Các phương châm hội thoại

I. Những điều cần lưu ý

- Phương châm hội thoại là những quy định mà người tham gia hội thoại phải tuân thủ thì cuộc giao tiếp mới thành công.

- Gồm có 5 phương châm hội thoại:

+ Phương châm về lượng.

+ Phương châm về chất.

+ Phương châm về quan hệ.

+ Phương châm cách thức.

+ Phương châm lịch sự.

- Trong quá trình giao tiếp cần nắm vững, hiểu rõ những phương châm hội thoại để thực hiện thành công, giúp người cùng giao tiếp dễ hiểu. Tùy vào từng hoàn cảnh giao tiếp cụ thể mà người nói có thể vận dụng các phương châm hội thoại khác nhau một cách linh hoạt và phù hợp.

II. Lý thuyết

1. Phương châm về lượng

a. Ví dụ

VD 1: Đọc đoạn đối thoại sau và trả lời câu hỏi. 

An: - Cậu có biết bơi không?

Ba: - Biết chứ, thậm chí còn bơi giỏi nữa.

An: - Cậu học bơi ở đâu vậy?

Ba: - Dĩ nhiên là ở dưới nước chứ ở đâu?

Khi An hỏi "học bơi ở đâu" mà Ba trả lời "ở dưới nước" thì câu trả lời có ứng với điều An muốn biết không? Cần tả lời như thế nào? Từ đó có thể rút ra bài học gì về giao tiếp?

Trả lời:

- Câu trả lời của Ba không mang nội dung mà An cần biết. Điều mà An muốn biết là một địa điểm cụ thể nào đó như ở bể bơi thành phố, sông, biển.... Nói mà không có nội dung dĩ nhiên là một hiện tượng không bình thường trong giao tiếp, vì câu nói trong giao tiếp bao giờ cũng cần truyền tải nội dung nào đó.

- Bài học rút ra: Khi nói, cần nói cho có nội dung đúng với yêu cầu của giao tiếp, không nên nói ít hơn những gì mà giao tiếp đòi hỏi.

VD2: Đọc truyện cười sau và trả lời câu hỏi.

LỢN CƯỚI, ÁO MỚI

Có anh tính hay khoe của. Một hôm, may được cái áo mới, liền đem ra mặc, rồi đứng hóng ở cửa, đợi ai đó đi qua người ta khen. Đứng mãi từ sáng đến chiều chả thấy ai hỏi cả, anh ta tức lắm.

Đang tức tối, chợt thấy một anh, tính cũng hay khoe, tất tưởi chạy đến hỏi to:

- Bác có thấy con lợn cưới của tôi chạy qua đây không?

Anh kia liền giơ ngay vạt áo ra, bảo:

- Từ lúc tôi mặc cái áo mới này, tôi chẳng thấy con lợn nào chạy qua đây cả!

(Truyện cười dân gian Việt Nam)

Vì sao truyện này lại gây cười? Lẽ ra anh có "lợn cưới" và anh có "áo mới" phải hỏi và trả lời như thế nào để người nghe đủ biết được điều cần hỏi và cần trả lời? Như vậy, cần phải tuân thủ yêu cầu gì khi giao tiếp?

Trả lời:

- Truyện này gây cười vì các nhân vật nói nhiều hơn những gì cần nói. Lẽ ra chỉ cần hỏi: "Bác có thấy con lợn nào chạy qua đây không?" và chỉ cần trả lời: "(Nãy giờ) tôi chẳng thấy có con lợn nào chạy qua đây cả".

- Khi giao tiếp, không nên nói nhiều hơn những gì cần nói.

b. Ghi nhớ

Khi giao tiếp, cần nói cho có nội dung; nội dung của lời nói phải đáp ứng đúng yêu cầu của cuộc giao tiếp, không thiếu, không thừa ( phương châm về lượng).

2. Phương châm về chất

Khi giao tiếp, đừng nói những điều mà mình không tin là đúng hay không có bằng chứng xác thực ( phương châm về chất)