hệ với một câu tục ngữ.
- So sánh để rút ra:
+ Đây là chân lí.
+ Đây còn là khát vọng của người nông dân xưa.
+ Là lời khích lệ, ước vọng thầm kín.
C. Kết bài: Ý nghĩa với hôm nay càng có giá trị.
@ Thử viết một kiểu Kết bài:
Nhân dân ta ngày xưa đã đúc kết kinh nghiệm về việc :học khôn" cho chúng ta. Nếu đi nhiều, học hỏi nhiều thì túi khôn cũng sẽ nhiều. Đó là khát vọng được mở rộng tầm nhìn, tầm hiểu biết nhưng cũng là một con đường học khôn thật hấp dẫn, thật tự nhiên. Hãy tiếp xúc nhiều và sàng lọc những điều khôn, kiến văn của chúng ta sẽ dồi dào hơn, sâu sắc hơn.
I/MB:
- Giỏi thiệu vấn đề:Đây là một câu tục ngữ hay, chẳng những đúc kết kinh nghiệm học tập của người xưa, mà còn thể hiện khát vọng được đi xa để mở rộng tầm mắt.
- Hoàn cảnh: Từ xưa đến nay.
- Tục ngữ.
II/TB:
1. Luận điểm: Thật vậy, câu tục ngữ "Đi một ngày đàng, học một sàng khôn" trước hết là đúc kết một kinh nghiệm.
* Lí lẽ 1: Xét về nghĩa đen, "đi một ngày đàng" có nghĩa là đi rất xa. Đối với người nông dân xưa vốn ít đi xa, lại chưa có phương tiện đo độ dài, họ thường lấy thời gian đề đo con đường đã đi. Với tốc độ đi bộ trung bình, "một ngày đàng" có thể đi được bốn năm chục cây số, như thế là có thể đã đi đến làng khác, xã khác, huyện khác. Đi xa như vậy, họ mới học được những điều mới lạ mà ở làng mình, xã mình, huyện mình không có được, nghĩa là học được "một sàng khôn". Ấn tượng về những chuyến đi xa thường rất sâu đậm. Và đó có thể là cơ sở thực tế của câu tục ngữ.
* Lí lẽ 2: Nhưng tục ngữ bao giờ cũng đúc kết kinh nghiệm, mà đúc kết thì phải có ý nghĩa khái quát. Nội dung khái quát đó là một điều có tính quy luật: Hễ đi xa là nhìn thấy cái mới lạ, mở rộng tầm hiểu biết. Điều quan trọng là hãy đi xa đã, đến lúc đó, dù không có ý định học gì thì vẫn cứ học được và khôn ra.
* Dẫn chứng: Đó cũng chính là nội dung của câu ca dao:
"Đi cho biết đó biết đây
Ở nhà với mẹ biết ngày nào khôn".
Ở nhà với mẹ thì sung sướng, nhưng chỉ ở nhà sẽ hạn chế sự hiểu biết. Những câu tục ngữ như thế rất sâu sắc. Chỉ cần nhớ lại các cuộc tham quan, du lịch mà ta đã tham gia, dù chỉ là đi chơi, ta cũng biết thêm nhiều điều (chứng minh).
Câu tục ngữ này không chỉ đúc kết kinh nghiệm, mà còn thể hiện một lời khuyên, một lời khích lệ, một ước vông thầm kín. Đó là ước vọng đi xa để mở rộng tầm hiểu biết, để thoát khỏi sự hạn hẹp của tầm nhìn.
III/KB:
- Nêu nhân xét chung: Ngày nay giao thông thuận tiện, đời sống đã thấm khá, nhiều người có điều kiện để đi xa học hỏi.
- Rút ra bài học: Nhưng câu tục ngữ xưa vẫn còn nguyên ý nghĩa đối với những ai quen sống khép mình, tự thoả mãn với mình.
