Khi nói về nữ thi sĩ của tình yêu, không thể không nhắc tới Xuân Quỳnh, người đã có nhiều đóng góp tích cực cho thi ca việt nam. Những vần thơ giản dị đời thường cất lên, như chính tiếng lòng của tác giả. Tiếng gà trưa” là một trong những tác phẩm hay, tuy không phải thuộc thể loại tình yêu đôi lứa nhưng lại thể hiện rất rõ những tình cảm thiêng liêng, gần gũi- tình bà cháu.
Với lỗi thơ năm chữ, mở đầu bài thơ “ Tiếng gà trưa” nữ thi sĩ có viết:
“Trên đường hành quân xa
Dừng chân bên xóm nhỏ
Tiếng gà ai nhảy ổ:
“Cục… cục tác cục ta”
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đỡ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ”
Những vần thơ mở đầu bằng bối cảnh hết sức bình dị, khi người chiến sĩ đi qua một xóm nọ, ngồi nghĩ chân đang lúc nắng trưa mỏi mệt,bỗng từ đâu cất lên những âm thanh quen thuộc, đó là tiếng gà nhảy ổ” cục tác cục ta”.mọi cảm xúc kỉ niệm của tuổi thơ cứ theo âm thanh đó mà vang vọng về người chiến sĩ, nó không chỉ gợi ra hình ảnh tuổi thơ đẹp đẽ, mà còn xóa tan nỗi mệt nhọc trên con đường hành quân. Cảm xúc của người chiến sĩ có sự chuyển biến theo cường độ ngày một tăng dần. Đầu tiên là với thứ âm thanh quen thuộc, khi phát hiện được âm thanh đó, anh cảm thấy nó bắt đầu làm thay đổi không khí xung quanh anh” xao động nắng trưa” rồi đến bàn chân đỡ mỏi , và sức lay động mãnh liệt nhất dó chính là “ gọi về tuổi thơ”
Những kỉ niệm tuổi thơ bỗng ùa về với bao nhiêu khoảnh khắc:
Tiếng gà trưa
Ổ rơm hồng những trứng
Này con gà mái mơ
Khắp mình hoa đốm trắng
Này con gà mái vàng
Lông óng như màu nắng
Những hình ảnh lần lượt hiện ra với những kỉ niệm thật bình dị, là ổ trứng hồng, là những chú gà mái nhiều màu sắc, là những gì mà anh nhớ tới đầu tiên. ổ trứng thật bình dị nhưng nó cũng thật lớn lao, nó là ổ trứng hồng- gắn với tuổi thơ, và chất chứa bao ước mơ hi vọng. Tiếp đến hình ảnh người bà hiện ra với những hành động quen thuộc:
Tiếng gà trưa
Có tiếng bà vẫn mắng
– Gà đẻ mà mày nhìn
Rồi sau này lang mặt!
Cháu về lấy gương soi
Lòng dại thơ lo lắng
Có bóng dáng thân thuộc của bà:
Tiếng gà trưa
Tay bà khum soi trứng
Dành từng quả chắt chiu
Cho con gà mái ấp
Tiếng của bà như vẫn vang vọng đâu đây,bà không chỉ hiện ra trong trí nhớ của người chiến sĩ, mà giống như đang đứng trước mặt anh, vẫn những câu nói, câu mắng yêu, những lời dặn dò, nghe thật cảm động và chân thực. Người bà với bao năm tháng tảo tần nuôi cháu lớn khôn, bảo ban cháu nên người, chắt chiu cho cháu từng li từng tí một:
Cứ hàng năm hàng năm
Khi gió mùa đông đến
Bà lo đàn gà toi
Mong trời đừng sương muối
Để cuối năm bán gà
Cháu được quần áo mới”
Lúc trời sương muối,lúc gió mùa về, bà vẫn tảo tần, không lo cho mình mà chỉ sợ đàn gà có gì, sợ đàn gà chết rồi cháu lại không có quần áo mới. Tất cả sự chịu thương chịu khó của bà để đánh đổi lại niềm vui của cháu, qua giọng thơ chúng ta cũng có thể thấy được niềm kính yêu vô bờ mà người cháu dành cho bà. Tất cả những món quà chỉ là cái quần chéo go, cái áo cánh trúc bâu, nhưng được thêu dệt bởi chính tình yêu của người bà dành cho cháu của mình. Để rồi cuối cùng , tác giả Xuân Quỳnh bật lên mấy vần thơ:
“Tiếng gà trưa
Mang bao nhiêu hạnh phúc
Đêm cháu về nằm mơ
Giấc ngủ hồng sắc trứng
“Cháu chiến đấu hôm nay
Vì lòng yêu Tổ quốc
Vì xóm làng thân thuộc
Bà ơi, cũng vì bà
Vì tiếng gà cục tác
Ổ trứng hồng tuổi thơ.”
Bằng việc sử dụng điệp từ” Vì” tác giả càng nhấn mạnh mục đích chiến đấu của người cháu- giờ đây là người chiến sĩ. Đó là những việc những điều bình dị nhất, vì xóm làng, vì tổ quốc, vì bà…hình ảnh của người cháu thật đẹp đẽ, đây là bài thơ thể hiện tình cảm của cháu đối với người bà vừa là tình yêu quê hương đất nước mãnh liệt.
Tiếng gà trưa là một bài thơ hay và ý nghĩa, bằng những vần thơ nhẹ nhàng sâu lắng, dễ dàng đi vào lòng người. Sự kết hợp giữa tả thực và gợi ra những kí ức đẹp đẽ, bài thơ đã lấy được nhiều cảm xúc của độc giả. Qua đây tác giả, cũng muốn gửi gắm những tình cảm bình dị tình bà cháu và tình yêu quê hương đất nước
Xuân Quỳnh là một nữ nhà thơ nổi tiếng với những vần thơ giàu xúc cảm trong tình yêu. Nhưng khi viết về tình cảm gia đình, thơ Xuân Quỳnh lại rất nhẹ nhàng, lắng đọng, khơi gợi cho ta bao cảm xúc. “Tiếng gà trưa” là một bài thơ đặc sắc của Xuân Quỳnh được viết năm 1968 với những hình ảnh bình dị mà gần gũi nhưng thấm đượm tình bà cháu.
“Trên đường hành quân xa
Dừng chân bên xóm nhỏ
Tiếng gà ai nhảy ổ:
“Cục… cục tác cục ta”
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đỡ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ”
Bài thơ mở đầu bằng những vần thơ tự nhiên mà bình dị, thủ thỉ như kể về một câu chuyện hết sức bình thường. Người chiến sĩ trên đường hành quân mệt mỏi được dừng chân bên một xóm nhỏ, anh nghe tiếng gà gáy trưa để rồi nững cảm xúc tuổi thơ chợt ùa về. Ơ đây, điệp tử “nghe” như mở rộng về chiều sâu cảm xúc của nhân vật. Mỗi lần từ “nghe” lặp lại, âm thanh của tiếng gà như lan tỏa thêm. Đầu tiên là sự tháy đổi của ngoại cảnh “nghe xao động nắng trưa”, tiếp đến là sự thay đổi của cảm giác “nghe bàn chân đỡ mỏi” để rồi cuối cùng là sự thấm sâu vào tâm hồn “nghe gọi về tuổi thơ”. Điêp từ “nghe” cùng ẩn dụ chuyển đổi cảm xúc đã diễn tả tình tế sự thay đổi cảm xúc của nhan vật trữ tình. Tiếng gà là âm thanh của thực tại, nhưng nó lại vọng về được tận kí ức, đánh thức những xúc cảm luôn giấu kín mà tưởng như con người đã quên.
Tiếp theo, theo những hồi tưởng, kỉ niệm dần ùa về
Tiếng gà trưa
Ổ rơm hồng những trứng
Này con gà mái mơ
Khắp mình hoa đốm trắng
Này con gà mái vàng
Lông óng như màu nắng
Những kỉ niệm tuổi thơ thật bình dị khiến cho nhân vật như trải qua những cảm xúc tuôi thơ trong sáng. Hình ảnh những con gà mái mơ, mái vàng, ổ rơm hồng những trứng dường như luôn thương trực trong tâm trí của anh. Nối tiếp những hình ảnh gần gũi của tuổi thơ này, người bà hiện ra trong khổ thơ tiếp theo:
Tiếng gà trưa
Có tiếng bà vẫn mắng
– Gà đẻ mà mày nhìn
Rồi sau này lang mặt!
Cháu về lấy gương soi
Lòng dại thơ lo lắng
Có bóng dáng thân thuộc của bà:
Tiếng gà trưa
Tay bà khum soi trứng
Dành từng quả chắt chiu
Cho con gà mái ấp
Tiếng gà trưa gợi bao kỉ niệm đẹp thời thơ ấu được sống trong tình yêu thương của người bà. Tiếng bà mắng, tay bà khum soi trứng, bóng dáng thân thuộc của bà, tất cả những hình ảnh sống lại cho ta thấy sự tần tảo, chắt chiu luôn chăm lo cho cháu của người bà. Để rồi:
Cứ hàng năm hàng năm
Khi gió mùa đông đến
Bà lo đàn gà toi
Mong trời đừng sương muối
Để cuối năm bán gà
Cháu được quần áo mới”
Biết bao khó khăn khi gió mùa đông đến, trời giăng sương muối, bà không lo cho bà mà chỉ lo cho đàn gà. Tất cả để đánh đổi lấy niềm vui của cháu, để cuối năm cháu được có quần áo mới. “Cứ hàng năm hằng năm” cụm từ chỉ thời gian kéo dài, cho ta thấy đức hi sinh, nhẫn lại của người bà đồng thời qua giọng thơ ta cũng thấy được niềm kình yêu vô bờ của người cháu đối với bà.
Cảm nghĩ về bài thơ “Tiếng gà trưa” của Xuân Quỳnh
Món quà tuổi thơ từ đàn gà mà bà chăm chút của nhân vật cuãng vô cùng giản dị:
Ôi cái quần chéo go
Ống rộng dài quét đất
Cái áo cánh trúc bâu
Đi qua nghe sột soạt
Trong đoạn thơ tràn đầy niềm vui thích. Tiếng gà, ổ trứng chính là những hình ảnh đã nuôi dưỡng tâm hồn người cháu:
“Tiếng gà trưa
Mang bao nhiêu hạnh phúc
Đêm cháu về nằm mơ
Giấc ngủ hồng sắc trứng”
Chính những giấc ngủ bình yên ấm áp, hạnh phúc chính là động lực là nhân vật của chúng ta trở thành người chiến sĩ cầm chắc tay súng chiến đấu :
“Cháu chiến đấu hôm nay
Vì lòng yêu Tổ quốc
Vì xóm làng thân thuộc
Bà ơi, cũng vì bà
Vì tiếng gà cục tác
Ổ trứng hồng tuổi thơ.”
Tác giả đã dùng điệp từ ‘vì” để nhấn mạnh về mục đích chiến đấu của người cháu. Không phải vì những điều gì lớn lao mà chỉ vì những điều thân thuộc của anh. Vì lòng yêu tổ quốc, vì xóm làng thân thuộc, vì bà và vì những kỉ niệm tuooit thơ gắn bó. Giọng thơ vẫn nhẹ nhàng nhưng đầy kiên quyết. ở đây ta thấy hình ảnh người cháu như lớn lao hơn, đã đủ sức để bảo vệ những gì đáng quý của mình. Hình ảnh của anh thật đẹp, thật cao thượng.
“Tiếng gà trưa” là một bài thơ hay của Xuân Quỳnh. Bằng lối thơ nhẹ nhàng kết hợp tự sự, tả đồng thời mỗi đoạn thơ đều gợi ra những kỉ niệm từ tiếng gà gây lên một cảm xúc lắng đọng trong tâm hồn người đọc. Bài thơ là tình yêu của người cháu đối với người bà đồng thời cũng thể hiện tấm lòng yêu nước cao quý.
Xuân Quỳnh (1942 – 1988) là nhà thơ nữ dược nhiều người yêu thích. Thơ chị trẻ trung, sôi nổi, giàu chất trữ tình, vốn xuất thân từ nông thôn nên Xuân Quỳnh hay viết về những đề tài bình dị, gần gũi của cuộc sống đời thường như tình mẹ con, bà cháu, tình yêu, tình quê hương, đất nước. Ngay từ tập thợ đầu tay Tơ tầm – Chồi biếc (in chung – 1963), Xuân Quỳnh gây được sự chú ý bởi phong cách thơ mới mẻ. Hơn hai mươi năm cầm bút, chị đã sáng tác nhiều tập thơ có giá trị, tạo ấn tượng khó quên trong lòng người đọc.
Bài thơ Tiếng gà trưa được viết trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống đế quốc Mĩ trên phạm vi cả nước. Bị thua đau ở chiến trường miền Nam, giặc Mĩ điên cuồng mở rộng chiến tranh phá hoại bằng máy bay, bom đạn… ra miền Bắc, hòng tàn phá hậu phương lởn của tiền tuyến lớn. Trong hoàn cảnh nước sôi lửa bỏng ấy, hàng triệu thanh niên đã lên đường với khí thế xẻ dọc Trường Sơn đi đánh Mĩ, Mà lòng phơi phới dậy tương lai. Nhân vật. trữ tình trong bài thơ là người chiến sĩ trẻ đang cùng đổng đội trên đường hành quân vào Nam chiến đâu.
Tiếng gà trưa đã gợi nhớ về những kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ và tình bà cháu. Tình cảm gia đình, quê hương đã làm sâu sắc thêm tính yêu đất nước.
Bao trùm bài thơ là nỗi nhớ cồn cào, da diết. Nhớ nhà, đó là tâm trạng tất yếu của những người lính trẻ vừa bước qua hoặc chưa bước qua hết tuổi học trò đã phải buông cây bút, cầm cây súng ra đi đánh giặc cứu nước. Nỗi nhớ ở đây thật giản dị và cụ thể. Chỉ một tiếng gà trưa bất chợt nghe thấy khi Dừng chân bèn xóm nhỏ là đã gợi dậy cả một trời thương nhớ. Tiếng gà nhảy ổ làm xao động nắng trưa và cũng làm xao xuyến hồn người. Nghe tiếng gà mà như nghe thấy tiếng quê hương an ủi, vỗ về và tiếp thêm sức mạnh. Điệp từ nghe được nhắc lại ba lần, mở đầu ba câu thơ liên tiếp thể hiện sự rung cảm cao độ trong tâm hồn chiến sĩ:Trên đường hành quân xa
Dừng chân bèn xóm nhỏ
Tiếng gà cũ nhảy ổ
Cục… cục tác cục ta
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đờ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ
Quê nhà hiện lên rõ nét trong tâm tưởng và những kỉ niệm tuổi thơ lần lượt sống dậy qua những hình ảnh thân thương. Tiếng gà trưa nhắc nhớ đến ổ rơm hồng những trứng của mấy chị mái mơ, mái vàng xinh xắn, mắn đẻ. Tiếng gà trưa khiến người cháu xa nhà nhớ đến người bà kính yêu một đời tần tảo. Thương biết mấy là cảnh đứa cháu tò mò xem gà đẻ, bị bà mắng : Gà đẻ mà mày nhìn, Rồi sau này lang mặt. Chẳng hiểu hư thực ra sao nhưng cháu tin là thật: Cháu về lấy gương soi, Lòng dại thơ lo lắng. Giờ đây, đứa cháu đã trường thành ao ước trở về thời bé bỏng để lại được nghe tiếng mắng yêu của bà, được thấy bóng dáng quen thuộc của bà khum tay soi trứng, chắt chiu từng mầm hi vọng sẽ có được một đàn gà con đông đúc.
Suốt một đời lam lũ, lo toan, bà chẳng bao giờ nghĩ đến bản thân mà chỉ lo cho cháu, bởi đứa cháu đối với bà là tất cả. Bà thầm mong đàn gà thoát khỏi nạn dịch mỗi khi mùa đông tới: Để cuối năm bán gà, Cháu được quần áo mới. Ao ước của đứa cháu có được cái quần chéo go, Cái áo cánh chúc bầu còn nguyên vẹn lần hồ sột soạt và thơm mùi vải mới được nhân lên gấp bội trong lòng bà yêu cháu. Hạnh phúc gia đình giản dị, đầm ấm mà rất đỗi thiêng liêng cùng bao khát vọng tuồi thơ dường như gói gọn cả trong tiếng gà trưa: Tiếng gà trưaMang bao nhiều hạnh phúc,
Đêm cháu về nằm mơ
Giấc ngủ hồng sắc trứng. Thông qua nỗi nhớ được khơi dậy từ tiếng gà trưa, nhà thơ Xuân Quỳnh đã miêu tả tâm hồn trong sáng, hồn nhiên và tình cảm yêu mến, kính trọng bà của một em bé nông thôn. Tình bà cháu thắm thiết đã trở thành một phần quan trọng trong đời sống tinh thần của người chiến sĩ hôm nay đang trên đường hành quân chiến đấu bảo vệ quê hương, đất nước: Cháu chiến đấu hôm nay
Vì lòng yêu Tổ quốc
Vì xóm làng thân thuộc
Bà ơi, cũng vì bà
Vì tiếng gà cục tác
Ổ trứng hồng tuổi thơ Khổ thơ cuối cùng là lời tâm sự chân thành của đứa cháu chiến sĩ trên đường ra tiền tuyến gửi về người bà kính yêu ở hậu phương. Từ tình cảm cụ thể là tình bà cháu đến tình cảm lớn lao như lòng yêu Tổ quốc, yêu xóm làng thân thuộc đều được biểu hiện bằng hình thức nghệ thuật giản dị, mộc mạc như lời ăn tiếng nói hằng ngày; ấy vậy mà nó lại gây xúc động sâu xa bởi nhà thơ đã nói giúp chúng ta những điều thiêng liêng nhất của tâm hồn. Đọc bài thơ Tiếng gà trưa của Xuân Quỳnh, một lần nữa chúng ta nhận thấy rằng nhà văn Nga I-li-a Ê-ren-bua thật sáng suốt khi đúc kết nên chân lí: Dòng suối đổ vào sông, sông đổ vào dải trường giang Vôn-ga, con sông Vôn-ga đi ra bể. Lòng yêu nhà, yêu làng xóm, yêu miền quê trở nên lòng yêu Tổ quốc. .
Xuân Quỳnh là một nhà thơ nổi tiếng. Bài thơ Tiếng gà trưa được viết vào những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Mĩ. Bài thơ thể hiện tình cảm gần gũi, bình dị trong cuộc sống của người chiến sỹ. Đó là những rung cảm của một trái tim yêu nước, yêu gia đình và yêu người thân thắm thiết. Tình yêu ấy luôn vang vọng trong tâm hồn người lính xa nhà, dù bất cứ lúc nào. Mở đầu bài thơ là cảm xúc của tác giả khi nghe tiếng gà trưa: Trên đường hành quân xa Dừng chân bên xóm nhỏ Tiếng gà ai nhảy ổ: "Cục...cục tác cụ ta" Nghe xao động nắng trưa Nghe bàn chân đỡ mỏi Nghe gọi về tuổi thơ. Tiếng gà nhảy ổ ban trưa ấy đã cất lên nơi xóm nhỏ. Nó là hình ảnh quê hương đang in đậm trong tâm hồn người chiến sĩ xa nhà. Cả một hồi ức kỉ niệm tuổi thơ hiện về trong tâm trí họ. Một chặng đường bắn bó với quê nhà với những hình ảnh thân thương: Tiếng gà trưa Ổ rơm hồng những trứng Này con gà mái tơ Khắp mình hoa đốm trắng Này con gà mái vàng, Lông óng như màu nắng. Cùng với cảnh vật quê nhà, hình ảnh người bà hiện lên thật xúc động. Bà lúc nào cũng chắt chiu dành dụm để chăm lo cho cháu. Bà săm soi từng quả trứng, chăm sóc từng con gà, mong gà chóng lớn để cháu có được quần áo mới sau mỗi năm bán gà. Ôi! Lòng bà thật bao la. Người đã "Lận đận biết mấy nắng mưa" để mang lại hạnh phúc cho cháu, nhen nhóm trong lòng đứa cháu yêu của mình một tình cảm sâu sắc: Tình yêu Tổ quốc bao la, tình yêu gia đình đằm thắm. Cháu chẳng bao giờ quên hạnh phúc mà bà đem đến, cháu lớn khôn trong vòng tay thương yêu của bà. Người cháu đã trưởng thành đi lên đường theo tiếng gọi của non sông, cháu đã xa nơi có căn nhà ấm áp, xa làn khói trắng vờn trong sương sớm bay lên từ ngọn lửa mà người bà đã nhen lên mỗi sáng, xa vòng tay ấp iu nồng đượm của bà, xa tiếng gà trưa cùng với những sắc trứng hồng. Người cháu đã cùng tâm trạng với bao người lính xa nhà: Giờ cháu đi xa - có ngọn khói trăm tàu Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa? Tình bà cháu cao đẹp và thiêng liêng, kì diệu. Đó là động lực giúp đứa cháu của bà quên đi sự nhọc nhằn gian khổ trong cuộc kháng chiến trường kì. Tình bà cháu thắm đượm đã giúp người chiến sĩ có tinh thần bất diệt, quyết tâm chiến đấu để bảo vệ đất nước, bao vệ quê hương yêu dấu của mình, nơi ấy có người bà ngày đêm mong đợi cháu về, mong đợi cháu cùng đồng đội chiến thắng kẻ thù. Để đáp lại tình yêu của bà, người chiến sỹ đã quyết tâm hoàn thành sứ mệnh: Cháu chiến đấu hôm nay Vì lòng yêu Tổ quốc Vì xóm làng thân thuộc Bà ơi, cũng vì bà Vì tiếng gà cục tác Ổ trứng hồng tuổi thơ. Đó là tình cảm dấy lên từ lòng biết ơn sâu nặng, sự trân trọng những kỉ niệm ở quê hương từ tâm hồn người lính. Càng yêu bà, người cháu lại nêu cao tinh thần chiến đấu. Càng nhớ bà, người chiến sỹ càng hăng hái tiến lên phía trước để sớm hoàn thành nhiệm vụ. Hình ảnh của bà đã nâng cảm xúc của người lính bay bổng dạt dào, hướng về cội nguồn, hướng về quê hương, hướng về đất nước thân yêu. Tình bà cháu trong bài thơ rất cao đẹp. Tấm lòng nhân hậu của bà đối với cháu thật bao la, sâu thẳm và không bao giờ vơi cạn. Lòng biết ơn sâu sắc, sự thầm lặng nhớ nhung của cháu đối với người bà yêu dấu cũng thật lớn. Tình cảm ấy đã khơi dậy trong lòng ta một tình yêu gia đình, yêu quê hương đất nước.
