Nhân cách con người ảnh hưởng nhiều từ yếu tốt bên ngoài. Một trong những yếu tố quan trọng để hình thành nhân cách con người là môi trường sống. Mục đích muốn thế hệ con cháu sống đúng mực và có suy nghĩ đúng đắn để có cuộc sống tốt đẹp, cha ông ta đã có câu: “Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng”. Tuy nhiên, thế hệ trẻ ngày nay có một số bạn lại cho rằng: “Gần mực chưa chắc đã đen, gần đèn chưa chắc đã rạng”.
Mặc dù môi trường sống là một yếu tốt quan trọng để hình thành nhân cách con người nhưng yếu tố con người còn quan trọng hơn cả môi trường sống. Bởi con người dù tốt hay xấu đều phụ thuộc rất nhiều vào bản lĩnh của chính con người đó. Vì thế mà gần mực chưa chắc đã đen, gần đèn chưa chắc đã rạng.
“Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng”. Quả đúng như vậy, với nghĩa đen của câu tục ngữ có ý nghĩa nếu thường xuyên sử dụng bút mực, bị mực giây ra tay, dính vào quần áo là điều khó tránh khỏi.Đồng nghĩa như vậy khi ngồi gần đèn, được đèn chiếu vào đương nhiên sẽ bản thân ta sẽ sáng sủa. Cũng như con người, nếu sống trong môi trường tốt sẽ dễ thành người tốt, còn sống trong môi trường xấu sẽ dễ xa ngã và trở thành kẻ xấu.
“Gần mực thì đen”. Đó là hình ảnh Chí Phèo trong tác phẩm cùng tên của nhà văn Nam Cao, anh vốn là một anh nông dân hiền lành, chất phác bỗng nhiên vu oan cho là có tội và phải đi ở tù. Sau bao năm ngồi tù, sống cùng bọn xã hội đen…anh Chí ngày nào sau khi trở về quê cũ đã thay đổi hẳn. Hắn đã trở thành một con ma men ở làng Vũ Đại mà ai cũng muốn tránh xa. Bởi chính cái nhà tù của xã hội thực dân phong kiến đen tối, khắc nghiệt đã đày đọa cuộc sống con người, đã biến một người nông dân quanh năm chân lấm, tay bùn, chăm chỉ làm ăn bỗng chốc thay đổi con người và trở thành như thế. Ngược trở lại, “gần đèn thì rạng”, câu chuyện người mẹ hiền dạy con là minh chứng rõ nét nhất. Mạnh Tử từ khi còn bé được sống gần trường học nên rất lễ phép, biết chăm chỉ học hành. Nếu người mẹ của Mạnh Tử cho cậu bé sống gần chợ hay gần khu nghĩa địa thì chưa chắc sau này Mạnh Tử đã trở thành bậc đại hiền tài của lịch sử Trung Quốc.
Nhưng cùng có lúc gần mực chưa chắc đã đen, gần đèn chưa chắc đã rạng,bởi lúc đó bản thân ta hiểu được ý nghĩa của “mực” nên tự dặn bản thân phải cẩn thận, không để mực giây dính quần áo, hoặc khi ta ngồi trước ngọn đèn nhưng lại cố tình ngồi khuất để ngọn đèn không rọi tới. Bởi vậy, phẩm chất, nhân cách của con người nằm ở chính bản lĩnh con người ấy. Nếu sống trong môi trường xấu mà biết giữ mình thì cũng như viên ngọc quý sáng ngời giữa đêm.Trong kháng chiến chống Pháp, chống Mĩ cứu nước, có biết bao chiến sĩ tình báo luôn hoạt động thầm lặng trong lòng địch. Chiến trường của họ không có tiếng bom rơi lửa đạn nhưng cũng thật cam go, khắc nghiệt, sống giữa sự xa hoa, những lời lẽ tán dương, những lôi kéo, dụ dỗ của quân địch, liệu họ có phản bội Tổ quốc? Làm thế nào để bên ngoài vỏ bọc lính ngụy kia bên trong họ vẫn giữ vững phẩm chất anh bộ đội Cụ Hồ? Không chỉ như vậy mà bản thân và gia đình các anh cũng phải sống quanh những lời xì xầm, bàn tán của dư luận xã hội, bị coi là Việt gian, liệu họ có dũng cảm tiếp tục công việc, nhiệm vụ ấy đòi hỏi người chiến sĩ không chỉ cần có một bộ óc nhanh nhạy mà còn cần có một bản lĩnh vững vàng đế tự chiến đấu với bản thân.
Còn ngày nay, ví dụ như nhân vật anh công an “Hoàn” trong bộ phim “Bí mật tam giác vàng”, anh đóng giả là một anh công an biến chất để luồn lách vào sào huyệt của bọn tội phạm, chúng dùng đủ mọi thủ đoạn để lôi kéo, dụ dỗ anh theo con đường của chúng, nhưng luôn luôn vững niềm tin và hoàn thành nhiệm vụ mà Đảng, nhà nước và cơ quan giao phó, anh luôn giữ vững lập trường tư tưởng. Hình ảnh anh công an đó cũng mang đến cho ta một bài học khá lớn. Đó cũng là một trong những rất rất nhiều các chiến sĩ công an nhân dân ngày nay đang quên mình để hoàn thành nhiệm vụ và phá biết bao ổ, tụ điểm tệ nạn xã hội, vì bình yên của Tổ Quốc.
Còn được sống, hưởng thụ một môi trường tốt đẹp mà thế hệ cha ông ta đã hi sinh, đổ máu để danh được cuộc sống hòa bình cho chúng ta ngày nay mà bản thân chúng ta không chịu thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, cố gắng chăm chỉ học tập thì cũng chỉ như những thanh thép, để lâu ngày không tôi luyện sẽ bị han gỉ, trở thành những vật vô dụng.
Tóm lại, câu tục ngữ “Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng” đã giúp ta thấy rằng môi trường sống có ảnh hưởng không nhỏ đến sự hình thành nhân cách của mỗi con người. Còn quan điểm “Gần mực chưa chắc đã đen, gần đèn chưa chắc đã rạng”là do bản thân chúng ta đang sống chủ quan hoặc cố tình né tránh. Nhưng dù môi trường không tốt nếu có bản lĩnh thì ta vẫn như đóa sen thơm ngát: “Gần bùn mù chẳng hỏi tanh mùi bùn”.
