- Tương phản:
+ Một bên là người dân vật lộn chống chọi vs mưa gió hết sức vất vả
+ Bên kia là viên quan đi hộ đê, ngồi trong chỗ an toàn, nhàn nhã, mải mê bài bạc, ko cho phép ai quấy rầy ván bài của mình, coi việc chơi bài là trên hết, mắc dân sống chết khi đê vỡ
Phép tương phản là lần lượt đưa ra các chi tiết,hành động,hình ảnh đối lập nhau để làm nổi bật nội dung văn bản.Cụ thể như hình ảnh người dân phải chống lại thiên tai để bảo vệ đê còn tên quan phủ thì đương vui cùng tổ tông chơi đánh bài.Giữa hai hình ảnh đó bài văn đã nêu ra nội dung:trước nỗi nguy kịch vì vỡ đê mà dân đã ra sức chống lại làm cho người đọc chia sẻ sự thông cảm,niềm cảm và phê phán tên quan phủ với thái độ vô trách nhiệm
*Phép tăng cấp là lần lượt đưa ra các chi tiết cao hơn chi tiết trước để làm nổi bật một hình ảnh,nhân vật.Ví dụ như tên quan chơi bài khi đê sắp vỡ thì quan sắp thắng ván bài to càng làm cho thái độ vô trách nhiệm càng tăng.Và cảnh hộ đê của dân càng mệt hơn.Cuối cùng đê vỡ
Tương phản là một thủ pháp nghệ thuật được sử dụng khá phổ biến trong sáng tác văn chương. Nó được thể hiện bằng việc tạo ra những hành động, những cảnh tượng, những tính chất trái ngược nhau. Từ đó mà làm nổi bật lên một ý tưởng hoặc toàn bộ nội dung tư tưởng chủ đạo của tác phẩm. Trong những truyện ngắn hay của nền văn học Việt Nam những năm đầu tiên thế kỷ thì có thể nói truyện ngắn "Sống chết mặc bay" của Phạm Duy Tốn là một sự vận dụng sáng tạo và sắc sảo thủ pháp nghệ thuật nêu trên.Sống chết mặc bay là một bức tranh, tương phản giữa một bên là cảnh tượng nhân dân đang phải vật lộn vất vả, căng thẳng trước nguy cơ vỡ đê. Bên kia là cánh quan phủ cùng nha lại, chánh tổng đang lao vào một cuộc đánh tổ tôm, trong khi đáng lý ra họ phải là những ông quan phụ mẫu đứng mũi chịu sào. Câu chuyện bắt đầu vào lúc quá nửa đêm, khi ấy trời vẫn mưa tầm tã, nước sông dâng lên cao, khúc đê xem chừng núng thế không khéo thì vỡ mất. Ở trên đê, "dân phu kể hàng trăm nghìn con người, từ chiều đến giờ, hết sức giữ gìn”. Cảnh hộ đê nhốn nháo và căng thẳng: "Trống đánh liên thanh, ốc thổi vô hồi, tiếng người xao xác gọi nhau sang hộ, nhưng xem chừng ai ai cũng mệt lử cả rồi". Vậy mà mưa cứ đổ, nước vẫn cứ cuồn cuộn bốc lên. Sức người dường như đã tỏ ra bất lực trước thiên nhiênTrong lúc "lũ con dân đang chân lấm tay bùn, trăm lo nghìnsợ,đem thân hèn yếu mà đối với sức mưa to gió lớn" thì các ngài quan phụ mẫu hộ đê thưa rằng "đang ở trong đình kia…”, đình ấy cũng ở trên đê, nhưng cao mà vững chãi, dẫu nước to thế nữa, cũng không việc gì. Phải chăng các ngài đang ngồi bàn kế sách. Không đâu, được thế thì mang cho dân quá. "Trên sập… có một người quan phụ mẫu, uy nghi chễm chện ngồi". Thế nhưng không phải ngài đang chỉ đạo mà là ngài đang… đóng cái bàn tổ tôm. Ở cái chiếu bạc ấy, thêm nữa còn có đủ mặt các ông tai to mặt lớn: thầy đề, đội nhất, thông nhì, lại thêm quan chánh tổng sở tại cũng ngồi hầu bài nữa. Các vị "phụ mẫu" đều ngồi hết cả ở đây, thế thì ở ngoài kia lũ con cháu cứ tha hồ mà kêu mà khóc.
