Nội dung lý thuyết
Các phiên bản khácĐề bài : Phân tích bài ca dao " Trâu ơi ta bảo trâu này"
Bài làm
Ca dao, dân ca Việt Nam vô cùng phong phú đẹp đẽ. Nó là giai điệu tâm hồn của người dân Việt Nam. Từ bao đời nay, ca dao dân ca với dòng sữa ngọt ngào của mẹ thấm sâu vào lòng tuổi thơ. Bài hát của bà, lời ru của mẹ hiền đã theo nhịp võng kẽo kẹt qua năm tháng, nỗi thương nhớ vơi đầy trong tâm hồn chúng ta. Con cò, con bống, hoa bưởi, hoa sen, con trâu, con gà, bờ tre, mái rạ với ruộng lúa, nương dâu.....hiện lên thấp thoáng sau nhiều bài ca dao, dân ca. Nhà nông quê ta vốn hiền lành, chất phác như lời hát :
Trâu ơi ta bảo trâu này,
Trâu ra ngoài ruộng, trâu cày với ta
Cấy cày vốn nghiệp nông gia
Ta đây trâu đấy ai mà quản công
Bao giờ cây lúa còn bông,
Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn
Đây là lời an ủi, vỗ về của người nông dân với tất cả tấm lòng yêu thương, quý mến và biết ơn sâu sắc đối với con trâu của gia đình mình.
Mở đầu bài ca dao là tiếng gọi trâu trìu mến. Hai tiếng cảm thán " Trâu ơi!" vang lên tha thiết ngọt ngào. Mối quan hệ giữa người với trâu là "bạn bè", bình đẳng và cảm thông. Công việc đồng áng tuy vất vả nhưng vốn cần cù nên người nông dân không ngại những công việc chân lấm tay bùn mà còn phấn khởi làm ăn. Đã yêu lao động, yêu quý nghề nông nên đối với công cụ sản xuất, đối với con trâu, người nông dân cũng biểu lộ tất cả sự chăm sóc, trìu mến của họ. Con trâu là cánh tay đắc lực của nhà nông, đồng cam, cộng khổ với nhau, tin cậy " trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta". Nếu thay chữ "với" bằng chữ "cho" (trâu cày cho ta) thì mối quan hệ thân tình sẽ bị phá vỡ, đâu còn nữa ! Trâu với người cùng chung chịu tran truân, thức khuya dậy sớm, một nắng hai sương.
"Lao xao gà gáy rạng ngày
Vai vác cái cày tay dắt con trâu"
hay
" Trên đồng cạn, dưới đồng sâu
Chồng cày, vợ cấy con trâu đi bừa"
Và những buổi trưa cày đồng dưới ánh nắng chang chang mùa hạ, trâu với người "mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày". "Trâu cày với ta" : động viên vỗ về, tin cậy.
Cấy cày là việc của nhà nông, là " nghiệp nông gia". Chữ "vốn" đã nói lên nghề trồng lúa nước lâu đời của dân tộc ta.
Con trâu đã được thuần dưỡng, trở thành vật nuôi trong gia đình, đứng hàng đầu lục súc, là tài sản quý giá : "Con trâu là đầu cơ nghiệp". Trâu đã giúp nhà nông cấy cày làm nên những hạt gạo trắng thơm, những mùa vàng bát ngát. "Ta đây trâu đấy ai mà quản công". Như một câu ca đã lưu truyền :
Cánh đồng ta năm đôi ba vụ
Trâu với người vất vả quanh năm
Vất vả quanh năm như thế, người với trâu luôn chia sẻ ngọt bùi, luôn luôn bên nhau " ta đây trâu đấy" nên chẳng bao giờ "ai mà quản công". Người chăm sóc nuôi nấng trâu. Trâu giúp người cày bừa. Tình bạn, tình thương đã được hình thành qua mấy nghìn năm dằng dặc.
Hai câu cuối như một lời nguyền, rất chân thành cảm động, chứa chan tình nghĩa thủy chung.
Bao giờ cây lúa còn bông
Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn.
Ý thơ đăng đối : lúa còn thì cỏ còn, người được hạnh phúc ấm no thì trâu cũng được ấm no. Người và trâu cùng trường tồn bên nhau. Cấu trúc vần thơ " Bao giờ còn......thì còn......" ý thơ được nhấn mạnh, lời thề nguyền trở nên sắt đã. Chân lí cuộc sống và chân lí nghệ thuật hòa quyện trong một lời thề nguyền đẹp. Có tâm hồn chất phác, hồn hậu, có tình nghĩa thủy chung mới có cách ứng xử đẹp như vậy.
Nói về bài ca dao này, nhà văn Vũ Ngọc Phan trong cuốn "Tục ngữ ca dao dân ca Việt Nam" đã viết : "Tình cảm của người nông dân Việt Nam đối với con trâu thật là thắm thiết.....Lòng yêu quý công cụ, yêu thương loài vật thể hiện trong một chữ "ai" bình đẳng và thông cảm..."
Bài ca dao chứa chan tình nghĩa. Nó phản ánh tấm lòng đôn hậu, hiền lành và chất phác của người dân cày Việt Nam. Trên đồng ruộng quê ta đã mấy ngàn năm chưa bao giờ vắng bóng con trâu. Có thể một ngày mai tươi đẹp, nền nông nghiệp Việt Nam được cơ giới hóa, nhưng con trâu vẫn còn có một vị trí quan trọng trong nền kinh tế, trong tâm hồn nhân dân ta.