Chuyện người con gái Nam Xương (P1)

Văn bản: Chuyện người con gái Nam Xương

(PHẦN 1)

I. Đọc, tìm hiểu chung văn bản

1. Tác giả:

- Nguyễn Dữ (chưa rõ năm sinh và năm mất)

- Quê quán: Hải Dương, sống ở thế kỉ XVI (thời Lê – Mạc)

- Ông từng đỗ cử nhân, làm quan một thời gian ngắn rồi về quê ẩn dật.

2. Tác phẩm:

a. Hoàn cảnh sáng tác: Tác phẩm ra đời vào thế kỉ XVI.

b. Chủ đề: Tố cáo xã hội phong kiến nam quyền, số phận bi thảm của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.

c. Thể loại: Truyện truyền kì.

d. Xuất xứ: Trích từ "Truyện kì mạn lục": Ghi chép tản mạn những câu chuyện kì lạ được lưu truyền trong dân gian.

d. Tóm tắt:

Câu chuyện kể về Vũ Thị Thiết, quê ở Nam Xương, tính tình thuỳ mị, nết na, lấy chồng là Trương Sinh, chưa được bao lâu thì chồng phải đi lính. Nàng ở nhà phụng dưỡng mẹ già và nuôi con nhỏ. Mẹ chồng ốm nặng rồi mất, nàng lo ma chay chu đáo. Chồng đi xa, thương con, nàng chỉ vào cái bóng của mình trên tường và bảo đó là cha nó. Khi Trương Sinh về thì con đã biết nói. Đứa bé ngây thơ kể với Trương Sinh về người hằng đêm vẫn đến nhà. Chàng nổi máu ghen, mắng nhiếc nàng thậm tệ rồi đuổi Vũ Nương đi khiến nàng phẫn uất tìm đến bến Hoàng Giang trầm mình xuống sông tự vẫn. Nhưng nàng được Linh Phi – vợ vua biển Nam Hải cứu và sống dưới thủy cung. Một đêm, dưới ngọn đèn, đứa con chỉ chiếc bóng ở trên tường và bảo là cha nó. Trương Sinh chợt hiểu ra nỗi oan của vợ. Nhờ một người cùng làng tên Phan Lang gặp Vũ Nương dưới thủy cung mà Trương Sinh lập đàn giải oan cho nàng ở bến sông.

II. Khám phá văn bản

1. Nhân vật Vũ Nương

* Giới thiệu về nhân vật

- Ngay từ đầu thiên truyện, Vũ Nương được giới thiệu là người phụ nữ đẹp người, đẹp nết, "tính đã thùy mị, nết na, lại thêm tư dung tốt đẹp".

- Trong xã hội phong kiến, một người phụ nữ đẹp phải hội tụ đủ các yếu tố: "tam tòng, tứ đức", "công, dung, ngôn, hạnh". Và vì cảm kích trước "tư dung" - vẻ đẹp bên ngoài cũng như phẩm chất của nàng mà Trương Sinh đã xin mẹ "đem 100 lạng vàng cưới về". Chi tiết này đã tô đậm vẻ đẹp nhan sắc và phẩm chất của nàng.

=> Nhân vật Vũ Nương ngay từ đầu đã được tác ưu ái giả khắc họa với những nét chân dung về người phụ nữ mang vẻ đẹp toàn vẹn nhất trong xã hội phong kiến.

a. Trong mối quan hệ với chồng: Nàng là người vợ thủy chung, yêu thương chồng hết mực.

* Trong cuộc sống vợ chồng bình thường:

- Nàng hiểu chồng "có tính đa nghi", "đối với vợ phòng ngừa quá sức". Vũ Nương khéo léo cư xử đúng mực, nhường nhịn, giữ gìn khuôn phép nên không để lúc nào vợ chồng phải đến thất hòa.

- Vũ Nương là người phụ nữ đức hạnh, nết na, khôn khéo, hiểu chồng. Đồng thời nó đã hé lộ sự mâu thuẫn trong tính cách giữa hai người và đầy tính dự báo.

* Khi tiễn chồng đi lính:

- Nàng dặn dò chồng với những lời thiết tha, tình nghĩa:

+ Nàng đặt hạnh phúc gia đình lên trên tất cả mà xem thường những thứ vinh hoa phù phiếm: "Thiếp chẳng dám mong đeo được ấn phong hầu, mặc áo gấm trở về quê cũ, chỉ xin ngày về mang theo được hai chữ bình yên".

+ Nàng như thấy trước và cảm thông cho những nỗi vất vả, gian lao mà chồng sẽ phải chịu đựng ở nơi chiến trận: "Chỉ e việc quân khó liệu, thế giặc khôn lường. Giặc cuồng còn lẩn lút, quân triều còn gian lao".

+ Nàng bộc lộ sự khắc khoải, xa nhớ của mình: "Nhìn trăng soi thành cũ, lại sửa soạn áo rét, gửi người ải xa, trông liễu rủ bãi hoang, lại thổn thức tâm tình".

=> Đó là những lời nói ân tình, đằm thắm, đầy ắp những yêu thương. Qua đó, cho chúng ta thấy Vũ Nương thực sự là một người vợ dịu dàng, hết mực thương chồng, thương con và thật đáng trân trọng.

* Khi xa chồng:

- Vũ Nương tỏ ra là người vợ thủy chung, yêu thương chồng hết mực. Nỗi nhớ chồng cứ đi cùng năm tháng: "mỗi khi thấy bướm lượn đầy vườn, mây che kín núi", nàng lại "thổn thức tâm tình, buồn thương da diết".

- Nàng mơ về một tương lai gần sẽ lại bên chồng như hình với bóng: Dỗ con, nàng chỉ cái bóng của mình trên vách mà rằng cha Đản.

- Tiết hạnh ấy được khẳng định trong câu nói thanh minh, phân trần sau này của nàng với chồng: "Cách biệt ba năm giữ gìn một tiết. Tô son điểm phần từng đã nguôi lòng, ngõ liễu tường hoa chưa hề bén gót".

=> Qua tâm trạng bâng khuâng, nhớ thương, đau buồn của Vũ Nương, Nguyễn Dữ vừa cảm thông vừa ca ngợi tấm lòng son sắc, thủy chung của nàng. Và nỗi nhớ ấy, tâm trạng ấy cũng chính là tâm trạng chung của những người phụ nữ trong thời loạn lạc, chiến tranh.

* Khi bị chồng nghi oan:

- Nàng đã hết sức phân trần để chồng hiểu rõ tấm lòng trinh bạch của mình:

+ Trước hết, nàng nhắc đến thân phận của mình để có được tình nghĩa vợ chồng: "Thiếp vốn con kẻ khó được nương tựa nhà giàu".

+ Tiếp theo, nàng khẳng định tấm lòng thủy chung, trong trắng, vẹn nguyên chờ chồng: "Cách biệt ba năm giữ gìn một tiết".

+ Cuối cùng, nàng cầu xin chồng đừng nghi oan: "Dám xin bày tỏ để cởi mối nghi ngờ. Mong chàng đừng một mực nghi oan cho thiếp".

- Nàng đã hết lời tha thiết, hết lòng nhún nhường để cứu vãn, hàn gắn hạnh phúc gia đình đang có nguy cơ bị tan vỡ. Qua những lời nói tha thiết đó, nó còn cho thấy thái độ trân trọng chồng và gia đình nhà chồng của nàng.

- Không còn hi vọng, nàng nói trong đau đớn và thất vọng:

+ Hạnh phúc gia đình, "thú vui nghi gia, nghi thất" là niềm khao khát và tôn thờ cả đời giờ đã tan vỡ.

+ Tình yêu giờ đây của nàng được cụ thể bằng những hình ảnh ước lệ: "bình rơi trâm gãy, mây tạnh mưa tan, sen rũ trong ao, liễu tàn trước gió".

+ Đem nỗi đau chờ chồng đến hóa đá của "cổ nhân" nàng cũng không có được: "đâu còn có thể lại lên núi Vọng Phu kia nữa".

=> Vậy là tình yêu, hạnh phúc gia đình vốn là cơ sở tồn tại của người vợ trẻ giờ đã không còn ý nghĩa.

- Cuối cùng, bị cự tuyệt quyền được minh oan, quyền hạnh phúc cũng đồng nghĩa với việc nàng bị cự tuyệt quyền tồn tại.

+ Vũ Nương mượn bến Hoàng Giang để giãi tỏ tấm lòng trong trắng mà minh oan cho mình: "Thiếp nếu đoan trang giữ tiết, trinh bạch gìn lòng, vào nước xin làm ngọc Mị Nương, xuống đất xin làm cỏ Ngu mì. Nhược bằng lòng chim dạ cả, lừa chồng dối con, dưới xin làm mồi cho tôm cá, trên xin làm cơm cho diều quạ"

+ Nàng tìm đến cái chết sau mọi sự cố gắng không thành.

=> Hành động trẫm mình tự vẫn của nàng là hành động quyết liệt cuối cùng để bảo vệ phẩm giá. Đối với người con gái đức hạnh và giàu đức hi sinh ấy, phẩm giá còn cao hơn sự sống.

* Những năm tháng sống dưới thủy cung:

- Ở chốn làn mây, cung nước nhưng nàng vẫn một lòng hướng về chồng con, quê hương và khao khát được đoàn tụ.

+ Nàng nhận ra Phan Lang người cùng làng.

+ Nghe Phan Lang kể về chuyện gia đình mà ứa nước mắt xót thương.

- Nàng khao khát được trả lại phẩm giá, danh dự: Gửi chiếc thoa vàng, nhờ Phan Lang nói với Trương Sinh lập đàn giải oan cho mình.

- Nàng là người trọng tình, trọng nghĩa: Dù thương nhớ chồng con, khao khát được đoàn tụ nhưng vẫn quyết giữ lời hứa sống chết bên Linh Phi.

=> Với vai trò là một người vợ, Vũ Nương là một người phụ nữ chung thủy, mẫu mực, lí tưởng trong xã hội phong kiến. Trong trái tim của người phụ nữ ấy chỉ có tình yêu, lòng bao dung và sự vị tha.

b. Trong mối quan hệ với mẹ chồng: Nàng là một người con dâu hiếu thảo.

- Vũ Nương đã thay Trương Sinh làm tròn bổn phận người con, người trụ cột đối với gia đình nhà chồng:

+ Chăm sóc mẹ chồng khi già yếu, ốm đau "Nàng hết sức thuốc thang lễ bái thần phật và lấy lời ngọt ngào khôn khéo khuyên lơn".

+ Mẹ chồng mất, nàng hết lòng thương xót, lo liệu ma chay chu đáo như đối với cha mẹ đẻ mình.

+ Lời trăng trối của bà mẹ chồng trước khi mất đã khẳng định lòng hiếu thảo, tình cảm chân thành và công lao to lớn của Vũ Nương: "Xanh kia quyết chẳng phụ con, cũng như con đã chẳng phụ mẹ".

=> "Đói lòng ăn khế ăn sung/ Trông thấy mẹ chồng thì nuốt chẳng trôi" là một trong những câu ca dao nói về mối quan hệ mẹ chồng nàng dâu trong xã hội phong kiến xưa. Song lời cảm tạ, động viên của bà mẹ đã cho thấy Vũ Nương là một người con dâu hiếu thảo. Đó là sự đánh giá xác đáng và khách quan nhất.

c. Trong mối quan hệ với con: Nàng là người mẹ yêu thương con hết mực.

- Thiếu vắng chồng, nàng vẫn một mình sinh con, và nuôi dạy con khôn lớn.

- Không chỉ trong vai trò là một người mẹ, nàng còn đóng vai trò là một người cha hết lòng yêu thương con, không để con phải thiếu thốn tình cảm.

- Nàng còn là một người mẹ tâm lí, không chỉ chăm lo cho con về mật vật chất, mà con cả về mặt tinh thần: Bé Đản sinh ra chưa biết mặt cha, lo con thiếu thốn tình cảm của cha nên chỉ vào cái bóng của mình trên vách mà bảo cha Đản. Hơn hết, nàng sớm định hình cho con về một mái ấm, một gia đình hoàn chỉnh.

=> Vũ Nương đã không chỉ hoàn thành tốt trách nhiệm của một người vợ, người con, người mẹ, người cha mà còn là một người trụ cột của gia đình. Nàng xứng đáng được hưởng những gì hạnh phúc, tuyệt vời nhất. Thế nhưng trớ trêu thay hạnh phúc đã không mỉm cười với nàng.